«мектепке дейінгі балалық шақ» республикалық орталығЫ «зерек бала» мектепке дейінгі кіші жастағЫ
жүктеу/скачать 1,66 Mb.
|
Көркем әдебиет Мақсаты: мектеп жасына дейінгі балалардың көркем әдебиет пен халық ауыз әдебиетіне алғашқы қызығушылықтарын қалыптастыру. Міндеттері: - балаларды адамдар мен балалар көркем әдебиеті және халық ауыз әдебиетінің шығармалары әлемі арасындағы өзара қарым-қатынасымен таныстыру; - басқалармен сенімді қатынас орнатуына жағдай жасау, айналасындағы адамдардың әр түрлі болатынын түсіндіру; - шығарманың мағынасын түсіну, кейіпкерлердің өзара қарым-қатынасы негізінде адамгершілікке тәрбиелеу. Мазмұны: Балаларды ертегі, әңгіме, өлеңдер тыңдауға, әрекеттердің дамуын қадағалауға, шығарманың мағынасын түсінуге, кейіпкерлердің қарапайым өзара қарым-қатынасын бағалауға, кейбір адамгершілік қасиеттерді (мейірімді, зұлым, батыл) сипаттауға ниеттендіру. Балаларды қоршаған ортамен, адамдардың сезімдерімен және көркемдік-таным әдебиеті мен халық ауыз әдебиеті шығармалары арқылы өзара қарым-қатынастарымен таныстыру. Шығарма жанрының көзқарасымен, бейнелілік пен тілдік мәнерлілігімен көркем шығармаларға түсінікті талдау жасауға үйрету. Көркем мәнерлеу құралын (эпитет, салыстыру), заттарды суреттеуді, ертегі айтуда, оқиғаларды құрастыруда орынды қолдануға үйрету. Көрнекіліктердің көмегінсіз-ақ өлеңдерді жатқа, мәнерлеп айтуға үйрету. Үлкендермен және құрдастармен өзінің боямаланған қатынасының үлгісін әдеби кейіпкерлердің бейнесінде беру. Балалардың жеке тәжірибесімен және күнделікті өмірі мен айналасындағылармен шығарма мазмұнының ара қатынасын белгілеуге үйрету. Кейбір көркем шығармалар жанрын (әңгіме, өлең, ертегі, мақал-мәтел) ажырату. Көркем сөйлеу мен оны көркем орындау қабілеттерін қалыптастыру. Көркем шығармалардың суреттерімен таныстыру. Ауызша шығармашылықтың алғашқы түрін меңгеруіне көмектесу. Қоршаған ортамен таныстыру Мақсаты: мектеп жасына дейінгі балалардың қоршаған ортамен байланысы барысында тілдік-қатынастық құзіреттілігін қалыптастыру. Міндеттері: - мейрімділік, өзара көмек, достық туралы түсінік беру; - үлкендермен және құрдастармен әңгімелесу, жылы шыраймен сәлемдесу, жаңа білімдерімен және әсерлерімен бөлісу іскерліктерін қалыптастыру. Мазмұны: Сыпайылық дағдылары: үлкендерді аты-жөнімен атау, «Сіз» деп өтініш білдіру, сәлемдесу, қоштасу, бір-бірімен сыпайы түрде әңгімелесуін қалыптастыру. Күнделікті өмірде «сыпайы» сөздерді («өтінемін, көмектесіңізші», «менімен бірге ойнашы») қолдануға үйрету. Мейрімділік, өзара көмек, достық туралы қарапайым ұғымдарын қалыптастыру. Әңгімеге қолдау көрсету, тақырыпқа байланысты сөйлесу, сөйлеушіні тыңдау, ортақ тақырыптан тыс сұрақтарға да жауап беру дағдыларын дамыту. Әдеби шығармалар мен ертегі кейіпкерлерінің іс-әрекеті мен мінез-құлқын талқылау. Балаларға өзге ұлт өкілдерінің тілі мен мәдениеті басқа ұлттар үшін қызық екендігін түсіндіру және өзге ұлт өкілдерімен достық қарым-қатынас орнатуға тәрбиелеу. «ТАНЫМ» БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫ Мақсаты: қоршаған әлемді қабылдауға, меңгерген білім-білік дағдыларын қолдануға қабілетті, танымдық құзіреттіліктерді меңгерген мектеп жасына дейінгі бала тұлғасын қалыптастыру. «Таным» білім беру саласының базалық мазмұны төмендегідей ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің түрлері арқылы жүзеге асады: - қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру; - құрастыру; - экология негіздері; - қоршаған ортамен таныстыру. Қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру Мақсаты: математикалық білім мен ұғымдар негізінде балалардың ақыл-ой қабілеттерін қалыптастыру. Міндеттері: - танымдық үдерістер: түйсік, ықылас, ес, ой, қиялын дамыту; - ақыл-ой әрекеттерінің тәсілдерін қалыптастыру: салыстыру, қорытындылау, талдау жасау, байланыстың себеп-салдарын анықтау. - 5 көлеміндегі санау дағдыларына үйрету; - заттардың көлемімен, пішінімен, олардың кеңістікке қатынасымен таныстыру; - қарапайым уақыт туралы түсініктерін қалыптастыру. Мазмұны: Сан мен санау 5 көлемінде сандық есептеу дағдысын дамыту, заттарды санауға, санды ретімен және қорытынды санын атауға, «Барлығы неше?» деген сұраққа жауап беруге үйрету. 5 көлемінде реттік санау және реттік санды атап «Қайсы?», «Нешінші?» деген сұрақтарға жауап беру дағдысын дамыту. Теңдік және теңсіздік туралы ұғымдарын санау негізінде қалыптастыра отырып, екі топтың заттарын салыстыруға үйрету. Заттың аз тобына қосу немесе көп заттың тобынан бір затты алу, «Қанша болды?», «Қанша қалды?» деген сұрақтарға жауап беру арқылы екі тәсілмен теңсіздікті анықтай білуге үйрету. 5-ке дейінгі сандармен таныстыру. Заттың саны оның көлеміне және орналасуына байланысты емес екені туралы түсініктерін қалыптастыру. Түрлі сезім мүшелері арқылы (көру, есту, сипап сезу) санауға үйрету. Көлем Екі заттың көлемін бір белгісі бойынша (ұзындығын, енін, қалыңдығын) салыстыру іскерліктерін қалыптастыру. Көлемін екі белгісі бойынша (мысалы: ұзындығы мен енін, қалыңдығы мен биіктігін және т.б.) салыстыру іскерліктерін қалыптастыру. Бірнеше заттарды (5-ке дейін) түрлі көлемде өсу және кему ретімен қойып, заттарды орналастыру ретін сөзбен айтып (мысалы, биік, төмен, өте төмен, ең төмен) салыстыру дағдыларын қалыптастыру. Екі затты үшінші-шартты белгінің көмегімен салыстыру дағдыларын қалыптастыру. Геометриялық пішін Геометриялық пішіндер (дөңгелек, шаршы, үшбұрыш, тіктөртбұрыш) және денелер (куб, шар) туралы білімдерін кеңейту. Цилиндрмен таныстыру. Геометриялық денелер: куб пен шарды таныстыру. Сипап-сезу қимылы мен көру арқылы пішіндер мен денелерді тексеруге үйрету. Кеңістікті бағдарлау Өзінің айналасындағы заттардың орналасуын (оң, сол, алда, артта, жоғарыда, төменде, алыс, жақын) анықтауға үйретуді жалғастыру. Берілген бағыт бойынша қозғалу іскерліктерін дамыту. Уақытты бағдарлау Тәулік бөліктері, олардың бірізділігі туралы ұғымдарын қалыптастыру. «Кеше», «бүгін», «ертең» түсініктерімен таныстыру, жақын күндердің аттарын ретімен айтуға үйрету. «Шапшаң», «тез», «баяу» түсініктерін ажыратуға үйрету. Құрастыру Мақсаты: мектепке дейінгі кіші жастағы балалардың құрастыру іскерліктері мен дағдыларын қалыптастыру. Міндеттері: - құрылыс материалдарынан, қағаздан, табиғи және қалдық материалдардан құрастыруға үйрету; - конструктордың жаңа түрлерімен таныстыру; - құрылысты өз қалауымен орнатуға, оларды сюжет бойынша біріктіру және қалпына келтіруге, бастаған жұмысын аяғына жеткізе білуге үйрету; - құрдастарымен өзара жақсы қарым-қатынас орнатып, жұмыс жасау іскерліктерін дамыту; - шығармашылық қиялын, көркемдік талғамын дамыту. Мазмұны: Құрылыс материалдарынан құрастыру Ірі және ұсақ құрылыс материалдарынан, ойыншықтардың мөлшеріне сай түрлі көлемдегі, пішіндегі бөлшектерді қолданып құрастыру іскерліктерін қалыптастыру (мысалы, үй, жиһаз, гараж, біздің қаланың көшесі, балабақша ауласы және т.б.). Тақырыпты біртіндеп қиындатып бірнеше құрастырулар жасауды ұсыну (мысалы, 5-6 үй, 3-4 автобус, 3-4 автомобиль). Құрылысты биіктетіп және қайта соғу, бір бөлшекті екінші бөлшекпен ауыстырып (биік және аласа, ұзын және қысқа, жалпақ және жіңішке) өзгерту іскерліктерін дамыту. Негізгі бөліктерін бөліп, көлемі мен пішіні бойынша ажыратып және бұл бөліктердің бір-біріне қатысты кеңістіктерін анықтап құрылысқа талдау жасауға үйрету. Бастаған ісін аяғына дейін жеткізуге тәрбиелеу: бастаған құрылысын аяқтау, сабақтан соң қайта бөлшектеу. Қағаздан құрастыру Көлемді формадағы бір парақ қағазды (умаждау, жырту, ширату) қайта жасау, қағаздан кесек, шиыршық, ілмек құрастыру, бөлшектерін бір-біріне желімдеу, композиция жинау, типіне қарай «пластиктерден» түрлі бейне жасау (анаға, әжеге арналған гүлдер, толқындар, жүзімнің бұтағы, қар кесегі, құстар, бақбақ, кірпілер отбасы) іскерліктерін бекіту. Тіктөртбұрыш қағазды бұрыштары мен жақтарын беттестіріп (жалаушалар, альбом, үй, автобус, мерекелік ашық хат), теңдей етіп бүктеу іскерліктерін тудыру. Бөлшектің негізгі пішініне мысалы, ашық хатты безендіру, үйге – терезе, есік, құбыр, автобусқа - дөңгелек, терезе, есік, орындыққа — арқасын желімдеу іскерліктерін дамыту. «Оригами» түрі бойынша қарапайым пішіндерді қағаздан бүктеуге үйрету. Табиғи және қалдық материалдан құрастыру. Табиғи материалдардан (қабықтан, бұтақтан, жапырақтардан, бүршіктерден, талшыннан, жаңғақ қабығынан, сабаннан) ұсақ-түйектер жасауға үйрету. Қалдық материалдардан (сіріңке қорабы, катушка) ұсақ-түйектер жасау іскерліктерін қалыптастыру. Конструктор бөлшектерінен құрастыру Конструктордың «Лего», «Пазлы» сияқты жаңа түрімен ойындар арқылы құрылыс орнату. Балаларды бөлшектерді бекіту мен құрылыс жасау тәсілдерін меңгеруге талаптандыру. Экология негіздері Мақсаты: балалардың экологиялық сана-сезімінің негізін қалыптастыру, қоршаған әлеммен үйлесімді өмір сүрудің қажет екені туралы түсініктерін жетілдіру. Міндеттері: - қоршаған орта нысандарына танымдық қызығушылықтарын арттыру; - өсімдіктер және жануарлар әлемі, табиғаттағы маусымдық өзгерістер туралы ұғымдарын қалыптастыру; - табиғи нысандар мен құбылыстарға бақылау жасауға үйрету. Мазмұны: Адамдар, жануарлар, өсімдіктер, сонымен қатар баланы қоршаған өлі табиғат нысандары туралы ұғымдарын кеңейту. Баланың шамасына қарай тірі тіршілік иелерін (табиғат бұрышындағы құстар, балықтар және т.б.) күтіп-баптауға үйрету. Қоршаған табиғаттың сұлулығына, байлығына тамсану, қызығу, оған мейірімділікпен қарауға, сақтауға, қорғауға тәрбиелеу. Қарапайым заңдылықтар мен тәуелділіктерді түсінуге үйрету (мысалы, егер күн суық болса, жылы киіну, қараңғы түскенде шамды жағу). Табиғаттағы маусымдық өзгерістер Табиғаттағы, ауа-райындағы, жануарлар мен өсімдіктер әлеміндегі, адамдардың киіміндегі қарапайым маусымдық өзгерістерді байқауға талпындыру. Табиғат құбылыстарын өз еріктерімен бақылауға, себеп-салдарына тән сұрақтар қоюға, қоршаған табиғатқа қызығушылық білдіруге тәрбиелеу. Табиғат пен табиғат күнтізбесіндегі ауа-райы жағдайына (жаңбыр, қар, тұман, бұршақ, қырау) бақылау нәтижелерін айта білуге үйрету. Күз. Күзгі табиғатты бақылау, қарапайым өзгерістерді атау: күн қысқарады, ауа-райы суытады, жаңбыр жауып, жерде шалшық сулар пайда болады, күн сирек шығып, жылуы аз болады, жапырақтар түседі, құстар жылы жаққа ұшады, жәндіктер болмайды, жабайы аңдар ұйқыға кетеді. Қыс. Қысқы табиғатты бақылау, қарапайым өзгерістерді атау: өте суық жыл мезгілі, қар жауады. Қардан аққала жасап, құрылыс соғып ойнауға болады. Ол күн жылынғанда еріп кетеді. Қар бүршігі өзгеше әдемі. Қардың үстіне таяқшамен сурет салуға, із қалдыруға болады. Мұз қатты, тайғанақ, жылы жерде еріп кетеді. Қыс мезгіліндегі ең сүйікті мереке «Жаңа жыл шыршасы». Табиғат құбылыстары: қар жауу, аяз. Көктем. Көктемгі табиғатты бақылау, қарапайым өзгерістерді атау: күн жылына бастайды, қар ериді, күннің көзі жарқырайды, шөп шығады, қарлығаштар ұшып келеді, жаңбыр жауады. Көктемгі жұмыс басталады: жер жыртып, егін егеді. Гүлдер мен көкөністердің ұрықтарын егіп, жеміс ағаштарының көшеттерін отырғызады. Малды өріске жібереді. Жаз. Жазғы табиғатты бақылау, өзгерістерді атау: күн тек жылы ғана болып қоймай, сонымен қатар ысиды, күн жарқырайды, гүлдер гүлдейді, шөптер өседі, ағаштардағы жапырақтар үлкейеді, жазғы жаңбыр жауады. Құстар мен жәндіктер көбейеді. Жайлауда жер көгеріп гүлдер қаптайды. Жеміс-жидектер піседі. Адамдар әр түрлі жұмыстар істейді: гүлдер мен көкөністерді, жеміс ағаштарын суарады. Малды өрісте бағады. Өсімдіктер әлемі Көкөністер (сәбіз, қияр, қызанақ, пияз, қырыққабат, картоп) және жемістер (алма, алмұрт, апельсин, лимон) туралы ұғымдарын кеңейту. Өсімдіктер түрлерінің (қылқан жапырақтылар — 4 түрін, бұталар — 2-3 түрін, шөптесін өсімдіктер — 2-3 түрін, саңырауқұлақтар — 2-3 түрін, бөлме өсімдіктері) аттарын атай білуге үйрету. Қызғалдақ, түймедақ, бақбақ, раушан және бөлме өсімдіктері – фикус, қазоты, қынагүл гүлдерін танып, атай білу іскерліктерін дамыту. Ағаштың – діңін, жапырақтарын, бұтақтарын, гүлдің – сабағын, жапырақтарын, гүлдерін тауып, атай білуге үйрету. Бөлме өсімдіктері мен гүлзарлардағы өсімдіктерді шамасы келгенше күтіп-баптау: суару, көшетін отырғызу ережелерімен таныстыру. Өсімдіктер әлемінің өзіндік ерекшелігі мен оның тіршілік ету ортасымен байланысы туралы түсіндіру, кейбір өсімдіктердің өсіп жетілуі (орманда, бақта, бақшада өсетіні) туралы түсінік беру. Өсімдіктердің сыртқы ортаға бейімделуі: олардың жапырақтары, көшеті, мұртшалары, сабағы арқылы көбейетіні, өсімдіктердің жарыққа қарай жылжи алатыны, өрмелейтіні, жармасатыны, бұрылатыны, кейбір өсімдіктердің гүлдері кешке жабылып, таңертең қайтадан ашылатыны туралы түсіндіру. Өсімдіктердің түрлері (жапырақты, қылқан жапырақты, дәрілік, өсімдіктердің жеуге жарайтын және улы) болатыны туралы түсіндіру. Өсімдіктердің иісі болады, гүлдейді, жеміс береді. Өсімдіктердің өсуі мен жағдайының жақсы болуына жарық, ылғал, ауа, қалыпты температура қажет екендігімен таныстыру. Адамдардың күтімінсіз бөлме және бау-бақша өсімдіктері ауырады, солады, қурайды, сарғаяды, өліп қалады. Бөлме және бау-бақша өсімдіктерін өсіруге, оларды күтіп-баптауға талпындыру. Жануарлар әлемі Қазақстандағы үй жануарлары мен жабайы аңдардың тіршілік әрекеті туралы ұғымдарын кеңейту. Үй жануарлары (қой, ешкі, сиыр, жылқы, түйе, есек, шошқа, ит, мысық) туралы ұғымдарын қалыптастыруды жалғастыру. Жабайы аңдар (аю, қоян, түлкі, тиін, кірпі, қарақұйрық, қосаяқ) туралы ұғымдарын қалыптастыруды жалғастыру. Әтеш, тауық, балапан, шымшық, сауысқан құстары туралы ұғымдарын қалыптастыру. Табиғат бұрышын мекендеушілерге (тотықұс, балықтар, тасбақа) бақылау жасауға үйрету. Жануарлар мен құстардың немен қоректенетіні, қалай қозғалатыны, қандай дыбыс шығаратыны туралы қарапайым ұғымдарын қалыптастыру. Үлкендердің жануарлар мен құстарға жасаған қамқорлығы туралы қарапайым ұғымдарын қалыптастыру. Табиғат бұрышын мекендеушілер мен табиғаттағы жануарлар мен құстардың тіршіліктерін бақылауға, салыстыруға үйрету. Жануарлар әлемінің өзіндік ерекшелігі мен оның тіршілік ету ортасының байланысы туралы түсіндіру. Кейбір қосмекенділер (құрбақа), бауырмен жорғалаушы (кесіртке, тасбақа), жәндіктер (көбелек, қаңқыз, құмырсқа, инелік) туралы түсінік беру. Жануарлардың тіршілігіне қорек, ауа, су, жылу керектігі туралы ұғым беру. Түрлі жануарлардың ерекшеліктерінің сипаттамасы туралы түсінік беру. Ерекшеліктері: желбезек, құйрық, тұмсық, тіл, жүн, қауырсын, қабыршық, сауыт, құлақтар, қанат, тұяқ. Қозғалу тәсілдері: секіреді, ұшады, өрмелейді, жүзеді, жүгіреді, шабады. Мекендейтін ортасы: өзен, теңіз, шөл, ін, апан, ағаш діңі. Жануарлардың қорғануы: жиырылады, ызылдайды, тістейді, айқайлайды, қашады, бүркенеді. Жануарлар төлдерін қалай қорғайды: қоректендіреді, қамқорлық жасайды, үйретеді. Қоршаған ортамен таныстыру Мақсаты: қоршаған ортаны танып-білуге қызығушылықтарын дамыту. Міндеттері: - өсімдіктер мен жануарлар әлемі, табиғаттағы маусымдық өзгерістер, қозғалыс пен байланыс құралдары, қарапайым зерттеу-іздеу әрекеттері туралы ұғымдарын кеңейту; - заттар арасындағы байланыстардың себеп-салдарын, құбылыстар мен оқиғаларды түсіну іскерліктерін қалыптастыру; - заттар әлемі туралы түсініктерін қалыптастыру. Мазмұны: Заттық әлем Заттар әлемін меңгеру және оларды қолдану. Заттарды қарап, зерттеу. Өзін қоршаған заттарды көлеміне, түсіне, пішініне, бөлшектеріне, сапасына, қызметіне, ерекшеліктеріне қарай ажыратып, оларды қолдану іскерліктерін жетілдіру. Балаларға таныс емес заттардың маңызын, олармен әрекет жасау тәсілдерін (су құйғыштың жоғары жағындағы тесіктері арқылы су құйып, тұмсығынан жерден өсімдіктің түбінен суару үшін керек) түсінуге үйрету. Қоршаған заттардың құрылысы, оның қандай материалдан жасалғаны (шыны аяқпен шай ішетіні, оны су құйылатындай терең етіп, тұтқа – шыны аяқты ұстауға ыңғайлы болу үшін керек, шыны аяқты жеңіл болу үшін фарфордан немесе шыныдан жасайды) туралы түсініктер беру. Балабақша бөлмесінде, аулада еркін бағыт-бағдар жасау, топ бөлмесінде және тұрмыста заттарды дұрыс қолдану іскерліктерін жетілдіру. Электротехникалық тұрмыстық заттар: тоңазытқыш, шаңсорғыш, қысқатолқынды пеш, теледидар, компьютермен таныстыру. Заттарға ұқыпты қарау дағдыларын қалыптастыру, ойыншықтарды, кітаптарды, ыдыс-аяқтарды сақтау ережелерін үйрету. Заттар мен нысандардың (ыдыс-аяқ, киім, аяқ киім, бас киім, жиһаз) қызметтері, ерекшеліктері (көкөніс, жеміс, жидек, жануарлар және т.б.), қандай материалдан жасалғаны (шайдың ыдыстары — фарфордан, асхана құралдары — металдан), маусымдық белгілері (қыстық, жаздық киім немес аяқ киім) бойынша топтастыру. Саз балшықтан, ағаштан, металдан, шыныдан, матадан, пластикадан жасалған заттарды ажырату. Ұлттық киімді, әшекейлерді неден және қалай жасалатынын түсіндіру. Бір заттың алуан түрі болатынын (түрлі ойыншықтар, әр түрлі түстегі, үлгідегі, мөлшердегі, түрлі материалдардан тігілген көйлектер) түсіндіру, оларға бағдар жасауға үйрету. Қозғалыс және байланыс құралдары Түрлі қоғамдық және жеке көлік түрлерімен, жүк көлігінің түрлерімен, түрлі жүкті тасуға арналған машина кузовының түрлерімен (самосвал, сүт таситын, фургон, пошта таситын, өрт сөндіруші, жедел жәрдем медицина көлігі) көліктің құрылысы, оның жүгінің сипаты мен мағынасына байланысы туралы айтып таныстыру. Жергілікті жағдайға байланысты көлік құралдарын (автобус, трамвай, жүк көлігі, жеңіл көлік, поезд, ұшақ, кеме) танып, атай білуге үйрету. Автокөліктің бөліктерін (кабинасы, рөлі, кузовы, дөңгелектері) ажырату іскерліктерін дамыту. Адам өмірі мен еңбегін жеңілдететін көліктің маңызын түсінуге үйрету. Бағдаршам белгілерімен, жолда жүру ережелерімен, жаяу жүргіншілер жолы, көше жиегіндегі жолдармен (тротуар) таныстыру. Экономика Үй экономикасы туралы алғашқы ұғымдарын қалыптастыру. Отбасы бюджеті туралы қарапайым түсінік беру. Үнемшілдік, адамдардың еңбегімен келген ақшаға, табиғат қорына, қоршаған заттарға ұқыпты қарау түсініктерін талқылау. Адамдардың ниеті мен мүмкіндіктері және қажеттілігін қанағаттандыру үшін өзара байланысын түсіндіру. «Тауар», «ақша», «құн», «базар», «қожайын» түсініктерін ажыратуға көмектесу. Еңбектің нәтижесінде пайдалы және қажетті өнім (киім, аяқ киім, жиһаз, ойыншықтар және т.б.) алатынын түсіндіру. Баланың жеке тәжірибесімен, күнделікті өмірмен және қоршаған ортамен экономика туралы түсініктерінің арақатынасын белгілеуге үйрету. Зертте-іздестіру әрекеттері Қарапайым себеп-салдар байланысын белгілеу, зерттеу және іздестіру жұмыстарын жүргізуге үйрету. Белгілі тізбекпен заттарды зерттеуге үйрету. Зерттеу және іздестіру әрекеттерінің нәтижесін көру үшін іздеуді аяғына дейін жеткізуге үйрету. Түрлі материалдармен, олардың қасиеттерімен және сапасымен таныстыруды жалғастыру. Еңбекке, бейнелеу өнеріне арналған құрал-жабдықтарды, заттарды қолдануды үйретуді жалғастыру. Көп заттардың ішінен пайдалы бір затты таңдап алу іскерліктерін дамыту (мына затты қолдана аламын, ал мына зат осы жерге керек). Заттардың орнын алмастыра білуге үйрету. Қарапайым зерттеу жүргізу мен іздестіру әрекеттерін орындау қызығушылығына тәрбиелеу. Ақпаратпен жұмыс Қарапайым ақпарат көздерін қолдану дағдыларын жетілдіру. Үлкендермен әңгімелесуге, әдеби шығармаларға, телехабарларға, компьютерлік ақпараттар және олардың мазмұнына қызығушылығын қалыптастыру. Балалардың мәдени әлемін жаңа білімдермен, ақпараттармен байыту мақсатында үлкендермен әңгімелесу, әдеби шығармаларға, телебағдарламаларға, компьютерлік ақпарттар мен оның мазмұнына қызығушылықтарын арттыру. Балалармен, үлкендермен қарым-қатынас жасау барысында қызықты ақпараттар алмасу. Менің елім – Қазақстан Отанына, оның өткені мен бүгініне қызығушылығын, сүйіспеншілігін арттыру. Мемлекеттік рәміздермен таныстыру (Әнұран, Ту, Елтаңба). Елордасы – Астанамен таныстыру. Адамдардың баспаналары (киіз үй, пәтер, т.б.), олардың айырмашылықтарымен таныстыру, өзінің мекен-жайын жаттату. Қалалар мен ауылдар, олардың ерекшеліктері, үлкен қалалардағы сәулетті орындар туралы мағлұмат беру. Еліміздің әскері. Батыр, ел қорғайтын, ержүрек жауынгерлер. Танкішілер, ұшқыштар, теңізшілер туралы түсінік беру. Көп ұлтты еліміздің халқы мен олардың мәдениетімен таныстырып, қызығушылығы мен сыйластығын тәрбиелеу. Өмір қауіпсіздігі мен жолда жүру ережелері Жол бөліктерімен таныстыру, жаяу жүргіншілер жолы мен жол жиегіндегі тротуар жолдарымен таныстыруды жалғастыру. Бағдаршамның түстерімен таныстыруды жалғастыру. Қайсысы қандай белгі береді? Жол қиылысымен, «Жаяу жүргінші жолы» және «Медициналық көмек пункті» жол белгілерімен таныстыру. Көлік жолдары мен жаяу жүргінші жолдары туралы түсінік беруді жалғастыру. Жаяу жүргінші тротуармен, балалар жолдан ата-аналарының көмегімен, жаяу адам көлікті аялдамада күтеді, көлік ішінде ешкімге кедергі жасамай, тәртіп сақтау. Өмір қауіпсіздігі ережелерін сақтау: - үйде және балабақшада өз қауіпсіздігін сақтау; - үшкір заттармен ойнамау; - электр құралдарынан алыс жүру; - отпен ойнамау; - таныс емес, бөгде біреуге есік ашпау; - серуенде жүргенде үлкендерден алыс кетпеу; - өзі білмейтін саңырауқұлақтар мен жидектерді теріп жемеу. «ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ» білім беру саласыНЫҢ БАЗАЛЫҚ МАЗМҰНЫ Мақсаты: эстетикалық талғамын, қиялын, шығармашылық қабілетін қарастыратын шығармашылық құзіреттілігін меңгерген мектеп жасына дейінгі бала тұлғасын қалыптастыру. «Шығармашылық» білім беру саласының базалық мазмұны ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің төмендегідей түрлері арқылы жүзеге асады: - мүсіндеу; - жапсыру; - сурет салу; - музыка. Мүсіндеу Мақсаты: мүсіндеуге қызығушылығын қалыптастыру негізінде көркемдік талғамын жетілдіру. Міндеттері: - заттардың ерекшеліктеріне тән түрлі пластикалық материалдардан мүсіндеу іскерліктерін дамыту; - заттарды бейнелеу тәсілдері мен мәнерлеу құралдарын өз еркімен таңдап алуға үйрету; - шығармашылық әрекеттер үдерісіне, көркем шығармаларға, халық шығармашылығына жағымды қатынасын білдіру іскерліктеріне тәрбиелеу. Мазмұны: Алақан арасына салып түзу және домалақтап ширату іскерліктерін жетілдіру. Саз балшықтың, қамырдың, ермексаздың, қардың кесегінен мүсіндеуге және мүсіндеудің түрлі ширату, жалпайту, пішіннің шетін шымшып жалғастыру тәсілдерін қолдана отырып бейнелер жасауға үйрету. Сазбалшықтан пішіннің негізгі бөлігін созуға (құстың тұмсығы, қоянның құлағы), пішіннің үстін тегістеуге, бөліктерді біріктіруге, оларды қысу және жағуға (шыны аяқтың тұтқасы), толық пішінді беру үшін ішіне қарай басуға (табақ, кружка) үйрету. Балаларды бейнелік ойыншықтарға, бейнелеу өнері заттары мен сәндік-қолданбалы өнерге талпындыру. Заттардың бірнеше бөліктерін тепе-теңдік қалпын сақтап, бөліктерді бір-біріне біріктіру арқылы мүсіндеудің тәсілдерін көрсету. Балаларға түрлі материалдарды қосып (ермексаз, саз балшық, табиғи және қалдық материал) мүсіндеуге үйрету, шығармашылық қиялын дамыту. Балалардың көлемді пішіндер мен қарапайым композиция мүсіндеуге қызықтыру. Адамдар мен жануарларды мүсіндеудің түрлі тәсілдерін көрсету. Жеке жұмыстарын ұжымдық композицияға біріктіру жолдарын үйрету. Стектерді қолданып жұмыс істеуге үйрету. Жапсыру Мақсаты: мәнерлі бейне мен жапсыру әрекеттерінің сюжетін құруда эстетикалық талғамын қалыптастыру. Міндеттері: - балаларға қарапайым пішіндерді қиып және өз еркімен, шығармашылық пен қиялын таныта отырып, үлгіге қарап бейне құрастыруға үйрету; - заттардың халықтық сәндік-қолданбалы өнерімен және оларды орындау техникасымен таныстыру. Мазмұны: Қайшымен жұмыс жасау ережелерімен таныстыру. Шаршы мен тіктөртбұрышты қиғаш сызық бойынша кесуге, шеңбер мен сопақшаны жіңішкелеп ортасынан кесу, содан соң жалпақ жолақша етіп кесуге үйрету. Адам мен жануарлардың пішіндерін, едәуір күрделі заттарды бейнелеуге үйрету. Ұсақ бөлшектерді құрастырып және желімдеуге, яғни заттардың бейнесін алдымен қағаз бетіне қойып алып, содан соң оларды желімдеуге үйрету. Заттар мен өрнектердің пішіндеріне байланысты жазықтықта орналасу заңдылықтарын, элементтердің бірізділігі мен олардың арасындағы арақашықтықты сақтауын көрсету. Домалақ, шаршы, жолақшадағы өсімдіктер пішінінде және басқа да пішіннен геометриялық элементтерден өрнек құрастыру тәсілдерін көрсету. Қылқалам мен желімді пайдаланып, клеенкадағы пішінге ұқыпты жағу, су орамалды қолдану іскерліктерін дамыту. Қағаздың: жыртылатыны, оңай мыжылатыны және желімнің: желімденетіні, ұқыптылықпен қолдануды қажет ететін мүмкіндіктері туралы ұғымдарын бекіту. Ұжымдық композиция қалай құру керектігін үйрету. Жапсыруға қызығушылықтарын дамыту. Қазақ халқының сәндік-қолданбалы өнері – кілемге жапсырумен таныстыру. Балаларды түрлі бейнелеу материалдарын (жапсыру мен сурет салу) үйлестіріп жапсыруға үйрету, шығармашылық қиялын дамыту. Сурет салу Мақсаты: мектепке дейінгі кіші жастағы балаларға қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстарды бейнелеу тәсілін үйрету негізінде эстетикалық талғамын қалыптастыру. Міндеттері: - заттар мен өнер шығармаларының, халық ойыншықтарымен және сәндік-қолданбалы өнер шығармаларының эстетикалық қасиеттерімен таныстыру; - қарапайым заттар мен қоршаған ортаның құбылыстарын, ертегі кейіпкерлерін бейнелеу тәсілдерін үйрету; - қазақ және басқа халықтардың сәндік-қолданбалы өнерін сурет салуда қолдануға үйрету. Мазмұны: Заттарды, адам мен жануарларды, табиғат құбылыстарын, өздеріне таныс ертегі кейіпкерлерін бейнелеуге үйрету. Сәндік-қолданбалы өнердің кейбір түрлерімен, керамикалық ыдыстармен, балалар көркем әдебиеті шығармаларының суреттерімен, атақты қазақ және басқа суретшілердің көшірмесімен, кіші пішіндегі мүсінмен таныстыру, олардың мазмұнын түсіне білуге үйрету. Балаларды күрделі заттардың суретте ораналасқан бөліктерін (жоғарыда, төменде, бір жағымен, екінші жағымен) бейнелеу барысында және оларды көлемі бойынша үйлестіре білуге үйрету. Адамдар мен жануарлардың суретін салу тәсілдерін көрсету. Балаларды негізгі түстермен және олардың реңктерімен, қағаз бетін бағдарлап, сурет салу тәсілдерімен таныстыруды жалғастыру. Көлеміне байланысты жазықтыққа ою-өрнекті орналастыру заңдылықтарын, элементтердің бірізділігін және олардың арқашықтығын сақтауларын көрсету. Халық ойыншығының сарыны бойынша, керамикалық ыдыс-аяққа, дөңгелекке, жолақшаға, шаршыға, дайын пішінге өрнектің элементтерінің суретін салуға, өрнектің элементін ырғақты орналастыру, симметрияны сақтауға үйрету. Қазақ халқының және дымковтық ойыншықтардың ою-өрнектерінің элементтерін салуға үйрету. Сурет салудың техникалық дағдыларын бекіту: қаламмен, қылқаламмен (акварелдік бояу, гуашь) тек бір бағытта – жоғарыдан төмен немесе солдан оңға қарай, бояуды ырғақпен жағу, бүкіл пішінді үзік сызықпен сызу, сұлбаның шегінен шығып кетпей, қылқаламмен жалпақ сызық жүргізу, ал жіңішке сызықты, түктің ұшымен немесе қылқалам сабынының ұшымен нүкте арқылы суреттерді бояу. Музыка Мақсаты: балалардың эстетикалық талғамын қалыптастыру, музыкалық шығармашылық әрекеттер түріне эмоционалдық қатынасын білдіруге талпындыру. Міндеттері: - кейбір музыкалық мәнерлілік құралдары туралы музыкалық қабылдау ұғымдарын қалыптастыру; - музыкалық аспаптардың дыбысталуын ажыратуға үйрету, даңғырлатып ойнайтын оркестрге қатысу; - би қимылдарын орындауға, музыкалық ойын әрекеттеріне талпындыру; - түрлі сипаттағы музыкалық шығарманы ажыратуға, кейбір балалар композиторларының шығармаларын атауға үйрету; - сазды әуенмен, күшенбей, мәнерлі, табиғи даусымен ән айтуға үйрету; - адамгершілік-эстетикалық сезімге тәрбиелеу. Мазмұны: Ән тыңдау Түрлі сипаттағы (көңілді, көңілсіз, жылдам, баяу) музыкалық шығарманы қабылдауға үйрету. Музыкалық шығарманы аяғына дейін тыңдау, шығарманың бөлімін ажырату, музыканың сипатын анықтау іскерлігін дамыту. Әнде не туралы айтылғанын әңгімелеу іскерлігін дамыту. Музыкалық ойыншықтар мен аспаптарды (асатаяқ, домбыра, қобыз, барабан, сылдырмақ, дабыл және т.б.) ажырату іскерліктерін дамыту. Музыкалық шығармалар мен олардың жанры туралы ұғымдарын қалыптастыру. Дыбыстардың биіктігі, дыбыстау ұзақтығы, ырғақ пен тембр туралы ұғымдарын қалыптастыру. Ән салу Жеке және хормен ән айту, дыбысталуын созып, дауыс ырғағын таза келтіріп айту дағдыларын қалыптастыру. Бір қарқында (жылдам — баяу) бірдей дыбыстау күшімен (қатты — ақырын) ән айтуға үйрету. Түрлі сипаттағы әндерді орындауды қолдану, секірмелі және әдемі сазды қарқынмен дауысты бере білуге үйрету. Табиғи дауыспен ән салуға, күштенбей, сөзі мен дыбысты таза және анық, кіріспе музыкадан кейін әнді бастауға, музыкалық сөздің арасында тыныс алуға, әнді бір уақытта бастап аяқтауға, сазды дұрыс бере білуге, әннің аяғын саздылық етуге үйрету. Кварта аралығында, музыка сүйемелдеуімен және сүйемелдеуінсіз ән салу. Дыбыстарды биіктігі бойынша (октава шегінде) ажырату, басы мен аяғын сезіну. Балалар композиторларының шығармаларын, халық музыкасын, бағдарламалық шығармалар мен олардың авторларының аттарын атап, тани білуге үйрету. Музыкалық-ырғақтық қимылдар Жаттығулар, ойындар, хороводтар, билер, би шығармашылығы. Музыка сипатына сай қимылдарын өзгерту, пьесаның соңын сезіну, музыка сипатына қимылды үйлестіруге талпыну іскерліктерін дамыту. Музыканың түрлі бөліктерін: ән бастамасы, қайырмасын ажыратуға үйрету. Би қимылдарын, музыкалық ойын әрекеттерін орындауға талпындыру. Би қимылдарымен, би билеу, ойын және хороводтармен таныстыру. Музыка сипатының алмасуын сезінуге үйрету. Таныс әннің мазмұнын сахналауға қатыстыру. Балалар музыкалық аспаптарында ойнау Үлкендердің домбырада, аккордеонда, металлофонда, ксилофонда және басқа да түрлі музыкалық және даңғырлақ аспаптарындағы ойнауын тыңдау іскерлігіне тәрбиелеу. Күрделі емес ырғақта үшбұрышта, румбада, табақшада өз еріктерімен орындау іскерліктерін дамыту. Даңғырақ оркестрге қатысуын талпындыру. Балалар музыкалық аспаптарын танып, атай білуге үйрету. «ӘЛЕУМЕТТІК ОРТА» БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНЫҢ БАЗАЛЫҚ МАЗМҰНЫ Мақсаты: қарапайым әдептілік ережелері мен қағидаларының негізінде қарым-қатынас пен өзара әрекетті құра алатын, әлеуметтік құзыреттіліктерді меңгерген бала тұлғасын қалыптастыру. «Әлеуметтік орта» білім беру саласының базалық мазмұны ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің төмендегідей түрлері арқылы жүзеге асады: - қоршаған ортамен таныстыру; - экология; - көркем әдебиет. Қоршаған ортамен таныстыру Мақсаты: балаларда әлеуметтік құндылықтар мен мәдениет негіздерін қалыптастыру, қоршаған әлемнің қыр-сырын түсінуге талпынысын арттыру. Міндеттері: - ұлтжандылық, Отаны мен отбасына деген сүйіспеншілігін, үлкендерді құрметтеу сезімін қалыптастыру; - әрекеттердің әр түріне қызығушылықтары мен қажеттіліктерін дамыту; - үлкендер мен құрдастарының арасында өзін-өзі ұстау мәдениетінің дағдыларын қалыптастыру. Мен - адаммын Өзі және өзінің жағдайы туралы түсініктерін кеңейту. Өзін-өзі танудағы талаптарын мадақтау. Дене мүшелері (қол, аяқ, бас және т.б.), көру, есту, дәм сезу, сипап сезу мүшелері не үшін қажет. Мен қандай көңіл күйде боламын (қуанамын, ренжимін, ашуланамын және т.б.). Өзін-өзі дұрыс бағалау қажеттілігін қолдау. Өзіне, өз күшіне сенімін нығайтып, өзіне құрметі мен дербестігін дамытуға мүмкіндік туғызу. Өзінің қолынан келетіні, жақсы көретіні, не сезетіні, жақын әлеуметтік ортасы, қарапайым қарым-қатынастар туралы ойлап, өз ойын айта білуге үйрету. Құрдастарының арасында өз жағдайын, басқа балалардың өзіне қарым-қатынасын білуге үйрету. Адам — тіршілік иесі Өзін адам әлемінің өкілі ретіндегі алғашқы түсініктерін қалыптастыру. Жақын әлеуметтік ортасы, қарапайым туыстық және қоғамдық қарым-қатынастар туралы білімдерін қалыптастыру. Адамдардың дем алатыны, қозғалатыны, тамақтанатыны, өсетіні, әңгімелесетіні туралы түсінік беру. Адамдардың бір-біріне ұқсастығы мен айырмашылығын сыртқы белгілеріне қарап ажырата білуге үйрету: басы, қолы мен аяқтары, тері және шаш қабаты, көздері мен шаштарының әр түрлілігі. Адамдардың бірдей ішкі құрылыстары (жүрек, асқазан, өкпе) бар. Адамдардың бір-бірімен айырмашылықтары мен ұқсастықтары бар (сырт келбеті, әдеттері, түрлі сезімдер мен көңіл күйлерді сезінеді). Адамның өсуі үшін қажетті шарттар — су, жарық, жылу, тағам, қозғалыс пен демалыс, күтім мен махаббат. Адамдар бірдей сезімдерді сезінеді: қуаныш, ауру, өкініш. Өзінің дене бөліктері мен мүшелерінің кейбір қызметтерін түсінуге үйрету: көз, құлақ, ауыз, тіс, тіл, қол, аяқ. Отбасы Отбасы бейнеленген суреттерді қарастырып, отбасы мүшелерін, қызметтері мен қарым-қатынастарын (немен айналысады, бір-біріне қандай қамқорлық жасайды, қайда баруы мүмкін және т.б.) атауға ынталандыру. Ойын жағдайларында отбасы үшін бөлмені жабдықтау: жиһаздар мен ыдыс-аяқтарды орналастыру, отбасылық қарым-қатынастар мен үлкендердің еңбегін ойын әрекеттерінде көрсету. Балаларды өзінің отбасы, жақсы көретін адамдары, олардың жақсылығы мен қайырымдылығы туралы әңгімелеуге ынталандыру. Өзінің отбасы мен бір-біріне қалай көмектесетіндері жайлы сұрақтарға жауап беру. Басқа балалардың да өз отбасы, ата-аналары, олардың өз балаларын жақсы көріп қамқорлық жасайтыны туралы түсіну. Үлкендердің еңбегі Үлкендердің еңбегі мен олардың қызметтері (тәрбиеші, аспаз, сатушы, дәрігер, құрылысшы, пошташы) туралы түсініктерін кеңейту. Түрлі мамандық иелері (жүргізуші, ұшқыш, машинист, капитан) әртүрлі көлік құралдарын басқаратыны туралы білім беру. Балабақша Балабақша қызметкерлері туралы білімдерін кеңейту. Балабақша ішінде орналасқан жатын бөлме, асхана, ас үй, кір жуатын, т.б. бөлмелерімен таныстыру. Қай бөлме неге арналғандығын ажыратуға үйрету: бұл бөлмелерде не жұмыс істейтінін сұрау, әр бөлмедегі жұмыс туралы, оған қажетті құрал-саймандардың атын, неден жасалғандығын, айту, көрсету, түсіндіру. Қайда?, кімде?, қандай?, кім?, не істейді? сұрақтарына дұрыс жауап беру. Заттарды, кабинеттерді бір-бірімен салыстыруға (кең, тар, жарық, үлкен, т.б.) үйрету. Заттардың мөлшерін (ұзындығы, ені, биіктігі, жуандығы) шартты белгілердің көмегімен салыстыруға үйрету. Бөлме өсімдіктері мен жануарлардың тіршілігі және олардың өсуі мен дамуына қолайлы жағдайларын туғызу қажеттілігі туралы нақты ұғымдарын қалыптастыру. Өсімдіктердің көптүрлілігі мен оларға әртүрлі күтім керектігі (суару, жапырақтарды сүрту) туралы білімдерін бекіту. Тірі табиғат бұрышын мекендеушілер мен өсімдіктердің белгілерін білдіретін сөздерді қолдануға үйрету. Бейнелеу өнеріндегі қол еңбек бұрышы, көркем шығармашылық, музыка бөлмесіндегі ұлттық музыка аспаптары (домбыра, қобыз) туралы түсінік беріп, олармен таныстыру. Домбыраның сыртқы бейнесін сызуға, суретін салуға үйрету. Алаңмен, аумақпен таныстыру. Балабақша ауласын көгалдандыру, гүлзарлар балабақша келбетін көркейтетіні туралы түсіндіру. Ағаштар, гүлдер және құстардың белгілеріне қарай анықтап және ажырату іскерліктерін дамыту. Маусымдық өзгерістерді байқауға, балабақшаның сыртқы және ішкі безендірулеріне көңіл аударуға үйрету. Өзін-өзі ұстау мәдениеті Ұлттық педагогика негіздеріне сүйене отырып өзін-өзі ұстау мәдениеті дағдыларын меңгерту. Құрдастарымен келіспеушілік болған жағдайда, татуласуға, өзіне ұнамайтын теріс қылықты өзгеге жасамау керектігін түсіндіру, ортақ шешімге келіп, бір-бірімен татуласу дағдыларын үйрету. Әрқашан ізеттілік көрсетіп, сәлемдесу, алғыс білдіру, көмегін ұсыну сияқты жағымды әрекеттер жасауға дағдыландыру. Қарапайым әдептілікті сақтауға әдеттендіру. Үлкеннің алдын кеспеу, сөзін бөлмеу, кішілерге қамқор болу, ойыншыққа таласпау, қоғамдық орындарда өзін мәдениетті ұстау, т.б. Үлкендермен және құрдастарымен қарым-қатынасы Кішіге — ізет, үлкенге — құрмет көрсетуге тәрбиелеу. Өзінің тегінің шежіресіне қызығушылығын ояту. Ата-анасы, отбасы мүшелері мен өзінің аты-жөнін дұрыс айтуға үйрету. Отбасылық мерекелер мен оны өткізуге дайындыққа белсенділігін мадақтау. Құрдастарымен жақсы қарым-қатынас орнатуға, олардың бір-бірімен қарым-қатынасын бағалауға, кім кіммен жақын дос, олар не үшін бір-біріне жақын деген мәселелер туралы көзқарастарын білу дағдыларын қалыптастыру. Адамгершілік қағидалары туралы түсінік Әрқашан, қандай жағдай болмасын өз-өзін мәдениетті ұстау керек екендігін ұғындыру. Өзінің жақындарына, балабақшасына, еліне, жеріне, достарына, елімізді мекендейтін басқа ұлт өкілдеріне сүйіспеншілігі мен сыйластығын қалыптастыру. Өзін, өзінің қадір-қасиетін бағалауға тәрбиелеу. Үлкендердің балаға әрі — сыншы, әрі — қолдаушы екендігін ұғындыру. Экология негіздері Мақсаты: тірі және өлі табиғат нысандарына оң көзқарастарын тәрбиелеу мақсатында қарапайым экологиялық түсініктерді меңгерту. Міндеттері: - өсімдіктер мен жануарлар дүниесі туралы білімдерін кеңейту; - табиғат пен адамдар арасындағы байланыс туралы түсінік беру; - қоршаған табиғаттың сұлулығын көре білуге тәрбиелеу, оған қызығушылығын, сүйіспеншілігін арттыру; - табиғатты қорғау дағдыларын қалыптастыру. Мазмұны: Өзін-өзі ұстау мәдениеті Өзін-өзі тану, табиғаттағы өз орнын білуге талпынысын қолдау. Өзіне, өзінің мүмкіншіліктері мен күшіне сенуіне жағдай жасау. Белсенділігін арттыру, өзін бағалауға дағдыландыру. Табиғат, ондағы адамның рөлі, табиғатты қорғаудағы адамдардың әрекеттері, өзінің сезімдері туралы әңгімелеуге үйрету. Үлкендермен және құрдастарымен қарым-қатынасы Өз-өзіне қызмет етуі мен тірі табиғат бұрышындағы, балабақша ауласындағы, еңбек түрлерін атқару барысында үлкендермен, құрдастарымен жағымды қарым-қатынас орнату талпыныстарын қолдау. Күнделікті өмірде айналасындағы адамдарға қамқорлық жасау дағдыларын меңгертуді жалғастыру. Адамгершілік қағидалары туралы түсінік Өсімдіктер мен жануарлар әлемін танып-білуге сүйіспеншілігін арттыру, оларды сақтауға, қорғауға талпыныстарын қолдау. Табиғат әлеміне жылы сезімін тәрбиелеу, оны аялауға, күтіп-баптауға тәрбиелеу. Өсімдіктер мен жануарлар адамның қамқорлығына зәру екендігін ұғындыру. Үлкендер мен құрдастарының табиғатқа жасаған теріс қылықтарын көре білуге, содан нәтиже шығаруға тәрбиелеу. Көркем әдебиет Мақсаты: балалар көркем әдебиеті мен халық ауыз әдебиеті шығармаларының туындылары арқылы баланың эмоционалдық ортасын дамыту. Міндеттері: - әдеби шығармалар арқылы өзара қарым-қатынастар мен адами сезімдер әлемімен таныстыру; - әдеби шығармалардың кейіпкерлерінің қарым-қатынасы мен өзін-өзі ұстауын талқылауға, өз көзқарасын білдіруге тәрбиелей отырып әдебиетке қызығушылығын ояту. Мазмұны: Өзін-өзі ұстау мәдениеті Адами сезімдер мен қарым-қатынастар әлемінен сыр шертетін ертегілер мен әдеби шығармаларды тыңдауға, ондағы оқиғалардың дамуын бақылауға, мазмұнын түсінуге, кейіпкерлердің қылықтарын бағалап, өзінің қарым-қатынасын білдіруге тәрбиелеу. Сол арқылы мәдени мінез-құлық ережелерін сақтауға үйрету. Балабақшада, қоғамдық орында өзін мәдениетті ұстауға баулуды жалғастыру. Көркем әдебиет шығармаларындағы жағымды өнегелерге қарап өзінің тәртібін реттеуге үйрету. Шығарма кейіпкерінің басқаларға жасаған қамқорлығын көрсету арқылы балаға әсер қалдыру. Үлкендермен және құрдастарымен қарым-қатынасы Құрдастарымен және үлкендермен бірлескен іс-әрекет барысында қарым-қатынас ережелерін сақтауға үйрету. Досына қамқорлық жасап, қолдан келгенше көмектесуге үйрету. Басқа адамға қамқорлығы мен жақсылығын білдіруге ынталандыру. Үлкендердің адамдарға, табиғатқа, жан-жануарларға жасаған қамқорлығына балалардың назарын аудара отырып, отбасы мүшелеріне, айналасындағы адамдарға мейірімділігін тәрбиелеу. Адамгершілік қағидалары туралы түсінік Балаға өзіне құрметпен қарап, мейірімді, қайырымды және басқа да игі қасиеттерді бойына сіңіруіне мүмкіндік туғызу. Тұлға аралық қатынастарының адамгершілік қағидаларымен және әлеуметтік ортадағы өзін-өзі ұстау ережелерімен таныстыруды жалғастыру. Сыпайылықтың қарапайым дағдыларына (амандасау қоштасу, кешірім сұрау және өзінің көмегін ұсына білу) тәрбиелеу. Қарым-қатынас негізінде туындайтын әр түрлі жағдайларды (жақсы мен жаманның, солай еткім келеді және осылай істеу қажет, неліктен осылай болды) түсінуге мүмкіндік туғызу. Ертегілер мен әдеби шығармалар кейіпкерлерінің адамгершілік қасиеттерін бағалау және оларға өзінің қатынасын білдіру іскерліктерін қалыптастыру. . БАЛАНЫҢ ОЙЫН ӘРЕКЕТІ АРҚЫЛЫ ДАМУЫ Мақсаты: серіктестік қатынас жасаудың алғашқы іскерліктерін меңгерген, бір-бірімен, үлкендермен жағымды қатынас жасауға қабілетті, әлеуметтік белсенді бала тұлғасын қалыптастыру, Міндеттері: - әртүрлі ойындар ойнауға қызығушылығын арттыру, өз бетінше ойын таңдауға, жалғыз және топтасып ойнауға, ойын бірлестіктерін құруға ынталандыру; - ойын әрекетінің тәсілдерін үйрету: белгілі бір сюжетті басқа баламен бірігіп көрсетуге қатыстыру, ойынға қажетті заттар мен ойыншықтарды таңдап алу, дидактикалық және қимыл-қозғалыс ойындарына қажетті ойын материалын дұрыс таңдап, орынды қолдану іскерліктерін дамыту; - ойын біткен соң ойыншықтар мен конструкторларды өз бетінше тиісті орындарына орналастыру дағдыларын меңгертуді жалғастыру; - топырақ, су, балшық және қармен ойнау арқылы олардың қасиеттері туралы түсініктерін тиянақтау; - басқа балалармен ойнау барысында бір-бірімен татулықта, бірлікте болуға тәрбиелеу. Құрдастарымен, үлкендермен жылы қарым-қатынас жасау дағдыларын дамыту. Мазмұны: Сюжеттік-рөлдік ойындар Тәрбиешінің қатысуымен бір-бірімен қарым-қатынасқа түсетін 2-3 рөлдік қойылымдарға қатысуға ынталандыру. Басқа балаларға рөлдерді ұсыну, оған қажетті заттар мен атрибуттарды таңдап беру, рөлді орындау іскерліктерін көрсетуге дағдыландыру. Ұсынылған рөлдерді ойнау барысында өзін-өзі ұстаудың мәдени дағдылары мен адамгершілік, мейірімділік, қамқорлық қасиеттерін көрсету іскерліктерін жетілдіру. Күнделікті өмірде көріп жүрген көріністерді жасау іскерліктерін дамыту. Мысалы: «Дүкенде», «Балабақшада», «Ауруханада», т.б. Тәрбиешінің көмегімен өздеріне таныс ертегілер мен әдеби шығармалардан сюжеттер көрсету барысында көркемдік-образдық бейнелеу құралдарын (екпін, ым-ишара, жүріс-тұрыс, т.б.) пайдалануға үйрету. Көріністерге ойыншықтар мен театр қуыршақтарын қолдану іскерліктерін қалыптастыру. Үлкендердің көмегімен ойынға ыңғайлы жер таңдау, оны ұйымдастыру іскерлігін қалыптастыру. Сюжеттік-рөлдік ойындарға табиғи заттарды да пайдалану іскерліктерін қалыптастыру. Қимылды ойындар Секіру, жүгіру, лақтыру, қағып алу іскерліктерін дамытатын доппен, шармен, секіртпемен ойнауға қызығушылығын арттыру. Ептілікті, шапшаңдықты, тапқырлықты, кеңістікті бағдарлауды қажет ететін, ережелері күрделірек, қимыл түрлерін өзгертіп отыратын ойындарды ойнау іскерліктерін дамыту. Ойын ережелерін бұзбауға дағдыландыру. Судың айналасы мен орман-тоғайларда ойнау іскерліктерін қалыптастыру. Үлкендердің көмегінсіз турниктер мен әткеншектер ойнауға үйрету. Дидактикалық ойындар Заттардың қасиеттері туралы түсініктерін жинақтауға бағытталған дидактикалық ойындар ойнауға қызығушылығын қалыптастыру. Заттарды сыртқы белгілеріне қарай ажыратуға, қызметтеріне қарай топтастыруға үйрету. Бірдей заттар мен әртүрлі заттарды топтастыруға үйрету. Заттарды өсу, кему ретімен орналастыру. Ойынға жүргізуші ретінде қатысуға ынталандыру. Ойын барысында танымдық есептерді шешу арқылы зейін қоя білу, есте сақтау, байқағыштық қабілеттерін дамыту. Музыкалық-дидактикалық ойындарда дыбыстардың ерекшеліктері мен биіктігін ажыратуға үйрету. Жануарлар мен құстардың даусын салу арқылы дыбысты дұрыс айтуға үйрету. Ойынға қатысушыларды дауыс тембріне қарай ажырату, музыкалық аспаптардың даусын анықтау. Мысалы, «Бұл ненің даусы?» ойыны. БАЛАНЫҢ ЕҢБЕК ӘРЕКЕТІ АРҚЫЛЫ ДАМУЫ Мақсаты: балаларды еңбек әрекетіне қатыстыру, оған оң көзқарастарын тәрбиелеп, алғашқы еңбек дағдылары мен іскерліктерін қалыптастыру. Міндеттері: - еңбекке және еңбек ету ниетіне тәрбиелеу; - жеке және ұжымдық тапсырмаларды орындауға үйрету; - тәрбиешінің көмегімен жұмысты бөліп алуға келісу, бірлескен тапсырманы өз уақытында аяқтау іскерліктерін қалыптастыру; - тапсырмаға жауапты (бастаған істі аяғына дейін жеткізу ниеті мен іскерлігі, адал және сапалы орындау) қарауын қалыптастыру; - балаларға еңбектің маңыздылығын түсіндіру; - жолдастары мен үлкендерге көмек көрсету талабын көтермелеу; - өзінің және үлкендердің еңбегін бағалауға үйрету. Мазмұны: Өзіне-өзі қызмет көрсету Өзіне-өзі қызмет көрсету дағдыларын жетілдіру: белгілі тәртіп бойынша киініп шешіну, киімінің түймесін қадау, аяқ киімінің бауын байлау. Заттарын ұқыпты бүктеуге, киімдерін ілуге, аяқ киімін тазалап, шкафқа қоюға, шкафтың есігін жабуға үйрету. Ұқыпты, мұнтаздай таза болуға тәрбиелеу: үлкендердің көмегімен киімдерін ретке келтіру — тазалау, құрғату. Тұрмыстық-шаруашылық еңбек Балаларды өз бетінше топ бөлмесін ретке келтіруге үйрету: конструкторлар мен ойыншықтарды орындарына жинау, оларды жуу, қуыршақтың киімдерін жуу. Тәрбиешіге кітаптарды, қорапшаларды желімдеуге, үстел мен орындықтардың шаңын сүртуге көмектесу. Асханада кезекшілік міндетін өз бетінше орындауға үйрету: табақшаларды орындарына қою, шыны аяқты табақшасымен бірге қою, нан салғышты, майлықты, асхана құралдарын (қасық, шанышқы, пышақ) ажыратып қою. Екінші жарты жылдықта сабаққа материалдарды дайындау кезекшілік міндетін орындауға үйрету: құрал-жабдықтарды дайындау, сабақтан соң оларды жинау. Табиғат бұрышындағы еңбек Өз беттерінше бөлме өсімдіктерін суару, жапырақтардың шаңын сүрту, балықтарды коректендіру, астауды жуу, оларға су құю және жем шашу. Бөлме өсімдіктерінің көшеттерін отырғызуға, аквариумның суын ауыстыруға, қыстап қалатын құстарды қоректендіруге көңілін бөлу. Еңбек құралдарын таза, ұқыпты ұстауға үйрету. Табиғаттағы еңбек Өсімдіктерді өз беттерінше суару іскерліктерін қалыптастыру. Гүлзарлар мен бақшада жұмыс істеуге үйрету (жүйек жасау, тұқым себу, көшет отырғызу, суару, түбін қопсыту, егінді жинау). Жолды қардан тазалауға, орындық үстінен қарды сыпыруға үйрету. Қыс мезгілінде табиғат бұрышындағы құстардың азығы болатын өсімдіктерді өсіруге қатыстыру (тамыр жемістерді отырғызу, сұлы егу). Қолданған еңбек құралдарын ретке келтіруге (тазалау, кептіру, өз орына қою) үйрету ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 1. Алиева Т.И., Арнаутова Е.П., Протасова Е.Ю. Программно-методическое пособие, М.: 1999. 2. Арнаутова Е.П. «Педагог и семья», М.: 2002. 3. Арушанова А.Г. Речь и речевое общение дошкольника. М.: 2002. 4. Давидчук А.Н. Индивидуально-ориентированное обучение младшего дошкольника. М.: 2000. 5. Новоселова С.Л. Развивающая предметная среда. М.: 2002. 6. Рунова М.А. Физкультурное и спортивно-игровое оборудование для детей. М.: 2000. 7. Реуцкая Н.А. Игровое оборудование для дошкольной организации. Аннотированный перечень. М.: 1999. 8. Павлова Л.Н. Раннее детство: развитие речи, мышления. М.: 2000. 9. Пилютина Э.Г. Познавательное развитие. М.: 2000. 10. Парамонова Л.А. Детское творческое конструирование. 11. Петрова В.А. Музыка – малышам. 12. Шулешко Е.В. Наглядно-дидактическое пособие по обучению грамоте. 13. Пищулин В.Г., Смирнов И.П. Новые подходы, квалификация, мастерство. М.: 2008. 14. Доронова Т.Н. Младший возраст. Планирование работы с детьми. М.: 2007. 15. Гризик Т.Н. «Познаю мир». М.: 2008. 16. Скаткин М.Н. «Как учить творчеству», журнал «Педагогика». № 8, 2004. 17. Тестов В.А. «Жесткие» и «мягкие» модели обучения / Журнал «Педагогика». № 8, 2004. 18. Савенков А. Исследовательские методы обучения в дошкольном образовании / Журнал «Дошкольное воспитание». № 12, 2005. 19. Кайкенова Ж.К. Системный подход к подготовке учителя новой формации / Журнал «12-летнее образование». №6, 2006. 20. Жаменова К.Х. Сущность психолого-педагогического сопровождения / Журнал «12-летнее образование». № 7, 2006. 21. Исмагамбетова Л.Ж. О проблеме здоровьесберегающей среды / Журнал «12-летнее образование». № 6, 2007. 22. Фуряева Т. «Диагностика начального дошкольного воспитания» / Журнал «Детский сад от А до Я». №5 — М.: 2006. 23. Белкина В.Н., Искатова Т.Г., Диагностика педагогического регулирования взаимодействия детей раннего и дошкольного возраста / Журнал «Детский сад от А до Я». №2. - М.: 2006. 24. Ежкова Н.С. Диагностика ценностных ориентаций детей младшего дошкольного возраста. Просвещение: № 5, 2006. 25. Урунтаева Г.А. Дошкольная психология. М.: 2000. 26. Ежова Н.Н. Научись общаться. Феникс. - Ростов-на-Дону, 2005. 27. Оверчук Т.И. 120 ответов на вопросы. М.: 2002. 28. Честнова Н.Ю. «Настольная книга педагога детского сада», Феникс, Ростов-на-Дону: 2005. 29. Вассерман Ф.Я. Управление качеством обучения на основе ИКТ. Алматы, 2008. 30. Француазо Дольто. На стороне ребенка. М.: 1999. 31. Шерон Лин Каган. «Стандарты раннего детства в Америке» // Перевод стандарта/ 2005. 32. Хелен Пенн. «Стандарты Великобритании». Алматы, 2003. 33. Рудольф Герр. «Образование в Германии». М.: 2004. 34. Каптерев П. «О природе детей». М.: 2005. ҚОСЫМША Қосымшада бейнелеу өнері, көркем әдебиет шығармалары, музыка, қимыл-қозғалыс және дидактикалық ойындар тақырыптары тізімдерінің үлгісі берілген. Ұсынылған тақырыптар мен шығармалар — қатып қалған қағида емес. Бұл — небәрі ұсыныс қана. Олай болса, әрбір тәрбиеші өз мүмкіндігіне қарай оларды өзгертуіне, толықтыруына болады. Дегенмен, шығармалар мен ойындардың мазмұны бағдарламаның қағидалары мен ұстанымдарына және базалық мазмұна сай болуы шарт. Сонымен қатар, бейнелеу мен мүсіндеу өнері туындылары, ұлттық қолданбалы өнер шеберлерінің еңбектері, үй тұрмыстық заттары мен киім-кешектердің суреттері, көркем әдебиет пен ауыз әдебиеті шығармаларының мазмұны баланың жас ерекшеліктері мен білім беру салаларының мазмұнына лайықталып берілуі керек. II СӘБИЛЕР ТОБЫ (3 жастан бастап 4 жасқа дейін) СУРЕТШІЛЕРДІҢ СУРЕТТЕР КӨШІРМЕСІНІҢ ТІЗІМ ҮЛГІСІ Ә. Қастеев «Киіз үйді әшекейлеу» А. Ғалымбаева «Дәмді шай», «Дастарқан» М. Кенбаев «Текемет басу» В. Токарев «Көктем ертегісі» В. Яценко «Көктем» Ю. Кугач «Отбасы» И. Левитан «Алтын күз» И. Хруцкий «Гүлдер мен оның жемісі» П. Кончаловский «Натюрморт» В. Васнецов «Алёнушка» И. Панов «Ағашқы қар» Кітаптағы Ю. Васнецов, В. Лебедев, Ю. Коровин, Е. Рачеевтің суреттері. Тұрмыстық заттар, шеберлердің сәндік-қолданбалы өнер бұйымдарын, ұлттық тұрмыстық және мерекелік киімдерді қарастыру. МҮСІНДЕУ БОЙЫНША ТАҚЫРЫПТАР ТІЗІМІНІҢ ҮЛГІСІ Заттық мүсіндеу Таяқшалар Бауырсақтар Әжеме арналған моншақ Шұжықтар Сақиналар Бауырсақ Шыныаяқ Печенье Кірпіге арналған алмалар мен жидектер Қалаштар Тоқаштар Жаңғақтар Шелпектер Саңырауқұлақтар Ұшақ Кесе Қарға арналған күрек Сылдырмақ Мандариндер мен апельсиндер Үлкен-кіші сәбіздер Пирамида Аққала Табақ Ұзын құлақ сұр қоян Құстар Үйрек Құмға арналған қалақ Сюжеттік мүсіндеу Бауырсақ жол бойымен домалап келеді Құстар дән шоқуда Мысықтың баласы доппен ойнайды Көп ұшақтар (ұжымдық) Өз бетінше мүсіндеу Жамила апаға арналған тағамдар (бауырсақтар, печенье, тоқаштар, кәмпиттер) Жаңа жыл шыршасын сәндеу (шарлар, моншақтар, т.б.) Қоян мен кірпіге арналған сыйлықтар (сәбіздер, алмалар, саңырауқұлақтар) Біздің ойыншықтар (қоян, қуыршақ, құс, сылдырмақ) СУРЕТ САЛУ ТАҚЫРЫПТАР ТІЗІМІНІҢ ҮЛГІСІ Заттық сурет салу Түрлі-түсті ленталар Түрлі-түсті орамалдар Түрлі-түсті қарындаштар Сақина мен домалақтар Қар кесегі Әжеме арналған моншақтар Саты Қақпа Кірпіге арналған алма мен жидектер Саңырауқұлақтар Ұшақ Сылдырмақ Мандариндер мен апельсиндер Үлкен-кіші сәбіздер Пирамида Аққала Табақ Ұзын құлақ сұр қоян Құстар Үйрек Тікенекті кірпі Арба Машина Сюжеттік сурет Бұлт күнді жапты Қоңыр күз Ағашқа ақырындап қар жауып тұр Мерекелік от шашу Жарқыра жаңа жылдық шырша Күн жарқырап, шөп өсті Бақбақ Балапандар көкшалғында Жол бойымен арба келеді Сәндік сурет Жолақшалы кілем Әдемі көйлек Кесені әшекейлеу (қазақ ұлттық ою-өрнегінің элементін ортаға салу) Қазақ ұлттық ою-өрнегінің екі элементінің суретін салу (жолақшаға) Бет орамалды әшекейлеу (қазақ ұлттық ою-өрнегін шаршының бұрыштарына салу) Табақты әшекейлеу (домалаққа, сопақшаға қазақ ұлттық ою-өрнегін салу) Алжапқышты әшекейлеу (киімнің жиегіне қазақ ұлттық ою-өрнегін салу) Өз бетінше сурет салу Шыршаға арналған әшекей (шарлар, моншақтар) Қоянға арналған әшекей (сәбіз, қырыққабат) Сүйікті ойыншықтар (қоян, құс, сылдырмақ) Кірпіге арналған әшекей (алмалар, саңырауқұлақтар) ЖАПСЫРУ БОЙЫНША ТАҚЫРЫПТАР ТІЗІМІНІҢ ҮЛГІСІ Заттық жапсыру Әжелерге арналған түрлі-түсті моншақтар Табақтағы алмалар мен жемістер (сопақша пішінде қиылған қағаз бетіне) Саңырауқұлақтар Табақтағы қияр мен қызанақ (дөңгелек пішінде қиылған қағаз бетіне) Саты Қақпа Ұшақ Сылдырмақ Пирамида Аққала Ұзын құлақ сұр қоян Қуыршақ Құс Машина Сюжеттік жапсыру Жапырақтар түсіп жатыр Кірпілер отбасы (үлкен және кішкене кірпі) Шырша оттары Бақбақтар Көгалдағы балапандар Арба жол бойымен келеді Сәндік жапсыру Жолақшалы кілем Әдемі көйлек Кесені әшекейлейміз (қазақ ұлттық ою-өрнегінің элементін ортаға жапсыру) Кілемді әшекейлейміз (жолақшаға қазақ ұлттық ою-өрнегінің екі элементін жапсыру) Беторамалды әшекейлейміз (қазақ ұлттық ою-өрнегін шаршының бұрыштарына жапсыру) Өз бетімен жапсыру Не қаласам, соны қиып, жапсырамын (түрлі геометриялық пішіндерді ұсыну) Домалақ заттарға не жатады? (алма, шарлар, моншақтар) Шаршы заттарға не жатады? (жалаушалар, кубиктер, бет орамалдар Мен анама не сыйлаймын? (түрлі-түсті моншақтар, алмалар, жемістер, саңырауқұлақтар) Сүйікті ойыншықтар (ұшақ, сылдырмақ, пирамида, қуыршақтар, машина) Сүйікті жануарлар (қоян, құс, тышқан) жүктеу/скачать 1,66 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|