такырып. Қ¥ҚЫҚ НОРМАЛАРЫ

Императивтік норма - бұл қатаң ережелер түрінде көрініс 
табатын және құқық субъектілерінің қалауларынан тәуелсіз түрде 
әрекет ететін норма.
Диспозитивтік норма - бүл өзіндік қалау бостандығын білдіре- 
тін норма.
3. Қүкык нормаларының қүрылымы. 
Құқықтық норманың 
кұрылымы үш элементтен құралады: гипотеза, диспозиция жэне 
санкция.
Гипотеза - бұл құқықтар меп міндеттердің пайда болу жаг- 
дайын корсету; диспозиция - бүл құқықтар мен міндеттердің өзін 
корсету; санкция - бүл норманы бузудан туындайтын қолайсыз 
салдарды корсету.
Бүл үлгінің сөздік ісестесі мынадай: «егер... , онда... , бұлай 
болмаған жағдайда...». Мысалы, займ шарты жазбаша нысанда 
жүзеге асырылуы тиіс. Логикалық түрде бүл норманы былай құ- 
руға болады: егер займ шарты бекітілетін болса, онда ол жазбаша 
түрде жасалуы тиіс, бұлай болмаған жагдайда, шарттың күші 
болмайды.
4. Қүқык нормасы мен нормативтік акт бабының арақаты-
насы. 
Құқық нормасы мен нормативтік акт бабы бір ұғымдар 
емес, көп жағдайларда олар сәйкес келмеуі де мүмкін. Қүқық нор­
масы - бүл гипотезадан, диспозициядан жэне санкциядан құралған 
жүріс-түрыс ережесі, ал заңшығармашылық актісінің бабы-бұл 
құқык нормасының жүзеге асырылу кұралы, мемлекеттің ерік 
білдіру нысаны. Қүқық нормасы нормативтік акті бабының маз- 
мүны болып табылса, бап құқықтық норманың нысаиы болыи 
табылады. Олардың арасындағы байланыс эртүрлі сипатқа ие. 
Жүріс-түрыс ережесін бекіте отырып, заңнама қүқық нормасының 
логикалық қүрылымының үш элементін де нормативтік актінің бір 
бабына енгізуі мүмкін,бір бапқа бірнеше қүқық нормасын енгізуі 
мүмкін, кейбір жағдайда құқық нормасы элементтерІн әр түрлі 
нормативтік актілердің бірнеше баптарыида немесе бір норматив- 
тік актінің бірнеше баптарында көрсетуі мүмкін.
Корсету тәсілдері бойынша кұқық нормасы мен нормативтік 
акт бабының арақатынасының үш түрі болады:
а) тікелей тәсіл - қүқық нормасы нормативтік акт бабының
• 
*
w
• 
•
өзінде тікелеи көрсетіледі;
ә) сілтемелі тэсіл - нормативтік акт бабы норманы толығымен 
ашпастан, осы актінің басқа бабына сілтеме жасайды;
б) бланкеттік тәсіл - нормативтік акт бабы нақты бір бапқа 
емес, белгілі бір нормативтік акті түріне сілтеме жасайды.
67

№ 25 кесте

жүктеу/скачать

Достарыңызбен бөлісу: