«мәдениеттану пәнінен» «0103000 Дене тәрбиесі және спорт»

1. «Менталитет» ұғымы қандай мағына береді?

2. Алғашқы қазақ драма театры қай жылы және қайда ұйымдастырылды?

3. Қазақ фольклорын жан-жақты зерттеген әйгілі ғалым.

1. Қазақ ағартушылығы және оның көрнекті өкілдері.

2. ХІХ ғ. соңы мен ХХ ғ. басындағы қазақ қауымының зиялылары мен олардың жанқиярлық еңбектері.

Қазақтың мәдениетіне үлкен үлес қосқан қазақтың алғашқы ғалымдарының бірі Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов едң. Шоқан Уәлиханов сыртқы әлемге «дала адамын» түсіндіргісі келді. Осы мақсатпен ол қазақ және қырғыз халықтарының миф-аңыздарын, салт-дәстүрін, дін мен тілін зерттейді. Шоқан жазған «Үлкен қырғыз-қайсақ ордасының ескі аңыз әңгімелері», «Қазақтардағы шамандық іздер», «Қашғария туралы жазбалар», «Сахарадағы мұсылмандық туралы» және т.б., ғылыми еңбектерде қазақ және басқа түрік халықтарының мәдениетіне энциклопедиялық талдау берілген.

Қазақ мәдениетінің кемелдеуіне үлкен үлес қосқан тұлға – Ыбырай Алтынсарин. Ыбрай халық ағарту ісінің практикалық және дидактикалық мәселелерін шешуге тікелей ат салысты, алғашқы педагогикалық оқулық «Қазақ хрестоматиясы» және қазақ балаларына орыс тілін үйретуге арналған оқу құралдарын жазды.

Қазіргі қазақтың рухани мәдениетінің негізін салушы – ұлы философ-ақын Абай Құнанбаев. Қазақ мәдениетінің ғасырлар бойы қалыптасуында осы процеске саншыл көзбен қауып, осы ақыл және жүрек таразысынан өткізетін тұлға тым қажет еді. Абай, міне осындай тұлға болды. Абай өз шығармашылығында қазақ елінің белгілі тарихи тұйыққа тіреліп (бодандыққа түсіп), одан қалай шығуды білмей, болашағы туралы күдіктенген жағдайын суреттеді. Осындай шым-шытыранда ғұлама ақын таза уайым мен зарлау дәстүрлерін арылып, халық өмірінің кем-кетігіне ашық көзбен қарап, оны емдеудің жолдарын көрсете білді.

1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан Республикасы өзінің тәуелсіздігін алды. 1991 ж. 21 желтоқсанда Алматыда бұрынғы Кеңес одағының құрамына кірген тәуелсіз мемлекет басшыларының кеңесіне ТМД-ны құру туралы келісімнің хаттамасына қол қойылды. Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін егемен мемлекет ретінде халықаралық аренаға шықты. 1991 ж. 3 наурызда Қазақстан Біріккен Ұлттар кірді, Халықаралық валюта қорының, Дүниежүзілік бакнтің, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мүшесі болды және басқа бірсыныра ұйымдарға кірді. Тәуелсіз Қазақстан Республикасын жүзден аса ел таныды, олардың көбімен дипломатиялық қатынас орнатылды.

2.Тәуелсіздік алған соң Қазақстан халықтарының мәдениеті мен дәстүрлері қайта түледі, ұлттық сана бұрынғысынан да бетер өсті. Қазақ ұлты топта бастады. Қазақ тілі мемлекеттік тіл болды, қазақ халқының таңдаулы өкілдерінің есімдері ана дүниеде орала бастады, тарихи топонимика қалпына келтірілді, ұлттық мәдениеттің гүлденуі үшін жағдай жасалды. 1992 ж. күзде Дүниежүзі қазақтарының құрылтайы өткізіліп, оған 10 миллион қазақ халқының өкілдері жиналды.

Абайдан басталған қазақ мәдениетіндегі тың сарын ХХ ғасырдың бас кезінде ары қарай жалғасты. Қазақстанның тәуелсіздік алғанына 14 жылдай ғана болды. Бұл аз уақыттың ішінде, әрине, жаңа мәдениет қалыптасты деу асығыстық болар. ХХІ ғасырдың қарсанына қарай мәдениеттердің ұлы тоғысуы, тұтастануы басты тенденцияға айналды. Бұл шынында да бір тектес адамдық мәдениеттің аймағына ене бастадық. Нәсілдік, отаршылдық, саяси-деологияның жікшілдігінен «бүкіл адамдық үйге» көшу басталды. Бұл мәселе қазақ мәдениеті үшін де ол өте актуалды болып табылады. Тәуесіз Қазақстанда бұл мәдениет шешуші қызмет атқарады әрі басқа этникалық топтардың және субмәдениеттердің дамуына және бір-бірімен келісімді болуына жауапты.

Қазақ жеріндегі диаспоралардың тарихын таразыға салып, ғылыми тұжырымдар жасасақ «диаспора дегеніміз – халықтың белгілі бір бөлігінің өзі қалыптасқан елден тыс жерде отанымен бір іздену сезімін сақтауда болатындар». Қазақстанда ұлттық-мәдени орталықтар құрылып, диаспоралардың жан-жақты дамуына мемлекет тарапынан қамқорлық жасалуда. Қазақстан халқының 56 пайызын қазақ этносы құрайды, 28 пайызы орыс диаспорасының еншісінде. Басқа ұлт өкілдерінің еншісіне 16 пайыз ғана тиеді. Бүгінгі тәуелсіз Қазақстан мемлекетінде қазақстандық ұйғырлар бізбен бірге өмір сүруде.