Мемлекеттік басқару жүйесінде мемлекеттік саясатты жүзеге асыру Тақырыбы: Жоспары

Мемлекеттік басқару жүйесінде мемлекеттік саясатты жүзеге асыру

Тақырыбы:

Жоспары:

• Мемлекеттік саясатты жасақтау негіздері.
• Мемлекеттік саясатты жүзеге асыру механизмі.
• Мемлекеттік саясатты жүзеге асыруға қатысатын басқару органдары.
• Мемлекеттік шешімдердің түрлері мен нысандары.
• Басқарушылық шешімдерді жасақтаудың әдістемелік негіздері.
• Мемлекеттік басқарушылық шешімдерді қабылдау мен жүзеге асыру технологиясы.
• Мемлекеттік шешімдерді қабылдау үрдісіндегі талдау.

– азаматтар, олардың қызметтері мен оларға тиесілі меншікті қорғау;

– әлеуметтік белсенділікті қамтамасыз ету;

– халыққа қажетті тауарлар мен өндірісіне жағдай жасау.

Мемлекеттік саясаттың қалыптасуы және жүзеге асуы 4 кезеңнен тұрады:

1 кезең – қоғамдық мәселелер мен саясат мақсаттарын анықтау (саясатты анықтау, атау).

2 кезең – мемлекеттік саясатты өңдеу және оның алға қойылған мақсатты шешу мүмкінділігі (саясаттың қалыптасуы).

3 кезең – мемлекеттік саясаттың жүзеге асырылуы және мониторингі (саясаттың жүзеге асырылуы).

4 кезең – мемлекеттік саясаттың реттелуі және бағалануы (саясаттың бағалануы).

Шаралар мен бағдарламалардың мақсаты мен міндетін, оны өңдеуде басты рольді кім атқаратындығына байланысты мемлекеттік саясаттың келесі үлгілерін атап көрсетуге болады.

1. «Жоғарыдан – төмен қарай» үлгісі, мұнда шешімдер басқарудың жоғарғы деңгейінде қабылданып, сонан кейін төменгі деңгейлер мен нақты атқарушыларға жеткізіледі. Атқарушылар мұнда пассивтік роль атқарып, тек жай атқарушы ролінде болады.

2. «Төменнен жоғары қарай» үлгісі, мұнда саясаттың қалыптасуы мемлекеттік басқарудың төменгі құрылымдарынан басталады, түрлі бағдарламалар мен жобаларды өңдеуге, жүзеге асыруға қатысатын қоғамдық топтар мен ұйымдар белсенді түрде мемлекеттік саясаттың қалыптастырылуына тартылады.

3. «Аралас үлгі» өзіне жоғарыдағы екі үлгіні біріктіреді. Мұнда саясаттың өңделуіне азаматтар мен мемлекеттік қызметкерді тарту күшейтілген орталықтандырылған басқару механизмдері арқылы жүзеге асырылады.

Әдетте мемлекеттік саясатты билік органдарының қоғамдық өмірдің жекелеген салаларында шешуге қажетті мәселелері мен сұрақтарының мазмұны, нысаны және бағытына қарай бөледі. Мемлекеттік саясаттың мынадай түрлері бар: экономикалық, әлеуметтік, отын-шикізаттық, әкімгершіліктік, экологиялық, шет елдік, ұлттық қорғаныстық, кадрлық, демографиялық, мәдени, ақпараттық, аграрлық, құқықтық, ғылыми-техникалық және т.б.

Мысалы, мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық даму жоспарларын құрастыруда шаралар келесі бағыттарда өңделеді: қаржылық, ақша және бағалық саясат, құрылымдық саясат, аграрлық саясат, әлеуметтік саясат, аймақтық экономикалық саясат, сыртқы экономикалық саясат.

Мемлекеттік саясатты басқа критерийлер бойынша да бөлуге болады, мысалы: саясатты өңдеу мен жүзеге асырудағы қатысушылар арасындағы қатынас нысаны бойынша, белгілі бір саясаттың конфликтілік деңгейіне қарай, бөлушілік, реттеушілік, әкімгершілік-құқықтық, стратегиялық және тығырыққа қарсы (антикризистік) саясат.

Бөлушілік саясат билік органдарының халықтың түрлі топтары арасында материалдық игіліктер мен табыстарды (пайдаларды) бөлудегі іс-әрекетімен байланысты. Олар әлеуметтік бағдарламалар, білім беру, ғылым және т.б.

Қайта бөлушілік саясат белгілі бір ресурстарды халықтың бір тобынан келесі бір тобына салықтардың, тарифтердің, трансферттердің көмегімен беруді білдіреді.

Реттеуші саясат мемлекеттік басқару органдарының әр түрлі қызметтерді реттеу шараларын қосады, олар экономикалық реттеу, тұтыну рыногын қорғау және т.с.с. болуы мүмкін.

Әкімгершілік-құқықтық саясат мемлекеттің нормативтік қызметімен тікелей байланысты.

Стратегиялық саясат шет елдік мемлекеттермен арақатынасты қамтиды және де шет елдік, қорғаныстық саясаттарды қосады.

Антикризистік саясатты мемлекет төтенше жағдайлар туындап, арнайы іс-әрекеттерді талап еткен жағдайларда жүргізеді.

Шешілетін мәселелер мен қамтитын қоғамдық салалар масштабтарына қарай мемлекеттік саясаттың үш деңгейін атап көрсетеді:

– макродеңгей, ел немесе елдер тобын қамтитын ғаламдық масштабта;

– метадеңгей, жекелеген салалар мен бағыттарға қатысты;

– микродеңгей, жекелеген мәселелердің шешілуін көздейтін деңгейдегі саясат.

Ғылыми әдебиетте мемлекеттік саясаттың мына аспектілеріне баса назар аударылады: саясатты өңдеу процесі, белгілі бір саладағы саясаттың мазмұны, саясаттың нәтижелері мен салдары, саясаттың негізделу әдістері, талдау зерттеулері және т.б.

Мемлекеттік саясаттың жүзеге асуы бұл – қойылған мақсаттарға жетудегі тұрақты, динамикалық процесс. Мемлекеттік саясаттың жүзеге асырылуының құрамдас бөлігі оның жүзеге асырылу механизмін анықтау болып табылады. Бұл механизм келесі шаралар кешенінен тұрады: ұйымдастырушылық-басқарушылық, нормативтік-құқықтық, қаржылық-экономикалық, әлеуметтік-психологиялық.

Мемлекеттік шешім – бұл мемлекеттік органдардың немесе қызметтік тұлғалардың өкілеттік шеңберінде қабылданған мемлекеттік актілерде бекітілетін ресми бейнеленген формадағы мемлекеттік биліктің ерекшелігі болып табылады.

саяси

әкімгершілік

Саяси шешімдерді мемлекеттік биліктің жоғарғы органдары (Президент, Премьер-Министр), заңдық және атқарушылық аймақтық билік органдарының жетекшілері-Министрлері қабылдайды. Саяси шешімдер мемлекеттік шешімдердің 1-ші деңгейі болып табылады

Әкімгершілік шешімдер оның 2-ші деңгейі болып табылады. Әкімгершілік шешімдер – бұл саясат жетекшілерінің шешімдерін дайындауға, қабылдауға және жүзеге асыруға қажетті жағдайда қамтамасыз етуге бағытталған.

• Мемлекеттік билік органдарының құқықтық актілері ретінде қабылдаған шешімдері олардың әрекеттерінің заңдық маңыздылығын айқындайды;
• Міндеттілік;
• Мемлекеттік биліктің күші бар органдарының шешімдері ережеге сәйкес міндеттейді, тыйым салады, өкілеттілік береді, қысқартады, рұқсат береді, ынталандырады, жазалайды;
• Шешімдер белсенді ұйымдастырушылық ролін атқарады;
• Мемлекеттік шешімдерге ережелер жүйесінің болуы.

• Субъектілік, объектілік қатынастың болуы;
• Шешімдердің мазмұны;
• Шешімдерді қабылдау процедурасы;
• Шешім формасы
• Шешімдердің жүзеге асу уақыты.

Ашықтық критерийлеріне байланысты шешімдер ашық және жабық болады:

• дайындау
• қабылдау
• шешімді орындау.

1) нормативтік инициатива құқығына ие мемлекеттік органдар тізімін жасау;

2) нормативтік акт жобасын қарастырылатын органға енгізу тәртібін өңдеу;

3) нормативтік акт жобасын талқылауға дайындау;

4) нормативтік акт жобаларын талқылау мәжілісін дайындау мен жоспарларды қалыптастыру;

5) нормативтік акт жобаларын талқылау мәжілісін өткізу процедурасы;

6) нормативтік актіні қабылдау процедурасы;

7) басқа мемлекеттік органдар мен халықты қабылданған нормативтік акт туралы хабардар ету.