Түйін. Т‰бірлес сµздер уыз ( у + ыз ), уыќ ( у + ыќ ) бұл – лексемалар сайып келгенде кµк деген ±ѓыммен тығыз байланысты. Көктем уақытында жайлымнан келген малдың сүті ақ емес, сүт толған ыдыстың беті шайқалғанда көк екендігін байқаймыз.
Құрт. Қазақ жұртының тұрмысын бірсыпыра көтеріп ірілендіріп тұрған осы қой деген мал. Құрт – май (М-Ж. 2 том: 100); Құрт аралас бауырсақ емес екен (М-Ж. 72); Каз. сыръ, крутъ (Будагов, 74). Курт – сушеный подкопченный творг (Потанин, 176). Құрт – лексемасы да ққалп. тілінде «құрт» (сыр ірімшік), тат.: «корт» (сүзбенің бір түрі), ұйғ.: «курут» (кептірілген сүзбе), түрік: «курут» (кептірілген сүзбе), әзір.: «гурт» (ашыған сүттен сүзілген, кептірілген құрт түрі), ал монғол тілдерінде «хурут, хурут» (х-маңғ.). /, (хурууд) /бур-моңғ./, «курут» /ойр-моңғ./, тұлғаларында берілген (Тлепин: 13). Осыған орай, бұл тұлғаның бастапқы мағынасы «құрғат», «құрғату», «кептіру» деген мәннен шыққан болар дейміз. Ал, бұл сөздің «құрт» қасқыр атауымен ешқандай семантикалық байланысы жоқ, ол – көзін құрт, құрту мағынасына жуықтау сөз бе дейміз. Құрттың: жас құрт, ыстық құрт, ұнтақ құрт, малта құрт, сықпа құрт деген түрлері де бар [32, б.61],. М. Қашқари: Соғды: құрт алды, құрт қайнатты – дейді [10,б.29]. М. Қашқари «Диванда» түркінің ұлттық тағамдарына қатысты атауларды этнолингвистикалық талдау жасап, түсіндіріп отырған. Бұл туралы З. А. Исламова да мақала жазды [33, б.89-91].
Достарыңызбен бөлісу: |
