«МӘліметтерді талдау және экономиканы болжау» ПӘнінің ОҚУ-Әдістемелік кешені

Еңбекке төлем туралы сұрақ өте күрделі және жиі қойылады және барлық кәсіпорындардың ең маңызды мәселелерінің бірі, ол «Қант» АҚ-на да қатысты. Осы мәселені оқып білу үшін жалақы қорын қарастырылатын көрсеткіш ретінде таңдадық.

Еңбек ақы қоры- бұл жұмысшылар мен қызметкерлер арасындағы олардың жұмсаған еңбегінің саны мен сапасына қарай жеке тұтыну үшін бөлінетін табыс. Еңбек ақы қоры тарифтік ставка және кәсіпорын жұмысшыларын оклад бойынша төлеуден, жыл сайынғы және қосымша отпусктерді, премияларды төлеуден, сонымен қатар жұмысшылармен қызметкерлерге қосымша жұмыс істегені үшін қосылатын ақшалай сомалардан тұрады.

№2 кестеден көргендей, 2002 жылы еңбек ақы қоры 62283,6 мың теңге, ал 2003 жылы123121,2 м.тг., яғни 2003жылы 2002 жылмен салыстырғанда еңбек ақы қоры 97% немесе 60837,6 м.теңгеге өсіп отыр. Ал 2004 жылы 2003 жылмен салыстырғанда нарыққа еңгізгені үшін қабілеттілік 10494,8 м. тг.,яғни 2004ж. 9% төмендеді. Бұған қант бұйымдарын шығарудың бағасының жоғары деңгейдебәсекелес фирмалардың төмен бағасы.

Осы экономикалық обьектіні жан-жақты зерттеу үшін біз еңбек ақы қорының тенденциясына әсер ететін бірнеше факторларды таңдадық:

1. 
   Персоналдардың саны. Персоналдардың саны 2002 ж. 1309 адам болды, 2003 ж.-1297 адам, яғни 12 адамға немесе 1% 2002 жылмен салыстырғанда азайды. 2004 ж.-1151 адам яғни біз тағы да 146 адамға азайғанын көреміз. Немесе 12% 2002 жылдан 2003 жылға қарағанда 11% жоғары.Талдау жасап, біз персоналардың санының жыл сайын азайуын көреміз, және егер 2003 жылы ол бюар болғаны 1% төмендесе, онда ол 2004 жылы 2003 жылмен салыстырғанда 12% төмендеді. Бұған жаңа жұмыс жағдаиын, жаңа автоматизацияланған және механизацияланған линияларды, жаңа құралдарды, өндіріс процесін жақсартуды, яғни шикізатты қайта өңдеу мен өңдеуді еңгізу әсер етеді.
   
2. 
   Орта айлық еңбек ақы. Еңбек ақы- бұл еңбекті қолданғаны үшін төленетін баға. 2002 жылы еңбек ақы 3990,7 тг. ,2003 жылы –792802 тг. Болды, яғни 2003 жылы орта айлық еңбек ақы 79980,9 теңгеге тең болды, 52,7 теңгеге өсті немесе 2004 жылы 2003 жылмен салыстырғанда 0,5% өсті. Бұл орта айлық еңбек ақының тез өсуі кезінде кәсіпорында тұрақты жағдай болмайды.Еңбек ақының өсуіне шикізаттың қымбаттауы, жоғары өзіндік құн әсер етеді.
   

Бұған нарыққа қанттан жасалған өнімдерді бәсекелес фирмалардың төмен бағасынан тұрғындардың жоғары баға деңгейі әсер етті. Бұл 2003 жылмен салыстырғана 8% болды.

№2 кестені құрамыз.