Мәтінтүзу мақсаты
|
Мәтіннің
мазмұны мен тұрпаты
|
Берілу жолдарының типтік грамматикалық құралдары
|
Мәтін түрі: Суреттеу
1.Сөйлеу нысанының белгілерін, қасиеттерін жеткізу.
2.Тектес заттар тобына қатыстылығын көрсету.
3.Заттың қолданылу аясын мен жұмсалу амалдарын сипаттау.
|
1.Затты бүтіндей мәтін басында не мәтін соңында береді.
2.Негізгі сипаттау детальдардың мағыналық ерекшеліктері негізінде іске асырылады.
3.Мәтін жеке бөліктерінің құрылымы бүтіннің құрылымына сәкес болады.
4.Теңеу, салыстыру, ұқсату, қарама-қайшылығын сипаттау тәсілдері қолданылады.
|
Жай және құрмалас сөйлемдер.
а)сөздердің орын тәртібі
ә)тірек сөздеріне зат пен сын есімдердің басым қолданылуы
б)күрделі баяндауыштар
в)бір мезгілде іске асырылған қимыл мәнін білдіретін етістік формалары
г)осы шақ формаларын-дағы етістіктер.
|
Баяндау
Оқиғаның даму кезеңдеріндегі негізгі деректерін баса көрсетіп, оның жалпы оқиғамен байланыстылығын ашу арқылы
|
1. Логикалық кезектілік сақталады
2.Динамикалық даму, жағдайлардың ауысып отыруы
3.Композициясы хроникалаған
|
Жай және құрмалас сөйлемдер.
а) өткен шақ, осы шақ формалы етістіктен жасалған баяндауыштар
ә) себеп- салдарлық және мезгілдік шартылыққа негізделген байланыс
|
Пайымдау
Заттар мен құбылыстың белгілері мен олардың өзара байланыстылығын.
|
1.Тезис (дәлелденетін жағдай),
2.Дәлел (тезистің дұрыстың дәлелдейтін тұжырымдар) және көрсетулер (дәлелдеу амалдары).
3.Түсіндіру, қорытындылау
4.Барлық мағыналық бөлшектері логикалық тұтастыққа болады.
5.Дәлелдемеге қатысы жоқ мәселенің бәрі алынып қалады
|
Жайылма жай сөйлемдер мен құрмалас сөйлемдер
а) қыстырма сөздері құрылымдар арқылы
ә) құрмалас сабақтастың мақсат, себеп-салдар бағыныңқылығы түрдері
б) етістіктің түрлі формалары
|
Қорыта келсек, көркем мәтіннің композициялық сөйлеу түрлері автордың мазмұнды жеткізудің ұтымды амалын табу мақсатын жүзеге асыратын баяндау түрлері болып табылады.
Достарыңызбен бөлісу: |
