31
құрылымға
негізделген.
Д.Б.Богоявленскаяның
көзқарасы
бойынша,
шығармашылық адамның берілген проблемадан шығуға ұмтылуында көрініс
беретін «жағдайлық-көзбояушылық» белсенділігі болып табылады. Автор
шығармашылық іс-әрекеттің зияткерлік сипатына мән береді.
Осыған байланысты зерттеуші [77,с. 19] былай деп жазады:
«Эксперименттік нәтижелерді талдау бізге интеллект пен тұлғаны бөліп
көрсетуге негіз береді – бұл оның зияткерлік белсенділігі ...». Және әрі қарай:
«...зияткерлік белсенділік функциясы ретінде біз сыртқы талаптар болмаған
кезде танымдық іс-әрекеттің жеке сапалық деңгейін сипаттайтын зияткерлік
бастаманы қарастырамыз».
Осылайша, Д.Б.Богоявленская шығармашылықтың ерекше бірлігін –
зияткерлік белсенділікті бөлу қажет деп санайды. Оның түсінігінде
шығармашылықта мотивациялық құрылым арқылы үзілген интеллект
туындысы бар, ол оны тежейді немесе оның көрінісін ынталандырады.
Қазіргі әдебиетте шығармашылық ойлауды нормативтік іс-әрекет ретінде
қалыптастырудың тағы бір тәсілі бар. Оның өкілдері, мысалы, И.П. Калошина
танылмаған деңгейдегі немесе эмпирикалық жолмен жүзеге асырылатын
шығармашылық қызмет жалғыз емес деп жазады. Оның антиподы – танылатын
деңгейде орындалатын басқа қызмет. Оның авторы нормативтік зияткерлік
әлеуеті бар қызметті атайды.
Осыған байланысты Ю.А.Самариннің ескертуін еске алу орынды: «Ақыл-ой
іс-әрекеті жеке ой операцияларына түспейді. Операциялық тәсіл шеңберінде тек
шығармашылық ойлаудың логикалық компонентін дамытуға болады».
«Шығармашылық» ұғымына қатысты Ю.А.Самарин оны ассоциативті деп
аталатын шығармашылық іс-әрекет тетігіне байланысты қарастырады.
Шығармашылық іс-әрекеттің ассоциативті теориясы, біздің ойымызша,
шығармашылық үрдістің интуитивті және логикалық компонентін ескереді,
себебі ассоциациялар интуитивті деңгейде де, логикалық ойлау арқылы да пайда
болуы мүмкін.
«Шығармашылық» және «шығармашылық ойлау» ұғымдарының мәніне
жоғарыда көрсетілген көзқарастар спектрі ғылымда оларды нақты түсіндірудің
кездеспейтінін көрсетеді. Біздің ойымызша, мұндай жағдай проблеманың
жаһандық және күрделілігімен ғана емес, сонымен қатар оны зерттеу тәсілдерінің
әртүрлі
бағыттылығымен
де
айтарлықтай
анықталады.
Сонымен,
Достарыңызбен бөлісу: