ЖАЛПЫ АДАПТАЦИЯЛЫҚ СИНДРОМНЫҢ САТЫЛАРЫ

ЖАЛПЫ АДАПТАЦИЯЛЫҚ СИНДРОМНЫҢ САТЫЛАРЫ

СТРЕССОР

СТРЕССОР

Гомеостаздың өзгеруі



Жоғары реттегіш орталықтардың әсерленуі

аздаған гиперкатехоламинемия, гиперкортикостероидемия

жасушаның тектік аппаратының әсерленуі және ДНҚ, РНҚ, нәруыз түзілуі жоғарылауы

зақымдаушы жайттарға организмнің бейімделуі

ұзақ және қарқыны күшті стрессор

стресс серпілістердің жайылуы

шектен тыс гиперкатехоламинемия, гиперкортикостероидемия

Асқазан мен ішектің зақымдануы, жүректің ишемиялық ауруы, атеросклероз, мый қанайналымының бұзылыстары, артериалық гипертензия

Сілейме - жүйке эндокриндік реттелуінің терең бұзылыстары салдарынан организмнің тіршілік қызметінің, микроциркуляция мен зат алмасуының ауыр тежелулерімен қабаттасатын дерттік үрдіс.

Жіктелуі:

Этиологиясы бойынша: патогенезі бойынша:

• 
  жарақаттық - ауырулық
  
• 
  күйіктік - гуморалды
  
• 
  операциялық - психогенді
  
• 
  гемотрансфузиялық
  
• 
  анафилаксиялық
  
• 
  кардиогенді
  

ПАТОГЕНЕЗІ:

Артық ауырулық афферентация токсемия

гистамин, серотонин,

лизосомалық ферменттер,

нәруыздың ыдырау өнімдері,

метаболиттер
орталық жүйке жүйесі
қозу тежелу

симпатоадреналдық жүйе және

гипофиз-бүйрекүсті безі

жайлған стресс-серпіліс

жоғары гиперкатехоламинемия, гиперкортикостероидемия

Иондық сораптар

Na+ - K+, Ca2+ АТФ-азалар қызметі  Иондық теңсіздік  Серпіндер берілуі бұзылуы  Жүйкелік серпіндердің тежелуі

Мембрана өткізгіштігінің Жүректің жиырылғыштық қызметінің бұзылуы

Рецепторлық қызметі Нарушения нейрогуморальной регуляции

1. 
   Эректилді (лат. Erectus -қозу):
   

2. 
   Торпидті (лат. Torpidus – қатып қалу, қозғалыссыз, ступор):
   

3. 
   Ақтық:
   

КОМА – (от греч. koma – терең ұйқы) -

- орталық жүйке жүйесінің терең тежелуімен, естің тұрақты жоғалуымен, сыртқы тітіркендіргіштерге рефлекстің болмауымен және организмнің аса маңызды қызметтерінің реттелуі бұзылысымен сипатталатын жағдай.

Туындауына қарай команың түрлері:

1. Жүйкелік кома

(инсультте, жарақаттарда, қабынуда, мый өспелерінде мыйдың біріншілік зақымдануы)

1. 
   Эндокриндік кома
   

3. уытты кома

(уремияда, бауыр жеткіліксіздігінде, уытты жұқпаларда, панкреатитте, улануларда)

4. Гипоксиялық

5. электролиттерді, суды және энергиялық заттарды жоғалтқанда

Патогенезі:

1. 
   Мый нейрондарының гипоксиясы және энергиялық тапшылығы
   
2. 
   уыттану
   
3. 
   қышқылдық-сілтілік үйлесімнің бұзылуы
   
4. 
   электролиттік тепе-теңдіктің бұзылуы
   
5. 
   су алмасуының бұзылуы
   

1 саты – бастапқы

Психикалық мазасыздану, ұйқының бұзылуы, қозғалыс тепе-теңдігінің бұзылуы, ЭЭГ бастапқы өзгерістері

2 саты – кома алды

Ұйқышылдық, естің көмескіленуі, тітіркендіргіштерге әлсіз жауап беруі

3 саты – беткей кома, сопор ( латынша - қозғалыссыз, бос)

Естің жоғалуы, кейбір бұлшықеттердің спастикалық жиырылуы, кейде еріксіз дәрет және нәжіс шығуы,ЭЭГ-да айқын өзгерістер

4 саты – терең кома

Естің терең жоғалуы, арефлексия, көз қарашығы рефлекстерінің жоғалуы, ауыр вегетативті бұзылыстар
Көрнекті материал:

1. Мультимедиялық дәрістердің электронды түрі (студент кафедрадан алады)

2. Ә.Н.Нұрмұхамбетовтің редакторлығымен дәрістер курсы: Патофизиология в схемах и таблицах: – Алматы: Кітап, 2004. – ҚазҰМУ кітапханасында және кафедрада электронды түрі

Негізгі

1. 
   Ә.Нұрмұхамбетулы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – С. 80-89, 115-130.
   
2. 
   Патофизиология // Под ред. Новицкого В.В., Гольдберга Е.Д. Уразовой О.И.– Москва: Изд-во ГЭОТАР, 2010., том 1, с. 197-231
   
3. 
   Патофизиология в таблицах и схемах под/ред. А.Н.Нурмухамбетова. Алматы: - 2004, С. 230 -
   

4. 
   Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – С.442-447, 564-568.
   
5. 
   Патологическая физиология под/ред. А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина, Ю.А. Владимирова. М.: Триада-Х.-2002, С.48- 70.
   

6. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник для вузов. – М.: ГЭОТАР – Медиа, 2009. - С. 264-293
   
7. 
   Патофизиология под/ред. П.Ф.Литвицкого. М.: «ГОЭТАР-мед». Т.1 , 2003, с.689 - 721.
   
8. 
   Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск: Том.ун-та, 2001, С.90 – 101, 444 – 446, 465 - 467
   
9. 
   Нурмухамбетов А.Н. Стресс и его роль в адаптации организма и развитии заболеваний. Учебно-методическое пособие. Алматы, 1998. – 23 с.
   
10. 
    Пшенникова М.Г. Феномен стресса. Эмоциональный стресс и его роль в патологии//Пат.физиол. и экспер. Терапия.-2000.-№ 2.-С.24-31; № 3.-С.20-26.
    
11. 
    Селье Г. Очерки об адаптационном синдроме. М.: Медгиз, 1960.- 254 с.
    
12. 
    Селье Г. Стресс без дистресса. М.: Прогресс, 1982.- 125 с.
    

1. 
   Организм үшін жедел кезең жауабының маңызы
   
2. 
   Жалпы адаптациялық синдромның дерттік және қорғаныстық маңызы.
   
3. 
   Жарақаттық сілейменің сатылары
   

№ 1 тақырып. ҚАБЫНУ

Мәселе: қабынудың қалыпты жүруінің бұзылуы жүйелі қабынулық серпілістер синдромы (ЖҚСС) және көпағзалық жеткіліксіздік синдромдары (КАЖС) түзілуінің негізі болып табылады.

1. 
   Қабыну, анықтамасы, этиологиясы.
   
2. 
   Әлтерация туралы түсінік. Біріншілік және салдарлық әлтерация.
   
3. 
   Қабыну ошағында зат алмасуларының өзгерістері. Қабыну ошағында физико-химиялық өзгерістер, олардың патогенезі, салдарлары.
   
4. 
   Қабыну дәнекерлері, түрлері, шығу тектер, қабыну дамуындағы маңызы.
   
5. 
   Қабыну ошағында қанайналымы өзгерістерінің сатылары, олардың патогенезі.
   
6. 
   Экссудация, анықтамасы, даму тетіктері. Экссудаттың түрлері. Іріңді экссудаттың құрамы мен қасиеті.
   
7. 
   Лейкоциттер эмиграциясы, анықтамасы, сатылары, патогенезі. Фагоцитоз, сатылары. Фагоцитоздың жеткіліксіздігі және олардың қабынудағы маңызы.
   
8. 
   Пролиферация, олардың тетіктері. Пролиферацияның күшейткіштері мен тежегіштері.
   
9. 
   Қабынудың жергілікті және жалпы белгілері, олардың патогенезі.
   
10. 
    Созылмалы қабыну, этиологиясы, патогенезі, қауырт қабынудан айырмашылығы.
    
11. 
    Қабынудың организм үшін маңызы.
    
12. 
    Қабынулық үрдістің алдын алу мен емдеудің жалпы ұстанымдары.
    

Қабынудың себептері – флогогендер:

Экзогендік (биологиялық, механикалық, физикалық, химиялық, әлеуметтік)

Эндогендік (қан құйылу, тін ыдырауы өнімдері, улы метаболиттер, тұздар жиналуы, иммундық кешендер, белсенді радикалдар)

1. Әлтерация

2. Экссудация және лейкоциттер эмиграциясы құбылыстарымен көрінетін микроциркуляция арнасындағы қантамырлардағы қанайналым өзгерістері

3. Пролиферация

Зхат алмасудың сандық және сапалық өзгерістері:

• 
  Майлар, көмірсу, нәруыздар ыдырауының (лизосомалар мембранасы зақымдануы  лизосомалық гидролазалардың шығуы және әсерленуі) жоғарылауы
  
• 
  Түзілу үрдістерінің төмендеуі
  
• 
  Заттар алмасуы соңғы өнімдерге дейін жүрмейді - СО₂ және Н₂О (митохондрий мембранасы зақымдануы әсерінен)  тыныстық коэффициенттің ( ТК = бөлінген СО₂/қабылданған О₂).
  

• 
  Гипер H⁺иония → ацидоз (зат алмасуының тотықпаған соңғы өнімдерінің артуынан)
  
• 
  Гипер К⁺ иония зақымданған жасушалардан калийдің шығуынан
  
• 
  Гиперосмия, тұздар диссоциациясы артуы ( Na+, Cl-) және зақымданған жасушалардан жасушаішілік иондардың шығуы салдарынан
  
• 
  Гиперонкия, полипептидтер мен аминқышқылдары санының артуынан, нәруыздық молекулалардың дисперстігі артуынан және тамырлардан қабыну ошағына нәруыздардың шығуынан
  

• 
  гистамин (мес жасушалары, базофил, тромбоциттерден)
  
• 
  серотонин ( тромбоциттерден)
  
• 
  лизосомалық ферменттер ( нейтрофил, макрофагтардан)
  
• 
  простагландиндер (лейкоциттерден, эндотелиалий жасушаларынан, тромбоциттерден)
  
• 
  лейкотриендер (лейкоциттерден)
  
• 
  тромбоциттерді әсерлеуші факторлар (лейкоциттер, эндотелиоциттерден)
  
• 
  оттегінің белсенді радикалдары ( лейкоциттерден)
  
• 
  азот тотығы (макрофагтардан)
  
• 
  цитокиндер ИЛ-1, ИЛ-6, ӨТЖФ
  

• 
  комплемент жүйесі бөлшектері
  
• 
  С3а, С5а, С3в, С5в-С9 кешендері
  
• 
  Кининдер (брадикинин, каллидин)
  
• 
  Қанның ұйытушы және фибринолиздік жүйелері
  

1. Қысқа мерзімді қантамырлардың тарылуы – ишемия

• 
  Тамыр өткізгіштігінің жоғарылауы
  
• 
  Қылтамырлар мен венулаларда гидростатикалық қысымның артуы
  
• 
  Қабыну ошағында осмостық және онкотикалық қысымның артуы
  

• 
  Сары сулық
  
• 
  Фибринді
  
• 
  Геморрагиялық
  
• 
  Іріңді
  
• 
  Шіріктік
  
• 
  Аралас
  

1. 
   лейкоциттердің тамырдың ішкі қабырғасына кемерленіп тұруы және роллинг (тербелу)
   
2. 
   лейкоциттердің тамыр қабырғасы арқылы шығуы
   
3. 
   лейкоциттердің қабыну ошағында қозғалуы
   

• 
  тұқымқуатын (лейкоциттер адгезиясының ақаулары (ЛАА-1, ЛАА-2), хемотаксистің ақаулары, фагоциттердің бактерицидтік жүйесінің ақаулары)
  
• 
  жүре пайда болған (қантты диабетте, ауыр металл тұздарымен уыттану, сәулесоқ ауруы, нәруыздық ашығу, стероидты гормондармен ұзақ емделгенде, қарттық шақта)
  

• 
  ұзақ өтуімен және әлсіз айқындығымен сипатталады
  
• 
  әсерленген макрофагтардың санының артуымен басталады
  
• 
  негізгі жасушалары макрофагтар мен лимфоциттер.
  
• 
  пролиферация басым болады.
  
• 
  Тіндердің құрылымы бұзылуы мен айқын пролиферацияның қатарласа кездесуі
  

• 
  Қабыну ошағын орнықтырып, сау тіндерден шектеуі
  
• 
  Патогенді жайтты бір жерде ұстап, оның жойылуы
  
• 
  Ыдырау өнімдерін жойып, тіндердің біртұтастығын қалыптастыру
  
• 
  Иммунитеттің түзілуі
  

• 
  Тіндердің зақымдануы
  
• 
  Аурулардың (энцефалит, менингит, мый абсцесі, миокардит) негізін құрайды
  

• 
  Себепкер ықпалға әсер ету
  

• 
  Бактериостатикалық және бактерицидті әсер ететін дәрілер
  
• 
  Зақымданған тіндерді кесіп алып тастау
  

• 
  Организм төзімділігін арттыру
  

• 
  Жасуша мембранасын тұрақтандыратын дәрілер (дәнекерлердің бөлінуін азайту, салдарлық әлтерация мен тамырлық серпілістерді азайту)
  
• 
  Антиоксиданттар (салдарлық әлтерацияны азайту)
  
• 
  Дәнекерлерге қарсы дәрілер (салдарлық әлтерацияны азайту)
  
• 
  Микроциркуляцияны жақсартатын дәрілер
  
• 
  Пролиферацияның көрсеткіштері
  

1. Мультимедиялық дәрістердің электронды түрі (студент кафедрадан алады)

2. Ә.Н.Нұрмұхамбетовтің редакторлығымен дәрістер курсы: Патофизиология в схемах и таблицах: – Алматы: Кітап, 2004. – ҚазҰМУ кітапханасында және кафедрада электронды түрі

Әдебиеттер:

Негізгі

1. 
   Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – С. 265-293.
   
2. 
   Патофизиология // Под ред. Новицкого В.В., Гольдберга Е.Д. Уразовой О.И.– Москва: Изд-во ГЭОТАР, 2010., том 1 с.442-497
   
3. 
   Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред. А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 111-116.
   
4. 
   Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – С. 194-222.
   

5. 
   Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина, Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 181-200.
   
6. 
   Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск: Том.ун-та, 2001, С. 222-234.
   
7. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник для вузов. – М.: ГЭОТАР – Медиа, 2009. - С. 61-79
   
8. 
   Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 1. – С. 184-200.
   
9. 
   Зайчик А.Ш., Чурилов Л.П. Общая патофизиология. СПб., 2001. – ЭЛБИ-СПб, С.-297-354
   
10. 
    Жуйко. Н.В. Особенности реактивности детского организма. Алматы 2006. – С. 44-46.
    
11. 
    Чернух А.М. Воспаление. М.: Медицина, 1979.-448с.
    

1. 
   Қабынуды неге біртектес дерттік үрдістерге жатқызады?
   
2. 
   Организмнің зақымдануға қорғану-бейімделу серпілісі ретінде қабыну нені сипаттайды?
   
3. 
   Қабыну кезіндегі зақымдану мен қорғанудың диалектикалық бірлігін неден көресіз?
   
4. 
   Қабынудың этиотропты және патогенездік емдеу ұстанымдары.
   

№ 2 тақырып. АЛЛЕРГИЯ

1. 
   Аллергия, анықтамасы. Оның этиологиясы (себептері және жағдайлары), аллергендердің жіктелуі, олардың сипаттамасы.
   
2. 
   Кук, Джелл және Р. Кумбс бойынша аллергиялық әсерленістердің жіктелуі.
   
3. 
   Аллергиялық әсерленістердің сатылары ( иммундық әсерленістер, патохимиялық және патофизиологиялық өзгерістер), олардың патогенезі.
   
4. 
   Сенсибилизация, түрлері, патогенезі.
   
5. 
   Аллергиялық әсерленістердің І, ІІ, ІІІ, ІҮ – түрлері патогенезінің ерекшеліктері:
   

б) негізгі дәнекерлері, олардың шығу тегі және биологиялық маңызы.

6. Гипосенсибидизация, түрлері, патогенезі.

Дәріс тезистері

АЛЛЕРГИЯ – организмнің өз тіндерінің зақымдануымен қабаттасатын иммундық әсерленістер (В.И. Пыцкий)