«Мәдениет және өнер» институтының директоры

№22 Студиялық жұмыс

Тері тоқымашы құралдары: бұйым топтау операциясы.

Рецепт арқылы теріге сырлауыш дайындау.

№23 Студиялық жұмыс

Тері тоқымашы құралдары: әрлеу операциясы.

Рецепт арқылы теріге сырлауыш дайындау.

№24 Студиялық жұмыс

Тері тоқымашы құралдары: әрлеу операциясы.

Рецепт арқылы теріге сырлауыш дайындау.

№25 Студиялық жұмыс

Тері тоқымашы құралдары: әрлеу операциясы.

Рецепт арқылы теріге сырлауыш дайындау.

№26 Студиялық жұмыс

Тері тоқымашы құралдары: әрлеу операциясы.

Рецепт арқылы теріге сырлауыш дайындау.

№27 Студиялық жұмыс

Тері тоқымашы құралдары: әрлеу операциясы.

Рецепт арқылы теріге сырлауыш дайындау.

№28 Студиялық жұмыс

Тері тоқымашы құралдары: әрлеу операциясы.

Рецепт арқылы теріге сырлауыш дайындау.

№29 Студиялық жұмыс

Тері тоқымашы құралдары: әрлеу операциясы.

Теріден тақырыптық композиция орындап, тапсыру.

№30 Студиялық жұмыс

Тері тоқымашы құралдары: әрлеу операциясы.

Теріден тақырыптық композиция орындап, тапсыру.

0. 
   Әдебиеттер тізімі:
   

1. 
   «Қазақ халқының колөнері.» С. Кисманов Алматы «Өнер.»1987 ж.
   
2. 
   «Эхо …» У. Джанибеков 182-190 бет.
   
3. 
   «Волшебный мир дерева.» Федоров Г. М., 1987
   
4. 
   «Художественная обработка дерева» Барадулин В.А. М., 1978
   
5. 
   «Культура Казахстана » У. Джанибеков 143-182 бет.
   
6. 
   «Қазақтың ұлтық киімдер » Сымбат. С. Асанова 7-122 бет.
   
7. 
   «Қазақтан колөнері.» Эмирғазин Қайрат Алматы «Дайк- Прес» 2004ж.
   
8. 
   «Қазақтан халқының колөнері» Х. Арғынбаев Алматы «Өнер.» 1987ж.
   
9. 
   «Изделия мастеров- зергеров центральной азии.» альбом иллюстрированный
   
10. 
    «Орталық Азия зергерлерінің бұйымдары. » И. Тасмагамбетов А. 1997ж.
    
11. 
    «Ювелирное искусство Казахстана » Алматы
    
12. 
    «Казахское народное прикладное искусство » 2 том
    
13. 
    «Казахские национальные узоры»
    
14. 
    «Қазақтан халқының дәстүрлі өнері» М: Ш: Өмірбекова Алматы 2004ж.
    
15. 
    « Ағаш ою» Атанбек Нәлібаев Алматы «Өнер.» 1994ж.
    
16. 
    «Казахские народные костюмы.» (иллюстрация)
    
17. 
    «Қазақ киімі » 8-25 бет.
    
18. 
    «Художественная резьба по дереву, кости и рогу» Абросимова А., Каплан Н., Митлянская Т. М.,1984 г.
    
19. 
    «Древесные узоры.» Хворостов А.С. М., 1976 г.
    
20. 
    «Изготовление художественной » Бобиков П.Д. М., 1988 г.
    
21. 
    «Резьба по дереву.» Яковлев И.И., Орлова Ю.Д. М., 1974 г.
    
22. 
    «Мозайка и резьба по дереву.» Матвеева Т.А. М., 1985 г.
    
23. 
    «Сушка древесины.» Рассев А.И. М., 1985 г.
    

1. 
   «Чудеса Казахстана» Изд. «Аруна» 2001 г.
   
2. 
   «Национальные орнаменты » Изд. «Аруна» 2001 г.
   
3. 
   «Казахски ювелирные украшения » Изд. «Аруна» 2001 г.
   
4. 
   «Ою-орнектердің (бояуын өзің теп!) » құлыншақ Астана 2003ж.
   
5. 
   «Ер қаруы- бес қару » Баспасы «Аруна» 2001 г.
   
6. 
   «Ювелирное дело » С:В Простаков «Феникс» 2000г. Учебный курс
   
7. 
   «Ювелирное дело» С:В Простаков «Феникс» 2003г. Начально-профессиональное образование.
   
8. 
   «Справочник по ювелирному делу» С.Н. Зубриллина 2003г.
   

1. Қазақтың халықтық қолөнері туралы түсінік

2. Халық шеберлері

Дәріс мақсаты:

Оқытудың негізгі мақсаты болып болашақ мамандарға оқып жатқан пәні туралы бағдарламаның мүмкіншіліктері мен жетістіктері туралы түсіндіру табылады.

Қазақтың халықтық қолөнерінің сипатын түсіну үшін мифологиялық сана мен діни дүниетанымдық көзқарастың бар екенін ескеруіміз керек. Дүниетаным, дүниеге көзқарас дегеніміз – айнала қоршаған орта, бүкіл әлем, тұтас дүние туралы, ондағы адамның орны, тіршіліктің мән-мағынасы туралы көзқарастың , пікірлер мен түсініктердің жиынтығы. Дүниеге көқараста – адаммен бірге пайда болған қоғамдық тарихи құбылыс. Адамның кәсіби еңбекпен айналысуына не себеп болды? Қолөнершілер қай кезде пайда болды және ондай кәсіппен алғаш кімдер айналысты деген сұрақтар туады. Қол өнершілердің өмірдегі айналысқан кәсібінің, саналы әрекетінің мәні неде? Адам атаулының өнерге, мәдениетке байланысты тарихы адам жаратылғалы бері оның санасы, ақыл-ойы, дүниеге деген көзқарасы, әлемді тануы, әсерленуі, барлық оның қасиеттері айна-қатесіз бедерленіп, бар тіршілік-тынысы, мұраты бейнеленгендей.

Қазақ халқының қолөнері деп халық тұрмысында жиі қолданылатын бастыру, қалыптау, қашау, өру, тігу, тоқу, бейнелеу, түрлендіру сияқты шығармашылық өнер жиынтығын айтады. Халықтық қолөнері бұйымдарының бір тобы үй іші мүлік жабдықтары болса, екінші тобы – көшу-қону, жол-жорық, қару-жарақ жабдықтары. Халық шеберлері кілем, алаша тоқу, киіз басу, сырмақ батыру, киім тігуден басқа тас қашау, ағаш ию, сүйек ою, мүйіз балқыту, темірді өңдеп, өрнектеу сияқты ауыр кәсіппен де шұғылданды. Яғни тастан, балшықтан , сүйек пен мүйізден, металл мен ағаштан бұйымдар жасап, оны әсемдеуді еркектер атқарады. Ал, кесте тігу , өрмек тоқу, ши орау, киіз бастыру, сырмақ сыру, оюлау (түрлендіру), шілтер шалу, тері киім тігу сияқты жұмыстарды, негізінен, әйелдер жасады.

Қазақстан тарихы, Тарих этнографиялық, музейлердегі археологиялық сәнді бұйымдар мен қарулар. Ою өрнек өнері қазақ халқында ертеден-ақ барлық түрінде арқау болып, ғасырлар бойы халықпен бірге жасасып, оның материалдық және рухани игілігіне айналып келеді. Қазіргі кезде халқымыздың мәдени асыл қазынасының өзекті бір саласына айналған ою өрнек қайта түлеп, бай мазмұнға, жаңа түрге ие болады.

1. 
   Қолөнер түрлерін ата?
   
2. 
   Қазақ қолөнерінде әйелдер немен айналысқан?
   
3. 
   Тұрмыста жиі қолданатын қолөнер?
   

Аудиториялық және өздік жұмыстары оқытушылардың қадағалауымен жүргізіледі.

Оқу жұмысын төменгідей топтарға бөлуге болады:

- нұсқадан сурет салу, нобай, жылдам салынатын долбарлар, ұзақ мерізімге арналған жұмыстар;

- ой арқылы, еске түсіру арқылы, қиял арқылы салынған, жазылған жұмыстар;

- композициялық түрдегі жұмыстар – сюжетті іздеу барысындағы ізденіс нобай – долбарлар. Бұған белгілі тақырыпты ашу барысындағы, идеялық – образдық шешімге келу жолындағы ізденістер, пластикалық құрылымды іздеу барысындағы жасалған жұмыстар жатады.

Бұл айтылған жұмыстардың қай түрі болмасын (сырға, белдік, алқа, т.б.), қосымша бұйымдармен жұмыс техникасының қандайы болмасын арнайы аудиторияда немесе аудиториядан тыс жерлерде де қолданыла беріледі.

Әдістемелік нұсқаулар:

Ағаштардың механикалық қасиеттері өздеріне әсер еткен әр түрлі күштерге қарсы тұра алады. Ағаштардың механикалық қасиеттері: беріктік, қаттылық, шыдамдылық, морт сынғыштық, иілгіштік, былқылдақтық.Ою-өрнекті бір заттың бетіне реттеп орналастыру. Екі жағы бірдей болуы үшін симметрия заңдылықтарын берік сақтауымыз керек. Колорит көп бояулы кездеседі.

Ағаштардың Қазақстан жерінде көптеген түрлері өсіп-өнеді.

Сабақтың міндеті – студенттердің эстетикалық талғамдарын қалыптастыру теориялық, практикалық қабілеттерін дамыту, композициялық-шығармашылық қызметтерін арттыру. Осы мәселелерді тиімді шешу үшін төмендегі үш қызметке баса назар аудару қажет:

Бұл үш түрлі жұмыстар бір-бірімен тығыз байланысты және бір-бірін толықтыру принципін атқарады. Қосымша шикізаттардан бұйым жасау сабағында сәндік-қолданбалы өнер орындау, сонымен қатар арнайы тақырыптарға дәрістер оқылады.

Сүйек және мүйізді қырнау үшін штихелдерін ұштап жасап шығару

Оймалы жалпақ-бедер тәсілдердің әртүрлісін орындау.

Сүйектен тақырыптық композиция орындап, тапсыру.

Әртүрлі рецепт арқылы сүйек ағартқыш құрамын дайындау.

Мақсаты: Студенттердің өздік жұмысы - әр-түрлі бағытта дамуы мүмкін, яғни, нұсқа арқылы әр-түрлі суреттемелер салу, композициялық ізденіс, әр-түрлі жастар көрмелеріне қатысу, әр-түрлі техникада өз күшін, ептілігін байқап көру, т.б. Бұлар жиналып қолданбалы өнерден студенттердің шеберлігін, икемділігін арттырады.

Өткізу барысы: Ұзақ мерзімге арналған сәндік-қолданбалы жұмыстардың орындалу жолын екі кезеңнен қарастырған дұрыс: оның алғашқысы – дайындық, екіншісі – орындалуы. Бірінші кезең мына қызметтерді қамтиды. Оқытушының студентке қойар талабы: нұсқаны көзбен талдау жасау, графикалық, түрлі нобайлар жасау, қағаз бетіне орналастыру, құрастыру, композициялық шешімін табу, көлемін анықтау, стилизациялау, күрделі тұстарын зерттеу, т.б. Сонымен қатар дайындық кезеңінде нұсқаның қағаз бетіндегі (графикалық бейнесі) бейнесіде жатады.

Әдістемелік нұсқаулар:

Оқытушының жетекшілігімен өткізілетін - дайындық кезеңіндегі жұмыстарға түрлі зергерлік жұмыстарды қараған абзал, себебі жұмыстың жақсы шығуына осы тығыз байланысты. Орындалу кезеңінде салынған графикалық бейне, арнайы металды таңдау, көлем, ерекшелігі, жарық мөлшері, тұтастық заңдылығын сақтау, материалдық образды, бейнені шығару жолдары рет-ретімен жүргізіледі.

Жұмыстар орындау кезінде оюдың композициясына, пластикасына, мазмұнына көп көңіл бөлінеді. Себебі, оның композициялық шешімін табу арқылы өзіңнің ішкі ойыңды жеткізе аласың. Қолданбалы өнерді орындау үдерісінде неден бастау керек және де оған келетін металдың, асыл тастың ерекшеліктерін ескерген дұрыс. Бұл жөнінде оқулықтарда түрлі әдістеме, әр-түрлі тәсілдер айтылады.

Әдебиет: 1,2,3,5,6,7,8,9

8. ТИПТІК ЕСЕПТЕУ, ГРАФИКАЛЫҚ ЖҰМЫС, ЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ ЖҰМЫС, КУРСТЫҚ ЖОБА ОРЫНДАЛУЫ БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР ЖОҚ
9. СТУДЕНТТІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫНА (СӨЖ) АРНАЛҒАН МАТЕРИАЛДАР

1. Сүйектің құрылымы мен қасиеттерін сипаттау.

1. 
   Ағаш тұқымдарын сипаттап ажырата білу.
   
2. 
   Ағаш кемістіктерін анықтау мен оларды жоюдың тәсілдерін меңгеру.
   
3. 
   Ағашты кесу және тілу әдістерін игеру.
   
4. 
   Ағашты кептіру тәсілдерін жасау.
   
5. 
   Жасанды ағаш материалдарын жасалуы мен қолданылуы.
   
6. 
   Желім түрлері мен желімдеу әдістері.
   
7. 
   Ағашты әрлеу тәсілдері.
   
8. 
   Лак және бояу түрлері және оларды қолдану.
   

Оқыту негізінен практикалық жұмыс түрінде жүріп, оқу материалдарының мазмұны, үйренген, алған білімдері сол арқылы көрініс табатындықтан емтихан көрме түрінде (выставление) өтеді.

Студенттердің алған білімдері жекелеген семестрлік тапсырмалар, үй тапсырмалары, т.б. сол көрмеге қойылып, оны кафедра оқытушыларынан құралған комиссия бағалайды.

Емтихан көрмесіне қойылатын негізгі жұмыстарға, соңғы орындалған аудиториялық жұмыс талапқа сай безендіріліп , күнделікті долбар, нобайлар, нұсқадан, қиялы бойынша да салынған суреттер қойылады (үй тапсырмаларын қарындаш, ұштық, тушь, жұмсақ материалдар, фломастер, акварель бояуының қара түсімен орындауға болады).

Бұндағы қойылатын негізгі талаптарға:

- үйлестіру, орналастыру жағдайын – сәйкестік заңдылықтарын;

- қойылым кеңістігін көрсету, перспективасы мен ауа перспективасын;

- заттардың неден жасалғандықтарын, яғни материалдарын көрсету;

- жазықтыққа дұрыс орналасуын, орындау техникасы мен ұқыптылығын, т.б.

жатқызамыз.

Комиссия әр оқу семестрінде емтиханда үздік деп танылған, сәтті деген жұмыстарды таңдап алып, оқу ғимараты дәлізіне көрмеге іледі.