Мекендеген жерлері Найман, керей, жалайыр тайпаларының



бет7/14
Дата14.04.2022
өлшемі63,32 Kb.
#139377
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   14
Байланысты:
НАЙМАН ХАНДЫҒЫ

Мемлекеттің құлауы

-ХІІ ғ. соңы-ХІІІ ғ. басында Керейіт мемлекеті әлсіреп, моңғолдар күшейді.
1203 жылыШыңғысхан керейіттерді бағындырды.



ЖАЛАЙЫРЛАР

Мекендеген жерлері

-Селенгі, Хилок өзендерінің бойы және Орхон өзенінің жоғарғы ағысыҚарақорым таулы қыраттары.
-VІ-VІІ ғасырларда жалайырлар Түрік қағанатының құрамына енді.

Хғасыр

-Байкалдың солтүстік-шығысында Керулен өзенінің бойын мекендеген. Оңтүстіктегі қытайлармен қақтығыста өмір сүрді. Солтүстік-шығыстағы көршілері моңғолтілдестілердің бабалары Шибей татарлары еді.
-Қытайлардан ығысқан жалайырлар Онон өзені аңғарына, меркіттердің шығысына қоныстанды.

ХІ ғасыр

-Ғасыр соңында моңғолдарға бағынышты болды.

Монғол деректері

-Жалайырлар туралы моғол шежірелерінде деректер беріледі.
- ХІ-ХІІІ ғасырларда Жалайыр тайпасы он бөліктен тұрған.
-Шыңғысхан жалайырларға ерекше қарады. Шағатайға бөлінген 4 мың әскердің 2 мыңын жалайырлар құрады.

Жамұқа

-Әскери және саяси қайраткер, жалайыр тайпасының басшысы.Темүжіннің бала кезден қан шығарып серттескен ең жақын досы.Моңғолия жеріндегі тайпаларды біріктіріп Темүджіннің негізгі қарсыласы айналады
-1201 жылы татар, меркит, жалайыр т.б. тайпалар Аргун өзені бойында құрылтай шақырып, Жамұқаны «гурхан» жариялайды.Бұл оқиға Жамұқа мен Темүджін арасын шиеленістіреді.
-Темүджін мен Торы хан одақтасып Жамұқаны жеңіп, жалайырларды қол астына қаратады.
-Жамұқа найман Даян ханмен Темүджінге қарсы одақ құрады.1205 жылыТемүджін өлтірді.

Мұқылай
(Мұқали)

-«Алтын шежіренің»жазуы бойынша Шыңғысханның жалайыр тайпасының ішіндегі ең жақын адамы болған атақты ақын, шешен, әрі батыр.Шыңғысханның «төрт бөрісінің» бірі атанған.
-Хан өзіне көрсеткен адал қызметі үшін оған «күй үн чінсан тәйжі» (ұлы бек) деген атақ беріп, сол қанатының түменін басқартқан. Қытайдың 72 қамалын бағындырды.1223 жылға дейін Солтүстік Қытайдың басшысы болған.

Әбілғазы хан

«Жалайырлар Шыңғысханның қолға түсірген тұтқындары... Олар өздерінің адал қызметтері арқылы монғолдарға сіңісіп кеткен» деп «Түрік шежіресі»атты еңбекте жазған тарихшы.

Қадырғали Жалаири

«Шыңғыс хан заманында Сартақ ноян болған. Оның ұлы – Жалайыр Саба. Оның ұрпағы – Жалайыр Тебре бек. Оның ұрпағы – Айтөле бек. Ол атақты адам болған, Ұрұс ханның сол қолын басқарған. Ол Алаш мыңы үш сан ел еді. Олардың ішінде үлкені тарақ таңбалы жалайыр» дейді.

М.Тынышбаев



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   14




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет