Мәшһүр-Жүсіп Шығармаларындағы заттық МӘдениет лексикасы
жүктеу/скачать 6 Mb.
|
| Түйін. Мәшһүр-Жүсіп сәлі вариантын қолданған. Ш. Сарыбаев шәлі формасының әдеби норма болып қалыптасқанын айтады. Біздің ойымызша сәлі ~ шәлі ~ шаль бір түбірден сал (басқа сал) етістік формасынан қалыптасқан сияқты. Орамал (орау), бүркеншік (бүркену), күндік (күннен қорғану үшін) түндік жатарда тартатын орамал, жаулық жау ~ жап түбір тұлғасынан туындағын сияқты. Сал > сәлі > сәлде > шәлі > шаль > шалма. Сулық > сүлгі > сүңгі түбірлес сөздер екендігі байқалады. Ал, сүт > сүме сөздерінің қаншалықты қатысы бары анықталмады.
Шалма. Ақсақалды ағалар, Ақ шалмалы бабалар (М-Ж., 149); Ақ шалмалы бір адам Жетіп келді қасыма (М-Ж., 174). Сәлдені білмеуші еді түзу орап (М-Ж., 110); Сарук – шалма (Радлов, 328). Сал > (шал+ма)(көмбе) түбір мен қосымшадан тұрады. Чалма – (тюрк.) – мужской головной убор, в прошлом широко распрастраненный среди исповедующих ислам народов Сев. Африки, Передней и Средней Азии (БСЭ, 36 б). Сол сияқты арабтар шалма сияқты бас киімді «ляффе», парсылар «дюмбанд», еуропалықтар «тюрбан» – деп атаған. Ал, әйелдер ертеде ағаш каркасының сыртынан байлаған. Монғол әйелдерінің бас киімі де ағаш қаңқасынан тұрған. Л. Будагов дж. تورما,تورمه,تورمايي1) жұқа жібек шәлі. 2) тюрбан – дәуріштердің тоқылған киімі (1869: 389). Будагов дж. торба, торбе, торбан, п. т (о) рма. 1) ткань изъ тонкой шерсти (шаль). 2) торбан, торба родь плетёной одежды, надваемой дервишами – деп жазды (Будагов, 389). жүктеу/скачать 6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|