Мәшһүр-Жүсіп Шығармаларындағы заттық МӘдениет лексикасы
жүктеу/скачать 6 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Шынжырлары
- Түйін
| Түйін. Шылбырдыњ шылдыр дыбыстыќ еліктеуші бар сµзбен ешќандай ќатысы жоќ. Шылбыр > ќыл-ќыбыр сµзініњ екінші маѓынасы деп т‰йіндеуге болатын сияќты. Шылбыр > шынжыр.
Шынжыр. Кетті арқан салбырап, Шынжырлары салдырап (Алпамыс, 221); Алтын зәнжір сүйреткен бір арғымақ (М-Ж., 83); Байлайтын б±рап соќќан шынжыры жоќ, Жабаѓы, ќыл-ќыбыр мен шудасы бар (М-Ж., 43); Бір б±шпаќ бар ќалатын шынжыр жетпей, Кірген кісі ќ±тылмас соѓан кетпей (Шєкєрєм, 432); Алды-артынан етектері далиып, жалпылдап шапќан ќазаќтармен даярлаѓан ‰йге келіп тоќтаѓанда, мойындарында шынжырлы знак таќќан ауылнай, билер неше мєрте ш±лѓып, ќияметпен, «таќсырлап» ‰йге кіргізді (М. Дулат, 129). Уаќыттай µзі ж‰йрік ат мінеміз, Сауыттай шынжырлаулы тереземіз (Абай, 366); Шынжыр (а) (зенджир). Біріне-бірі ілгектеліп істелген темір тізбек (ЌТАПС, 193). Зенджиръ цъпь, съ цпью, на цпи, оцпить, связать въ цпи (Будагов, 607). Жанжыр – шынжыр, темір жіп, ќ±рсау. Парсыша – зањджир (Перс.-русск. сл., 261) [49, б.116], Шынжыр (шын + жіп) деген маѓынасы барлыѓын да еске салѓан артыќ болмас. Жанжіп – бұл «АЖ»-да байлау етістігімен қосарланып, жанжіп байлау түрінде қолданылған (Жанпейісов, 111). Келтірілген мысалдарға көңіл аударайық: С. Е. Малов сары ±йѓырлар чын сєн кит. – вышивание шелком; Сєн кит.: чын `челк`, сєн `нитка`; чын сєн `вышивание шелком` – деген маѓына береді [11, б.101-148]. Чылвар – `ремень от недоуздка`; аттыњ (? Атын) чылвырындан тут - `поймать лошадь за узду` (Малов: 148-151); В. В. Радлов: Чылбыр – длинная веревка, привязанная къ уздечкъ, которой привязываютъ лощадь дейді [17, б.2087]. Түйін. Шылбыр ~ шынжыр т‰бірлес сµздер. Шынжырдыњ о бастаѓы маѓынасы (ж‰н // шын + жіп) шынжыр деп (мыќты беріктігін) айтып, ќосалќы маѓынаѓа ие болѓан сыњайлы. Шынжыр > жіп > шыжым жіп. жүктеу/скачать 6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|