Мен туғанда, әкем елуді еңсеріп қалған кісі екен. Әжем жарықтық әкемді: «Балаларымның ішіндегі еті тірісі осы болды», деп отырар еді. Әкем өз бетінше талпынып жүріп, ескіше сауатын ашып алыпты
жүктеу/скачать 2,4 Mb.
|
|
Қазақ тілі Менің әкем Мен туғанда, әкем елуді еңсеріп қалған кісі екен. Әжем жарықтық әкемді: «Балаларымның ішіндегі еті тірісі осы болды», - деп отырар еді. Әкем өз бетінше талпынып жүріп, ескіше сауатын ашып алыпты. Өмір бойы өз бетінше оқып-тоқыған адам. Ол есеп-қисапты тәуір білетін. Тіпті орыс әліпбиін де ежіктеп оқи беруші еді. Жас күнінде ағаш ұстасы болыпты, етікші де атаныпты, тәуіпшілдігі де бар екен. Әсіресе, зергерлікті жақсы көрген. Біздің елде одан өткен зергер-ұста болмаған. Әкем өз жанынан өлең шығарып, жиын-тойда айтысқа да түсіп жүріпті. Ескі ақын-жыраулардың термелерін, қиссаларын жақсы көріп тыңдайтын, бірақ жатқа айта алмаушы еді. Момыш әкем ат жалын тартып мініп, бозбала халге жеткенде, Имаш бабам шаруа билігін соның қолына беріпті. Ауылдағы келін-кепшікті бір шыбықпен айдайтын адуынды Қызтумас әжемнің өзі де «Момыштан сұраңдар, Момыш біледі» деп отырады екен. Ағайын-туған арасындағы алыс-беріс, көші- қон мәселесі, ас-той, дау-дамай - бәрі-бәрі Момыштың араласуынсыз шешілмеген. Әлдеқалай ол жол жүріп кетсе, сапардан қайтып келгенше тірлікті соған қаратып, жолын күтіп отыратын болған. Имаш бабамның көзінің тірісінің өзінде біздің шағын ауылды - «Момыш ауылы» дейді екен. Әкемді жиырма сегіз жасында ауылдың старшыны сайлапты. Он жеті жыл старшын боп тұрып, он сегізінші жыл дегенде, бұл дәрежесін өз ықтиярымен құрдасы Ереш деген кісіге берген екен. Әкем жарықтық өмірінің ақырына дейін ел арасында «Тура Момыш» атанып кетті. Қанша жыл аз ауылдың кішігірім әкімі болса да, бүйірі томпайып, мал біткен емес. Бар байлығы жалғыз аттан артпапты. Әйтсе де кедейдің қолы жомарт. Әкемнің қызғаншақтық, бақталастық дейтін қу мінезі жоқ, қолы ашық кісі болған. Бары болса, кісі шақырып, той-томалақ өткізуге құмар боп тұрар еді. Дүние, мал жиюды жек көретін. Әкем базардан қайтқан күні біздің үйде кішігірім той сияқты жиын болатын. Қоржынның екі басы базарлыққа толып келеді. Сонда өрік-мейізге бір тойып қаламыз. Бала біткен сондықтан әкемді жақсы көретін. Асылы, істеген жақсылығынды бала жақсы біледі. Кейбір үлкенге істеген жақсылығың зая кетеді. Қолдан келсе, баланы қуанту керек. Ол қуанса - шын қуанады. Момыш әкемнің осы қасиеттері - маған өмірлік өнеге. Б.Момышұлы «Ұшқан ұя» 1.Әжесінің мінезіне сәйкес келетін нұсқа * Адуынды Момын Алаңғасар Біртоға Тұйық 2.Момыштың старшындық дәрежесін кұрдасына берген кездегі жасы * 40 17 28 46 18 3.Әкесінің ел ішіндегі беделінің дәлелі * Елде сақина-білезік соғатын одан өткен зергердің болмауы Әкемнің ауылды бір шыбықпен айдайтын тентектігі Кісі шақырып, той-томалақ өткізуге құмарлығы Мәселені онсыз шешпей, сапардан қайтуын күту Өз жанынан өлең шығарып, жиын-тойда айтысқа түсуі 4.Әкесінің ел арасындағы аты * «Ақын Момыш» «Зергер Момыш» «Қолы ашық Момыш» «Тура Момыш» «Старшын Момыш» 5.Мәтін мазмұнына сәйкес мақал-мәтел * Атадан бала,Мойыннан жаға озбайды. Ата - балаға сыншы. Әкесі құрдастың - баласы құрдас. Жеті атасын білген Жеті елдің қамын жер. Тегінде бар тегі озар 6.Әжесінің үміт күткен баласы * Момыш Ереш Әкім Имаш Бауыржан 7. Мәтіннен қарсылықты салалас құрмалас сөйлемді табу * -Әлдеқалай ол жол жүріп кетсе, сапардан қайтып келгенше тірлікті соған қаратып, жолын күтіп отыратын болған -Ескі ақын-жыраулардың термелерін, қиссаларын жақсы көріп тыңдайтын, бірақ жатқа айта алмаушы еді. -Ол қуанса - шын қуанады -Әкем өз жанынан өлең шығарып, жиын-тойда айтысқа да түсіп жүріпті -Он жеті жыл старшын боп тұрып, он сегізінші жыл дегенде, бұл дәрежесін өз ықтиярымен құрдасы Ереш деген кісіге берген екен. 8. Сөйлемнен меңгере байланысқан тіркесті табу. Әкем базардан қайтқан күні біздің үйде кішігірім той сияқты жиын болатын. * Біздің үйде Кішігірім той Базардан қайтқан Әкем қайтқан Жиын болатын 9. Күрделі сөзді табу. Әлдеқалай ол жол жүріп кетсе, сапардан қайтып келгенше тірлікті соған қаратып, жолын күтіп отыратын болған. * Сапардан қайтып Соған қаратып Ол жүріп кетсе Тірлікті қаратып Күтіп отыратын 10.Толымсыз сөйлемді табу * Қолдан келсе, баланы қуанту керек. Дүние, мал жиюды жек көретін. Әйтсе де кедейдің қолы жомарт. Қоржынның екі басы базарлыққа толып келеді. Тіпті орыс әліпбиін де ежіктеп оқи беруші еді. Орыс тілі 1. Определите стиль текста: * Научный Художественный Публицистический Разговорный Официально-деловой 2.Определите тип текста: * Повествование Рассуждение Повествование с элементами описания Описание Описание с элементами повествования. 3. ДРУГОМ для автора является * Школьный товарищ Попутчик Хозяин Родной язык Книга 4.Синоним к слову ПОРОК * Заслуга Родство Недостаток Мастерство Поиск 5.Правописание слова (и.. ) вес… ный * исвесный из вистный известный исвистный из весный 6. Каким себя описывает автор? * Умным и благородным Глупым и смешным Веселым и добрым Ленивым и рассеянный Трудолюбивым и ответственным 7. Настоящая мудрость приходит к человеку, когда, увидев прекрасное, человек… * сразу бросается к нему прячет это от друзей делает своей собственностью прячется от него показывает это друзьям 8. Силой восстановления утраченного родства является… * искусство родная страна музыка поэзия семья 9. Укажите, в чем заключается заслуга автора. * в мастерстве слова в обучении родного языка в недостатках автора в поведении автора в борьбе с одиночеством 10. Какое из высказываний соответствует содержанию текста? * у каждого писателя бывают особенные творческие неудачи искусство разъединяет людей человеку не дано преодолеть чувство одиночества мастерство,как понимание законов родного языка каждый человек должен бережно относиться природе родного края Шетел тілі Read the text and for questions 1 to 5 choose the correct answer. 1. In paragraph 1, the word 'they' in bold refers to … * children humans fairies stories 2. In paragraph 2, the words 'these creatures' in bold refer to … * trees and rivers the Ancient Greek people fairies the spirits of the trees and rivers 3. In paragraph 2, the word 'They' in bold refers to … * pagan dogs Greek and Roman gods fairies pagan religions 4. In paragraph 3, the words 'this idea' in bold refer to … * the idea that fairies used stone tools. the idea that people stole food the idea that fairies were based on people. the idea that fairies used metal weapons. 5. In paragraph 4, the word 'more' in bold refers to … * the photos the fairies stories the girls Read the text and for questions 6 to 10 choose the correct answer. 6. The text is about... * the writers who lived in England in the century 16th century the life of English people in Shakespeare`s time Shakespeare`s life the queen`s and king`s life 7. Complete the sentence. Shakespeare was especially good at... * dramas detective stories mystery plays novels 8. Find the wrong statement. * In his childhood Shakespeare got interested in the theatre The King and the Queen of England liked his play Shakespeare was widely known only for his Globe Theatre Shakespeare had difficulties in his life 9. Answer the questions. What kind of man was Shakespeare? * He was a man who liked to quarrel with people. He was a man who was fond of saving money. He was a man who tried to perform only in the king's palace. He was a man who had wonderful optimism. 10. Why do you think Shakespeare is well-known throughout the world? * He was an English writer. His actors disliked him. He built his own theatre. He wrote a lot of brilliant plays. Математика Екі күнге автомобильді жалға алу үшін ең тиімдісін (арзанын) есептеп алды. Егер Әмір күніне 100 км жүрген болса, онда қанша ақша төлегенін анықтаңыз. * 39700 теңге 39760 теңге 38970 теңге 39720 теңге 39750 теңге Екі күнге автомобильді жалға алу үшін ең қымбатын есептеп алды. Егер Әмір күніне 100 км жүрген болса, онда қанша ақша төлегенін анықтаңыз. * 39700 теңге 39760 теңге 40080 теңге 39720 теңге 39750 теңге Әмір машина бензинмен жүретін болса қанша ақша төлейтин еді. * 39700 теңге 39760 теңге 38970 теңге 39720 теңге 39750 теңге Әмір машина дизелмен жүретін болса қанша ақша төлейтин еді. * 39700 теңге 39760 теңге 40080 теңге 39720 теңге 39750 теңге Әмір машина газбен жүретін болса қанша ақша төлейтин еді. * 39700 теңге 39760 теңге 38970 теңге 39720 теңге 39750 теңге Сандар белгілі бір заңдылықпен берілген: 3;9;27;.... Жетінші мүшесін табыңыз: * 6561 2187 729 81 243 Алғшқы төрт мүшесінің қосындысын табыныз * 120 110 130 140 150 Алғашқы үш мүшесінің қосындысын табыңыз * 40 45 38 39 41 972 81 324 36 729 9,1 91 90 9 9,5 Химия Концентрациялы күкірт қышқылы — түссіз, ұшпайтын, май тәріздес, суда жақсы еритін, сұйық зат. Тығыздығы 1,84 г/см3, массалық үлесі 98%. Ол 280°С-та қайнайды, ал 10,4°С-та кристалданады. Концентрациялы күкірт қышқылы H2SO4 металдардың кернеу қатарында сутектің оң жағында орналасқан металдармен де әрекеттеседі. Бұл жағдайда сутек бөлінбейді. Күкірттің тотығу дәрежесі +6 болатын сульфат-ионы SO4 есебінен тотықтырғыш болады, нәтижесінде SO2 түзіледі. Күкірт қышқылының тұздары 2 типті болады: орта және қышқыл тұздар. Орта тұздар — сульфаттар, қышқыл тұздар — гидросульфаттар. Көпшілік сульфаттар суда жақсы ериді, ал ерімейтіндерге және аз еритіндерге BaSO4, SrSO4 жатады. Kөп қолданылатын тұздары: натрий сульфатының кристал-гидраты Na2SO4*10H2O, оның минералын мирабилит деп атайды. 1. Күкірт қышқылы металдармен әрекеттеcкенде не түзіледі. А) окситтер және су В) реакция тусмейді С) түз және сутек D) түз және су E) металл оксиді және сутек 2. Күкірт қышқылының диссоциациясы неше сатыда жүреді А) 3 В) 4 С) 1 D) 2 Е) 5 3. Күкірт қышқылы сілтілермен реакцияға түскенде 2 типті тұздар түзіледі.Олар... А) Орта тұздар — сульфаттар, қышқыл тұздар — гидросульфаттар. Б) сульфиттер және гидросульфиттер С) сульфидтер және гидросульфидтер D) ешкандай түз түзілмейді Е) сілті және су 4. Массасы 5,6 г калий гидроксидін бейтараптауға қажет күкірт қышқылының массасын есептеңдер. А) 9,8 Б) 4,9 С) 19,6 D) 10 Е) 13 Химиялық активтігі азотқа қарағанда жоғары болғандықтан фосфор табиғатта бос күйде кездеспейді. Ол жер қыртысында 200-ге жуық минералдар тұзеді, солардың ішінде практикалық маңыздыларына кальций фосфаттары— фосфорит Ca3(PО)2, апатит Саз(РО4)2 Са(ҒС1)2 жатады. Фосфор барлық тірі организмдердің — өсімдіктің, жануардың, адамның белогынын, құрамына кіреді., Мысалы, ересек адамның қанқасында 600 г, еттерінде 56 г, миында 5 г фосфор болады. Академик A. E. Ферсман фосфорды «тіршілік және ой элементі» деп атады. Біздің елімізде фосфор кендерінің бай қоры бар. 1924 ж. академик А. Е. Ферсман Кола түбегінде апатиттың өте көп қорын ашты. Фосфориттың аса көп мөлшері Қаратауда ашылды. Фосфордың екі аллотропиялық түрі бар: ақ және қара фосфор, алайда олардың арасында-күлгін, қызыл түрлері бар.Фосфордың атомдары Р2, Р4, не Р2∞ полимерлі молекула болып бірігеді. 1.Фосфордың Қазақстанда кең тарған минералдарын көрсетіңіз. А) Р2О3, РСІ3, РСІ5 Б) Р2О3, РСІ3, Са(ҒС1)2 C) Н3РО4, Саз(РО4)2, Са3Р2 D) Ca3(PО)2, Саз(РО4)2 Са(ҒС1)2 Е) Ba3(PO4)2, H3PO4, Ca3P2 2. Фосфордың қанша аллотропиялық түрі бар. А) 1 Б) 3 С) 2 D) 4 E) 5 3. Фосфорды «тіршілік және ой элементі» деп атаған ғалым. А) A. E. Ферсман Б) Берселиус С) Д. И. Менделеев D) М. В. Ламоносов E) Бутлеров 4.Массасы 19,6 г фосфор қышқылы бар ерітіндідегі натрий гидроксидінің артық мөлшерімен әсер етті. Түзілген тұздың массасы анықтаңдар. А) 1,55 В) 2,8 С) 1,7 D) 2,6 E) 3,1 Биология Нұсқау: Сізге екі контекст және контекстер мазмұны бойынша құрастырылған бір дұрыс жауапты тест тапсырмалары берілген. Ядрошықтар мен ядро қабықшасының бұзылуы басталатын кезең: телофаза профаза анафаза интерфаза метафаза Метафаза кезеңіндегі өзгеріс: центромералардың үзілуі репликацияның жүруі жас жасушалар денесінің қалыптасуы хромосомалар экватор жазықтығына жиналуы Ядро қабықшасының бұзылуы Интерфаза қанша сатыдан тұрады? 2 1 5 4 3 «Репликация» ұғымының мағынасы: ДНҚ молекуласының екі еселенуі Центромераның түзілуі РНҚ молекуласының екі еселенуі ядроның бөліну үдерісі цитоплазманың бөліну үдерісі Нұсқау: Сізге екі контекст және контекстер мазмұны бойынша құрастырылған бір дұрыс жауапты тест тапсырмалары берілген. Ауыз қуысында көмірсулар сілекей ферменті - ............. әсерінен ыдырайды. Трипсин Лактаза Липаза Пепсин Амилаза Пепсин ферментінің қызметі: майларды ыдырату мальтозаны ыдырату көмірсуларды ыдырату нәруыздарды ыдырату зиянды бактерияларды ыдырату Ұйқы безі ішекке асқорытатын панкреатин сөлі - .................. бөледі. пепсин трипсин лизоцим липаза амилаза Қорытылмаған ас қалдықтары ағзадан ..................... арқылы шығарылады. тоқ ішек ащы ішек тік ішек ішек бүрлері ұлтабар География АТАКАМА ШӨЛІ Атакама шөлі орналасқан дүние бөлігі Африка Америка Азия Аустралия Еуропа Атакама шөлінде жауын-шашынның өте сирек түсуінің себебі жылы ағыстар мен тау мұздықтары мұхит жағалауында орналасуы құрлық жағалауында орналасуы климаты мен суық ағыс мұхиттардан алыс орналасуы Атакама шөлінің салқын болуына әсер ететін ағыс Лабрадор Сомали Канар Батыс желдер Перу Атакама шөлінің жағалауында құс саңғырықтарынан жиналатын азотты тыңайтқышты экспорттайтын елдің астанасы Буэнос-Айрес Ла-Пас Лима Кито Сантьяго ӘЛЕМДЕГІ ЕҢ ҰЗЫН БҰҒАЗ Мозамбик бұғазында иеліктері бар Еуропа елі Португалия Болгария Австрия Франция Швеция Мозамбик жылы ағысының бағыты оңтүстіктен солтүстікке солтүстіктен оңтүстікке шығыстан батысқа батыстан шығысқа солтүстік батыстан оңтүстік шығысқа Мозамбик бұғазы жалғастырып тұрған бөліктер теңіз бен мұхитты көл мен көлді теңіз бен теңізді мұхит пен теңіздің жеке бөлігі мұхит пен мұхитты Мозамбик бұғазындағы шағын аралдар тобы көп кездесетін аймағы орталығы шығысы батысы оңтүстігі солтүстігі Физика 1.Атом – химиялық элементтің қасиеттерін бойына сақтаған оның ең кіші бөлшегі. Ол протондар мен нейтрондардан және электрондардан тұрады. Протон мен электронның зарядтары бірдей, бірақ таңбалары қарама-қарсы. Протонның да, электронның да зарядынэлементар заряд депатайды да, е әрпіменбелгілейді. Протонның заряды оң (+е), электронның заряды терістаңбалы (-е). Белгілібірхимиялықэлементтіңатомыныңядросындағыпротондардың саны (Z) солэлементтің Менделеев кестесіндегіорналасуретінкөрсетеді. Сутекатомыныңядросындабір протон бар (Z=1), олкестеде 1-орынға орналасқан; уран атомыныңядросында 92 протон бар (Z=92), ол 92-орынға орналасқан. І. Элемертар бөлшек электронның заряды A. Теріс B. Оң C. Бейтарап D. Заряды жоқ ІІ. Менделеев кестесінде протон саны қандай белгімен көрсетілген A. A B. W C. Z D. N ІІІ. Менделеев кестесінде элементтің орналасу реті неге байланысты? А. Протон санына B. Нейтрон санына C. Ядро пішініне D. Зарядына байланысты VI. Протонның да, электронның да зарядын қандай заряд деп атайды? A. Оң B. Бейтарап C. Заряды жоқ D. Элементар 2.Атмосфералық қысымды 17 ғасырда Э.Торричелли тәжірибе жасап өлшеген. Атмосфералық қысымды барометрмен өлшейді.Атмосферадағы қысым табиғаттағы көп құбылыстарға әсер етеді.Қалыпты атмосфералық қысым – биіктігі 760 мм сынап бағанының қысымына тең, 0℃ температурадағы атмосфералық қысым. 760 мм сын. бағ.=𝟏𝟎5Па. Қалыпты атмосфералық қысым 760 мм сын. бағ. тең. Атмосфералық қысым биіктікке байланысты өзгереді. Монометр – сирек сұйықтың немесе газдың қысымын өлшеуге арналған аспап. І. Атмосфералық қысым неге байланысты өзгереді A. Тығыздығына B. Әрекет етуіне C. Биіктікке D. Массасына ІІ .Қалыпты атмосфералық қысым қанша A.1000 Па B.100000 Па C.10 ПА D. 9,8 Па ІІІ. Барометрмен нені өлшейді? A. Сұйық қысымын B. Сирек газ сұйық қысымын C. Атмосфералық қысымын D. Газ қысымын VI. Монометрді не үшін қолданады? A. Сұйық қысымын өлшеуге B. Сирек газ сұйық қысымын өлшеуге C. Атмосфералық қысымын өлшеуге D. Газ қысымын өлшеуге жүктеу/скачать 2,4 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|