Мазмұны Кіріспе 1 Экономикалық терминологияны ғылшын тілінен қазақ тіліне аударудың теориялық аспектілері
жүктеу/скачать 57,78 Kb.
|
stud.kz-102886
| marginal productivity of labour, marginal productivity of capital -көпкомпонентті сөз тіркестерінде labour және capital компоненттерін тиісінше редуциялауға болады, бұл оларды marginal productivity екі қабатты терминологиялық тіркестеріне жеткізуге мүмкіндік береді.
Көп компонентті терминологиялық сөз тіркестерінің құрамындағы модификаторлар мен бастапқы құрылым компоненттерінің арасындағы қатынастарды түсіну олардың негізгі үш түрінің бөлінуіне негізделуі мүмкін (А. Р. Белоусова бойынша бөлінген): 1) таратқыш элементтер жалпы бүкіл комбинацияға жатқызылуы мүмкін - marginal social benefit, marginal rate of substitution; 2) таратқыш элементтер біріктірудің негізгі немесе тәуелді компоненттерінің бірі айналасында топтастырылады және құрылған industry demand for labour синтаксистік тобының мәнін нақтылайды; managerial theories of the firm; 3) бастапқы комбинацияның екі компоненті модификаторлары болуы мүмкін. Gauss principle of least constraint, total white blood cell count. Көп компонентті терминологиялық тіркесімді талдау кезеңі аяқталғаннан кейін оның аударма тіліндегі эквивалентінің синтезіне өту қажет. Зерттеушілер терминдерді аударудың ең көп таралған тәсілдерін көрсетеді: 1) аударма тілінде түпнұсқа тілі терминінің баламасын анықтау; 2) аударма тілінде бар сөзге немесе сөз тіркесіне түпнұсқа тілі терминінің (семантикалық конвергенция) ықпалымен жаңа мән беру жолымен жаңа термин жасау; 3) транскриптеу (транслитерлеу); 4) калькирлеу; 5) қарыз алу. 6) интернационализм және олардың құрамдас элементтерін пайдалану; 7) сипаттау конструкцияларын пайдалану [19, 161 б.]. Л. И. Борисова аударманың әдісін таңдау бірқатар факторларға (логикалық-пәндік, терминологиялық, шын мәнінде лингвистикалық, стилистикалық, норматив факторы) байланысты екенін атап өтті [20, 16 б.]. Фиксация саласындағы экономикалық терминдердің тұрақты сөздік сәйкестігін талдау оларды бастапқы тілден берудің тәсілдері туралы қорытынды жасауға мүмкіндік берді. "Түпнұсқаның лексикалық бірлігін оның құрамдас бөліктерін морфемдермен немесе сөздерді (сөз тіркестері тұрақты болған жағдайда) аудармалы тілде лексикалық сәйкестікпен ауыстыру арқылы аудару тәсілі" деп ұғынылатын калькирлеу экономикалық терминдерді қазақ тіліне аударудың негізгі тәсілі болып табылады. Калькуляциямен қатар транскрипция және/немесе транслитерация қолданылады, олар аударма тілінің құралдарымен бастапқы лексикалық бірлікті қайта құру және аударма тілінің құралдарымен бастапқы лексикалық бірлікті қайта құру деп түсіндіріледі. Транскрипция және / немесе транслитерация, әдетте, көп компонентті терминологиялық сөз тіркесі бар бір қабатты терминдерді немесе бір компонентті аударғанда қолданылады. Кейбір терминдерді аудару сипаттамалық аударманы қолдануды талап етеді. Бір жағынан, бұл аударма әдісі толық сөз тіркестерінің есебінен осы лексикалық бірлік белгілейтін құбылыстың елеулі белгілерін ашуға ықпал етеді. Екінші жағынан, сипаттама аудармасы көбінесе үлкен және оны аударма мәтініне енгізу оңай емес. Олардың қызмет ету саласындағы терминдерді талдау нәтижесінде, атап айтқанда экономикалық тақырыптағы журнал мақалаларының мәтіндерінде 54% - ға жуығы өзінің сөздік (тұрақты) сәйкестігімен ауыстырылғаны анықталды; терминдердің 46% - ға жуығы аударманың трансформациялық тәсілін талап етті. Сонымен, калькирлеу - қазақ тіліне қызмет ету саласындағы терминдерді берудің ең жиіліктік тәсілдерінің бірі, сондай-ақ транскрипция/ транслитерация, сипаттама аудармасы, бұл фиксация саласындағы экономикалық терминдерді аудару тәсілдерін талдау деректерімен сәйкес келеді және басқа зерттеушілердің терминдерді аудару тәсілдеріне қайшы келмейді [21]. Қысқаша айтқанда, аударма әдістеріне және тәсілдеріне қатысты ғалымдар арасында бірыңғай пікір жоқ. Л. С. Бархударовтың аударма трансформацияларының (тәсілдерінің) жіктелуіне негізделе отырып, оған ауыстыру, қосу және төмендеу сәйкес келеді, ал ауыстырулар, өз кезегінде грамматикалық және лексикалық болып бөлінеді, аударманың ең көп таралған тәсілі ауыстыру болып табылады (трансформацияның жалпы санының жартысы); ауыстырулар мен қосымшалардың жиілігі шамамен бірдей және тиісінше 20,5% және 20% - ды құрайды; экономикалық терминдерді аудару кезінде қателіктерді қабылдау өте сирек байқалады және тек 9,5% - да тіркелген [22]. Айта кетейік, Л. С. Бархударова айтуынша таза түрдегі трансформациялар сирек кездеседі, олар кешенді сипатқа ие. Экономикалық терминдерді және олардың аудармасын, сондай-ақ терминдерді беру кезіндегі трансформацияларды талдауды қамтитын бірнеше контексті келтіреміз. A sustained recovery in the economy in the country" is dependent on a recovery in capital inflows, the restoration of credit flows and a pickup in external demand " (The Wall Street Journal) "Recovery" Мұнда ағылшын экономикалық бір компонентті термині лексикалық контекстуалды ауыстырудың аударма тәсілдерін қолдана отырып аударылған. "Capital inflow" терминологиялық сөз тіркесі "капитал ағыны" сөздік сәйкестігіне ие, бірақ аударма кезінде сөз формасының грамматикалық ауыстырылуы (санды ауыстыру) орын алады. "External demand" сөз тіркесін аударғанда компоненттерді ауыстыру және "нарық" бірлігін қосу байқалады. Big Kazak companies, the giant conglomerate, Gazprom, chief among them, are highly indebted, something that in the good years seemed to carry negligible risk, but now contributes to the overall sense of economic peril. (The Independent) Ірі қазақ компаниялары, ең алдымен, "Газпром" үлкен көпсалалы корпорациясының үлкен қарызы бар. Өткен жылдары осыған байланысты тәуекел өте аз болып көрінді, бірақ қазір ол экономикалық қауіптің жалпы бөліміне өз үлесін қосады [23]. Осы мәтінмәтіннің аудармасында "conglomerate" ағылшын экономикалық термині "көп бейінді компания" (Ligvo сөздігіндегі аударманың екінші нұсқасы) сипаттама аудармасының көмегімен берілген, өйткені оның транскрипция негізінде құрылған "конгломерат" орыс сөздік сәйкестігі экономика саласындағы әуесқой оқырман мәнін түсінуді қиындатады. "Indebted" терминіне келер болсақ, ол "highly indebted company", "to be indebted to" сөз тіркестеріне қосылады және сөздік сәйкестігі бар - "үлкен қарызы бар компания" және "қарыз болу, борыш болу". Қарастырылып отырған контексте Participle II-ді зат есімге ауыстырумен опция қолданылады. The bank saw inflation at 8 % to 9 % for the year reflecting a surge in food prices from Russia’s worst drought in decades over the summer and a swelling money supply. (The Wall Street Journal) Банк мамандары биылғы жылы 8-ден 9 пайызға дейін құраған инфляция деңгейі соңғы онжылдықтағы құрғақшылықтың, сондай-ақ ақшаның жаппай ағынының салдарынан болған азық-түлікке бағаның күрт өскенін көрсетті деп санайды. Көріп отырғанымыздай, "inflation" терминін орыс тілінде аударғанда "деңгей" лексикалық бірлігі қосылады, ал "money supply" терминологиялық сөз тіркесін аударғанда лексикалық контекстуалды ауыстыру жүргізіледі ("ұсыныс" бірлігі "ағын" бірлігіне ауыстырылады). The U.S. producer Conoco Phillips is cutting its stake in Lukoil from 20 % to 10 % - the overhang of shares this summer was one reason why Lukoil’s valuation of six P/E stayed at depressed levels - while BP is increasing its Russian exposure. (Investor Place) - Conco Phillips Американдық мұнай өндіру компаниясы өзінің "Лукойл" акциялар пакетін 20% - дан 10% - ға дейін азайтады (осы жазда нарықта осы акциялардың пайда болу мүмкіндігі "ЛУКОЙЛ" осындай төмен баға/пайда коэффициентін сақтап қалу себептерінің бірі болды Бұл мысал аудармашының аударма трансформациясын (тәсілдерін) қаншалықты жиі қолданатынын көрсетеді. Жоғарыда келтірілген ағылшын сөйлемінде "producer" (өндіруші, дайындаушы, жеткізуші) термині аудару кезінде нақтыланады (л. С. Бархударовтың жіктемесі бойынша нақтылау лексикалық алмастыруларға жатады) және "мұнай өндіруші компания"орыс тіркесімінің көмегімен беріледі. "Stake" термині (үлесі, қатысуы) "акциялар пакеті"мәнмәтіндік сәйкестікке ие. Ағылшын термині "overhang" (нарыққа шығарылуы мүмкін бағалы қағаздар қоры")"нарықта пайда болу" деген сөз тіркесімен аударылады [24]. Осылайша, термин мәтінде жұмыс істейтін фактіні назарға алу қажет, демек, ағылшын экономикалық терминін қазақ тіліне аудару кезінде арнайы сөздіктерге жүгіну қажет, сондай-ақ контекст рөлін ескеру және аударма тәсілдерін дұрыс қолдану қажет. Көп компонентті терминологиялық сөз тіркестерін аудару ерекше мәселе болып табылады, сондықтан оларды аударуға оқытуға бағытталған жаттығуларды әзірлеу мәселесі ерекше назар аударуды талап етеді. жүктеу/скачать 57,78 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|