Мәшһүр-Жүсіп Шығармаларындағы заттық МӘдениет лексикасы
жүктеу/скачать 6 Mb.
|
| Каркаралы – название горной местности, расположенной в юго-восточной части Карагандинской области. С севера на запад она имеет протяженность 35-40 км и ширину 20-25 км, Самая высокая точка ее имеет 1338 м (Жартыбаев А.) [9, б.307]. ‡ндіеуропа, орал, дравитерде, алтайлыќтар да жєне т‰ріктер де кер//гер `тау, тас, биіктік, шыњ`деген маѓына береді (Иллич –Свитыч В. М., С. 340-341); А. Ж. Мухатаева: В тюркских языках оно означает не только `цапля`, но и `журавль` и, относясь к числу архаичных лексем, имеет ряд фонетических вариантов: кирг. Каркыра 1) `журавль-красавка`; 2) `украшение из перьев журавля-красавки` (на шапке девочек или девушек) (Юдахин К.К., 1965); ккалп. Ќаќара `дом, построенный из камыша; глинобитый дом` (Каракалпакско-русский словарь, 1958); уйг. Ќаќира `цапля` (Русско-уйгырский словарь, 1956); и др. Это дает основание усматривать в номинации ќарќара звукоподражательную основу: ќар + ќар > ќар + ќыр > ќа (р) + ќыр (здесь закономерное выпадание сонорного р) и плюс словообразовательный формант –а: ќарќара (каз.) // каркыра (кирг.) // ќаќира (уйг.) `цапля, журавль-красавка` и.т.д. Таков, на наш взгляд, путь фоно-морфо-семантического развития оронима Ќарќаралы: `головной убор с перьями цапли`< звукоподражание ќар + ќар + а [9, б.359-360].
Түйін. Ж. А. Манкеева киім-кешек атауларына (оныњ ішіде бас киімдерге): салы-шєлі, орамал, ќарќара, кимешек, к‰лєпара, желек, (жаулыќ, бµрік, айыр ќалпаќ, шаршы, тымаќ, таќия, сєукеле, сєлде т.б. тоќталѓан [52, б.38-39]; [46, б.46]. Отыз қызға *ораңқысын көтертіп, Қырық қызға қарқарасын сүйетіп (Манас). *Ораңқы – оралып, созылып жатқан көйлектің етегі (шлейф) (Ш.У, 319). Қарқаралы тақия түрі болған. Мәшһүр-Жүсіп қадап, шаншып алған құстың қауырсынын қарқара – деген. Сонымен мынандай қорытынды шығаруға болатын сияқты: 1. қадалған құстың қауырсыны; 2. Кітаптың арасына салатын белгі; 3. жас қыздың (келін) тұрмысқа шағарда киетін қауырсын таққан бас киімі; 4. Еркектер бас киіміне тағатын тас (тәж) (венец, корона); 5. жылқының кекілі; Одан басқа жер атауы; түйенің үстіне ерттейтін төрт аяқты қырғауылды; құстың дыбысын қарқара – деген. Тас таққан бас киім ер адамның мәртебесін көрсеткен. жүктеу/скачать 6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|