Мендегі өмір сен деп өмір сүреді, Менің елім жыр елі

Мендегі өмір сен деп өмір сүреді,

Менің елім, менің елім – жыр елі.

Жұмекен Нәжімеденов

Қазақтың әдебиеті өзінің арғы-бергі ұлы кезеңдерінде ұлт мерейін үстем етер, халқымыздың ойлау, пайымдау қабілетінің орасан кеңдігі мен ересен тереңдігін танытар жалпы адамзаттық биікке көтерілген көркем туындылар мен кемел тұлғаларға бай.

Аты шартарапқа таралған, ақындық әлемі нұрлы, лирикалық өлеңдердің өршіл жүйрігі Жұмекен Нәжімеденов қайраткерлігімен де, адамгершілігімен де аңызға айналған абыз аталардың бірі.

Осыған орай мемлекеттік сыйлықтың иегері, сан қырлы талант иесі, көрнекті ақын Жұмекен Нәжімеденовтың 80 жылдық мерейтойы қарсаңында Жамбыл атындағы мемлекеттік жасөспірімдер кітапханасы -«Арқалы жырдың тұғыры» - атты әдістемелік құралын ұсынып отыр. Әдістемелік құралымыз жазушы шығармашылығына арналады.

Әдістемелік құралда «Жүрегі жыр Жұмекен» - атты кітап көрмесі, «Ақбоз атпен ақ бұлтты аралаған» - атты әдеби - портрет кеші, «Шындық жыршысы» -естелік – эссе, өмірбаяндық деректемелермен әдебиеттер тізімі беріледі.

( кітап көрмесінің үлгісі)

(Бұл бөлімде жазушы өмірі мен шығармашылығы туралы материалдар қойылады)

оңайдан таппайды. Оған өмірдің тұтас қимылы – уақыт пен

адам, жаратылыс үшеуінің бірге қозғалуы, бірге ілгерілесуі

ғана қызықты. Ақын уақыт өтіп жатқанда өзгермей қалған

кейбір шындықтар үшін де қамыға біледі»

Ә.Тәжібаев

( Жазушы шығармалары, аудармалары қойылады)

табалдырығын аттарда таптаурын жолға түспей, өзіндік

соқпақ салған, пәлсапалық ойлары мен терең толғаныстары,

адам мен табиғат арасындағы диалектикалық байланысты

оқушысына иін қандыра жеткізген терең де мазмұнды,

өрнекті де ойшыл жырлары халық қазынасынан мәңгілік

орын алды.

Х.Хабдешов

(Бұл бөлімде жазушы туралы айтылған қанатты сөздер қойылады)

шебер жырлаған ақындардың бірі. Бұл, әрине кәдімгі қағида

сөз. Жұмекеңнің табиғатты жырлауы бөлекше. Оның әрбір

өлеңінде табиғат адам тағдырымен үзілмес байланыста, үнемі

қабаттасып отырады, онда адамсыз табиғат жоқ.

Ғ.Қайырбеков

(әдеби - портрет кеші )

Шара өтетін жер тақырыпқа сай безендіріліп, кітап көрмесі ұйымдастырылады. Сахна төріне Жұмекен Нәжімеденовтің портреті ілініп, слайд фильмдер көрсетіліп, гүл шоқтарымен, түрлі-түсті шарлармен безендіріледі.

Әдеби-портрет кеші өте үлкен дайындықты талап етеді. Алдымен тақырыбы белгіленіп, хабарландыру ілінеді. Шақырылған оқырмандар поэзия сүйетін қауым, әдебиетшілер, өлең жазатын жастар, өлең – жырға әуес оқырмандарды, жергілікті басылым тілшілерін, радио - тележурналистер шақырылып, бейне таспаға түсіріліп, әнші-күйші, жыршылар қатысады.

60-шы жылдары әдебиетімізге келген ақын –жазушыларымыздың көпшілігі-1932 жылғы ашаршылыққа, 1937 жылғы жаппай қырғынға, Ұлы Отан соғысына әкесін беріп, өздері сол жылдары дүниеге келіп, әкесіз өскен жетімектер екені белгілі. Балалық шағын соғыс қорлап, ерте есейген лирикалық кейіпкерлердің өмір жолы кешегі сан мыңдаған қазақстандық қандастарымызбен тағдырлас. Ақын өлеңдері сол бір ауыр күндерден сыр шертеді. «Шегініс» өлеңіндегі «Төрт жаста біз жетім болдық аяулы, Сегіз жаста колхозшы боп, Күннен бұрын ояндық» деген екі тармақтың ішіне сол жылдардың бүкіл тыныс-тіршілігі сыйып тұр.

Жұмекен Нәжімеденов артына көп мұра – жыр мұрасын қалдыра отырып, азғантай өмірінде әлеуметтік көзқарасын да, қоғамдық пікірін де қалыптастырып үлгерді.

Ақын мұрасы философиялық терең түйіндерімен, табиғи құбылыстарды шебер бойлауымен, таңқалдырарлық интуициясымен бағалы. Ақиық ақынның әр парағынан азаматтық үні айқын аңғарылады. Өмірдің әрбір штрих-сызығына үңілген Жұмекеннің жағрапиялық кеңістігі де –шексіз әлем.

Жұмекен Нәжімеденов әр көрністі ой, сезім елегінен өткізе, іштей тебірене жырлайды. Бір тамшы суда да мәніс, көрік бар, өмірге керек нәр бар («Ең әуелі жырлау үшін теңізді, білсем деймін, қасиетін тамшының») - деп ақын табиғатқа жабырқай да, таңырқай да қарайды. Кейде көп ойдың түбіне жете алмай малтыққан адамның сезімі де бой көрсетіп қалады.

Ақын поэзиясында үлкен орын алатын бір топ өлеңдері негізі табиғат жайында болып келеді. Ол қазақ поэзиясының арғы-бергі тарихында бар табиғат суреттеріне өзінше үн қосып, жаңа өрнек сала білді. Осы саладағы «Құм жырлары» атты шоғырлы өлеңдерінің өзіндік ерекшелігі бар.
І- жүргізуші: Дымқыл жапырақ майыстырып талды иіп,

Жасыл бұта бір-бірінен сәл биік,

Бөбектері секілді осы көктемнің,

Көктем, көктем...тал басына қалды ұйып.

Көктем әкеп гүл букетін салды үйіп,

Қаңсып қалған тамырларға қан құйып.

Байғұс ара шырын іздеп шарқ ұрды,

Тіршіліктің таңдайы үшін бал жиып.

үмітіммен, мынау шөкім-денеммен,

бүкіл осы тірлігіммен кетер ем.

Кетер едім, айыптар ем ішімнен

адамдарды – мені ақын деп түсінген.

өз - өзімді келеке етер едім мен.

Тілегім де болмас еді басқа онша-

Тек бір адам мені шындап жоқтаса...

Ақын Жұмекен Нәжімеденов адам өмірін үш-ақ күнге балап, үш кезеңімен саралаған. Жарық дүниеге келуі, жан махаббатын кешуі, яғни бүкіл ғұмырыңның игілік-ізгілігі және артында қалдырар ізің, ұрпақтар жадында сақталар мәңгілік сапарың. Өзің кеткенде соңыңнан жалғасар ғибрат жолың қалмаса, бүкіл кешкен ғұмырың да баянсыз тұл ғұмыр, жартыкеш ғұмыр осы адам несібесінің шарапат-шапағатын таратар негізгі тірлік-тынысында да ол ар күзетіндей егіз қылыштың жүзі ешқашан мұқалмауын қалаған. Бірі - сұқ көзден, сырт жаудан ел мұратын, намысын қорғайтын құдірет, бірі - әділетке, ар-ожданға, қиянатқа қарсы қаһар.

Өлеңді өлең дегізер бір шарт - өлеңнің өзегі. Ақын жырларында өзексіз өлең жоқ. Жұмекен Нәжімеденовтің «Жаңғырық» (2003) поэмасы - қазақ өлеңінде қосылған жаңа жыр бағыты, жаңа түр. Қорғасындай ауыр көңіл мұңы Махамбеттің тағдырын уақыт пен кеңістік өлшемінде мейлінше поэтикалық қуатпен толғау. Махамбет - қазақтың ары, ожданы. Ақын тарих ақиқатын алыстан барлап отырып, кезең шындығына ұрпақ жүрегімен жүгінеді.