Мендегі өмір сен деп өмір сүреді, Менің елім жыр елі

Әкем анамызды өмір бойы құрметтеп өтті. Анам екеуінің махаббаты жайлы жыр қылып айтады. Ол әкемнің өмірлік серігі ғана емес, қамқоршысы, күтушісі, адал досы болды. Анам Нәсіп әкеміздің алғашқы өлеңдері мен маған жазған хаттары түгел сақтаулы, бірақ оны жариялауға бере бермеймін, өзім де естелік-сыр жазсам ба деген ойым бар, денсаулық көтеріп шамам келсе, - деп еске ала отырып ақынның «Ақ сүт» атты аңызға құрылған жыр шумағы аналар жайындағы поэзиясының жиынтығындай әсер береді. Ол ананың ақ сүтін «меккеге» үш рет арқалап барғанда да өтей алмайды екенсің деген аңыз-әңгімесінде

бата берер күн сайын.

Кесірленбей келіңдер

құйып берсе бір шайын.

Ардың арыстандары,

жолбарысы ұяттың

бізді ұйқысыз түндерде талайтұғын сияқты... деген түйіннің астарында үлкен ой жатыр. Анасын меккеден екі рет аман есен алып келген азаматтың, үшінші рет алып бара жатқанда жыртқыштың талауына түсіп мерт болғанын көрген ана балам «Қарыздар болып өлді» деп, зар еңіресе ал біздер аналарымыздың алдында мәңгілік қарыздармыз деген ой тастайды.
І жүргізуші: Ия, әкемнің шығармашылық табиғаты ешкімге ұқсамайды. Әрбір өлеңінің жолында терең мағына, жұмбақ сыр тұнып жатыр. Оның:

Бұтақтарым – биікте,

Тамырларым – тереңде - деп сездіруі тегін емес.

Мен тамырмын, тараймын топыраққа,

Тамыр өссе тек қана тереңдейді - деуінде де үлкен мән бар.
Әкем – Абай, Мағжан, Қасымды өзіне пір тұтып, кітаптарын көп оқитын, үстелінің үстінде үнемі жататын кітабы –Стефан Цвейгтің «Бальзак» атты шығармасы еді. Әкемнің достары Әбіш Кекілбаевты, Оразбек Сәрсенбаевты, Асқар Сүлейменовты, Қалихан Ысқақовты, Зейнолла Серікқалиевті, Мәткәрім Әкімжановты ерекше атап өтуге болады. Бұл кісілер үнемі ақын жанынан табылатын.

Қазақ поэзиясының арғы-бергі тарихындағы дәстүр мен жаңашылдық мәселесін жете зерттеген ғалым Мүсілім Базарбаев алпысыншы жылдардағы қазақ поэзиясы жөнінде айта келіп: «Олжас Сүлейменов, Тұманбай Молдағалиев, Жұмекен Нәжімеденов сияқты ақындар іздену, ойлану, жаңаға ұмтылу, сол жаңаны көре, таба да білетіндей қалыптарымен сүйсіндіреді», -деген болатын. Жұмекен Нәжімеденов –қазақ поэзиясында өз белсенділігімен, жаңашылдығымен танылған ақын.

Жұмекеннің философиялық тұрғыда ойы терең ақындығына қоса домбырашылығы да бар еді. Оның құйма құлақ, аса дарындылық қасиеті бала кезінен байқалған-ды. Әкемнің домбырасына, тартқан күйлеріне мұрагер болып, жалғыз ұлы Мағжан қалды. Ал әкемді ақын, суреткер ретінде зерттеу – менің парызым. Кезінде ол маған үлкен үміт артып еді, сол үмітін ақтасам – арманым жоқ – дейді Саида Жұмекенқызы

Ақын жұбайы Нәсіп апаймен отбасын құрмастан бұрын-ақ екі құда – Нәжімеден мен Дүйсен қариялар бір-бірімен жиі араласатын.

Дүйсен қарт өзінің өмір сүрген жерінде аймаққа танымал домбырашы болған. Домбыраны солақай тартатын. Өзі атақты солақай домбырашы Жолдығұл қарттың шәкірті екен. Бұл туралы жергілікті газеттерде сан рет жазылды да. Дүйсекеңнің сол домбырадан әруағы асып тұрған кезінде Жұмекен 4-5 жастағы бала. Дүйсекең дарынды ұлды бірден танып, алдына алып отырып, домбыра үйреткен. «Ол кісі күй үйретуге келгенде ерінбеуші еді» - дейді Жұмекен Нәжімеденов.

Той болушы ед қалса егер Жұмекен кеп.

Ойлап па едім жанында табытыңның

Күйге қосып азалы жыр етем деп.

Жыр –жорығың осымен тамамдалса.

Қанша жылдар өтерін кім біледі

Жүрегімнің жыртығы жамалғанша.

Қазақтың «Ақбоз атпен ақ бұлтты аралаған» - атты әдеби-портрет кешімізде Жұмекен Нәжімеденовтың шығармашылығында

Бұтақтарым биікте,

Тамырларым тереңде, - деп жырлаған ақын оқушысының сезімін адамгершіліктің биік мұраттарына сілтеп, санасын өмірдің терең сырларымен сусындатады. «Мұндай тереңнен нәр, биіктен нұр емген жыр бәйтерегі ешқашан солмақшы емес...»,- деген көрегенді сөзімен қортындылауды жөн көрдік.

Осымен әдеби-портрет кешімізді аяқтаймыз!
(Кештің соңы « Менің Қазақстаным» -әнімен аяқталады).
« Шындық жыршысы»

( естелік – эссе)

...Шындық деген көк аспандай тым биік,

Мұхит сынды әрі терең тұңғиық.

Таныстығымыз содан басталды. Балауса ақынның өлеңдеріне біздің құлағымыз дағдылана бастады.

Жұмекен поэзиясы – біздің ұлттық мақтанышымыз, біздің енді ашылар

алтын сандығымыздың бірі. Ешкімге ұқсамайтын ақынның әрбір шумағы –тың қазыналар».

Қадыр Мырзалиевтің «әзірше бір нәрсені ғана батыл айтуға болады. Жұмекен бұрын қандай ақын болса, қазір де сондай ақын. Бұрын қандай бейнелі болса, қазір де сондай бейнелі. Бұрын қандай күрделі болса, қазір де сондай күрделі. Сақалдарына ақ кіргенше поэзияны сәбидің санамағы көретін жәй сөз құмарларларға Жұмекен Нәжімеденовтің өлеңдерін оқымаса да болады. Оның жыры, әдеби мәдениеті өте жоғары, түсініктері терең, ұғымпаз оқырмандарға арналған»- деген пікірінде көп шындық жатыр.

«Міне, біздің Алматы осы алма төсі бұлтиып, Алма төске жас бұтаның саусақтары тұр тиіп»- дейді ақын, қандай әсем теңеу. Жас ақынның жанын тебіренткен жайшылық емес, жанып келген таланттың мөлдірлігі болатын. Жұмекен ақын - суретші ақын. Жай суретші ғана емес - үлкен суретші. Тапқыр да танымал қасиеті мол ақын.

Ақын түгілі адамның өсіп-жетілу, одан егде тартып, ең ақыры қартайып кәутеңдегенге дейінгі аралық та қаншама бір-біріне ұқсамайтын өмір бөлшектері бар. Оның әрқайсысының өзіндік сұлулығы, өзіндік мән-мағынасы, өзіндік ой түйіндері, өзіндік отты өзегі бар. «Күрмеуі мол күрделі ақын - ол Жұмекен Нәжімеденов » - дейді Сейфолла Оспанов.

Қамшының бүлдіргісіндей ғана қысқа ғұмырында осынша өндіріп жазған, жанымен жазған Жұмекеңдей ақын, Жұмекеңдей жазушы кемде-кем шығар. 2006 жылы «Күй кітабы» шығармасының негізінде аудио кітап жарыққа шықты. 2005 жылы ақынның сөзіне жазылған әндер топтастырылған «Жұмекен – Менің Қазақстаным» деген әндер жинағы басылған. 2002 жылы «Атырау кітапханасы» сериясымен «Жұмекен» атты жинақ басылып шыққан. Жұмекең Нәжімеденовтің әдебиет майданында алған асулары, шыққан шыңдары көп. Сол шыңның бірі –Ұлы сазгер Шәмші Қалдаяқовтың әніне жазған «Менің Қазақстаным» атты өлеңі.

2005 жылы «Менің Қазақстаным» атты кітап қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде жарық көрді. Ол жайында «Жұмекен» атты деректі фильм түсіріліп, М.Азбанбаевтың «Менің Қазақстаным – Жұмекен» атты зерттеу кітабы шыққан.

2006 жылы қабылданған Қазақстан Республикасының Әнұраны авторларының бірі.

Жұмекен Нәжімеденов артына 5 томдық өлеңдер мен дастандар жинағын, 3 романын, көптеген повестер мен әңгімелерін, аудармаларын қалдырды.

Қазақ әдебиетінің классигі, ХХ ғасырдың ұлы ақыны, жастар сыйлығының иегері, Қазақстан Республикасы жаңа әнұранымыздың авторы Жұмекен Нәжімеденов 1983 жылы 22 қарашада жүрек сырқатынан қайтыс

болды

Нәжімеденов Жұмекен Сабырұлы 28 қараша 1935 жылы қазіргі Атырау облысы, Құрманғазы ауданының Қошалақ құмының Ашық ауылында туған. Құрманғазы атындағы Алматы консерваториясының ұлт аспаптары факультетінде (1956-1959) оқыған.

М. Горький атындағы Әдебиет институты жанындағы Жоғары курсты (1971-1973) бітірген. Еңбек жолын 1955 жылы Қарағанды шахтасында қарапайым жұмыс істеуден бастаған.

1956-1965 жылдары «Жазушы» баспасында кіші редактор, 1965-1966 жылдары республикалық «Лениншіл жас» (қазіргі «Жас алаш») газетінде әдебиет және өнер бөлімінің меңгерушісі болған. 1966-1971 жж. Қазақстан Жазушылар одағында әдеби кеңесші қызметін атқарған. 1974-1978 жылдары Қазақ КСР Баспа, полиграфия және кітап саудасы істері жөніндегі мемлекеттік комитетінде редактор, 1978-1983 жж. «Мектеп» баспасында редакция меңгерушісі болды.

Алғашқы өлеңі «Лениншіл жас» газетінде 1955 жылы жарияланған.

Тұңғыш кітабы «Балауса» деген атпен 1961 жылы жарық көрді. Осыдан кейін-ақ қаламы жүйрік, ойы ұтқыр ақиық ақын жыр нөсерін төкті. Оның өлеңдері қазақтың қара өлеңіне сонғы серпін, тың тыныс әкелді. Ешкімге ұқсамайтын жаңа түр қосты. Ақын 1963 жылы Мәскеуде өткен Жас жазушылардың ІУ конференциясына делегат болып қатысты.

Ақынның қаламынан туған «Сыбызғы сыры» (1962), «Өз көзіммен» (1964), «Жоқ, ұмытуға болмайды» (1965), «Жарық пен жылу» (1966),
«Күй кітабы» (1967), «Мезгіл әуендері» (1968), «Ұлым саған айтам» (1970), «Қызғалдақ жайлы баллада» (1971), «Мен туған күн» (1972), «Ақ шағыл» (1973), «Кішкентай» (1975), «Даңқ пен дақпырт» (1977), «Жеті бояу» (1979), «Шуақ» (1980), «Ашық аспан» (1981), «Темірқазық» (1982), «Қыран қия» (1984), «Менің топырағым» (1985), «Жаңғырық» (2003), « Я есть » (2003), « Менің Қазақстаным » (2005), екі томдық өлеңдер жинағы (2005), « Аспан шақырады » (2005) сынды жыр-дастан кітаптары жарық көрді.

1967 жылы «Жоқ, ұмытуға болмайды!» атты дастандар жинағы үшін Қазақстан Ленин комсомолы сыйлығының лауреаты атанды.

Ұлы Сағдидің «Бустан» дастанын, түрік ақындарының өлеңдерін, А.Блоктың «Зауал» дастанын, М.Лермонтов пен В.Маяковскийдің өлеңдерін, А.Вознесенскийдің өлеңдерін және Хафиз, Незваль, Хикмет шығармалар жинағын қазақ тіліне аударған.

Әдебиеттер тізімі

Нәжімеденов Ж. Даңқ пен дақпырт: Роман, повестер.-Алматы, Жазушы, 1977.-284 б.

1 том : Өлеңдер.

2 том : Өлеңдер.

Т.3. Өлеңдер мен поэмалар.

288 б. - (Алтын қалам).

Жұмабек С. Қасірет пен қайсарлық жырлары: (Жұмабек Нәжімеденов) // Жұмабек С. Сын әуені.- Астана, 2001.-129-155б.

Қирабаев С.Кеңес дәуіріндегі қазақ әдебиеті:Қысқаша очерк:жоғарғы оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы.-Алматы:Білім, 2003.-224 б

Мәдібаева Қ. Жүрегі жыр Жұмекен: (Ж.Нәжімеденов) / Қ.Мәдібаева // Қазақ әдебиеті.-2008.-21 наурыз.-11б.

104-106 б.

Шыныбеков Ж. Елім деп жерім деп жырлап өткен ақын: Жұмекен Нәжімеденов // Алматы ақшамы.-2010.-21 қыркүйек.-10-11 б.

Мазмұны
1.Алғы сөз 1 б

4. «Шындық жыршысы»- ( естелік – эссе) 16

6. Әдебиеттер тізімі 22

Құрастырушы: Шарымбаева Ф.Қ – кітапхананы дамыту және

әдістемелік жұмыс бөлімінің меңгерушісі

Редакторлары: Құмарова Ш.Ф –абонемент бөлімінің

меңгерушісі

Масимғазиева Ж.Т- жоғары дәрежелі І категориялы

маман