ҰСТЫНДАР  3.1. Жалпы сипаттамалары

153 
 
 
Сурет 87. Тұтас шыбықтырдың тұйық қималары 
 
Статикалық  сұлбалары  мен  жүктеу  сипаттамаларына  байланысты 
ұстындар бір қабатты және көп  қабатты болуы мүмкін. Көлденең қимасы 
бойынша тұтас және салалы болып кездеседі. 
 
3.2. Тұтас ұстындар 
 
Тұтас  ұстындар  көбіне  қимасы  прокатталған  немесе  автоматпен 
пісірілген  құрама  қимасы  қоставрлар  түрінде  қабылданады.  Тұтас 
ұстындардың қималары 86 және 87 суреттерде көрсетілген. 
Ұстынның  тең  орнықтылығын  қамтамасыз  ету  үшін  оның  екі  бас  өстер 
бойынша иілгіштіктері тең болуы керек

 
 
у
х



  немесе 
y
y
x
x
r
l
r
l
,
0
,
0

 
 
Қоставрлы  қималарда,  егерде  есепті  ұзындықтары  бірдей  болса 
у
х
l
l
,
0
,
0

, онда бұл шарт орындалмайды, өйткені қиманың инерция радиустері 
әртүрлі.  Қоставрлы  қима  үшін 
h
r
x
43
,
0

; 
b
r
y
24
,
0

,  осыдан  тең 
орнықтылықты  қамтамасыз  ету  үшін 
h
b 2

  болуы  керек,  бұл  шарт 
конструктивтік  ыңғайсыз  шешім  қабылдауға  мәжбүр  етеді,  сол  себепті  ол  іс 
жүзінде қолданылмайды. 
Кәдеуілгі  прокатты  қоставр  белдеуі  өте  аз  болғандықтан  тең 
орнықтылықты  қамтамасыз  етпейтіндіктен  іс  жүзінде  қолданылмайды,  ал 
пісіріліп біріктірілген құрама қоставрлар қолданылады. 
Тең орнықтылықты крест тәрізді қималар қамтамасыз етеді. 
Қарапайым,  бірақ  ауданы  бойынша  шектеулі  және  болат  шығыны 
бойынша аса тиімді емес, ұстындар үш прокатталған профильдерден алынады. 
Өте  белгілі  ұстындар  –  құбыр  қималы,  екі  швеллер,  бұрыштардан 
құралған қималар (а,б,в,г сурет 87). 
Жабық  қималы  ұстындардың  артықшылықтары  –  тең  орнықтылық, 
жинақтылық  және  сыртқы  жақсы  түрі

  кемшілігі  -  коррозиядан  қорғау  үшін 
бұндай  ұстындар  шыбығына  ылғал  өткізілмеуі  керек.  Болат  құбырларды 
бетонмен  толтырғанда  комплексті  конструкция  - 

құбыр  бетон

  алынады, 
бұларда  құбыр  ішіндегі  бетон  көлденең  деформациясын  дамытпайтын 
қабықшы  қызметін  атқарады.  Бұндай  жағдайларда  бетонның  сығылуға 
беріктігі  артады,  құбырдың  іші  коррозиядан  сақталады,  жергілікті 
орнықтылығы қамтамасыз етіледі. 

154 
Жұқа  қабырғалы  құбырларды  қолданған 







150
1
50
1

a
t

  жиілеп 
келеді.   
 
3.3. Салалы ұстындар 
 
Салалы  центрден  сығылған  ұстындар  көбінде  өзара  тормен 
байланысқан  екі  бөліктен  тұрады  (88 

а
в  сур.),  бөліктерді  кесетін  өс 
“материалды”,  ал  параллель  өс  “еркін”  өстер-деп  аталады.  Екі  бөлік 
арақашықтығы  шыбықтың  тең  орнықтылығын  қамтамасыз  ету  арқылы 
табылады.  
Пісірілген  ұстындарда  швеллердің  белдеулерін  ішке  қаратып  қойған 
дұрыс,  өйткені  бұл  кезде  бөліктерін  байланыстыратын  торлар 
ұзындықтары кішірек болып ұстын өнімдері жақсырақ қолданылады  (88 
а
 
сур.). 
 
 
Сурет 88. Салалы шыбықтар қимасы 
 
 
 
Сурет 89. Салалы шыбық торларының түрлері 

155 
 
 
Сурет 90. Төрт жазықтықта торлардың орналасуы 
 
Қуатты  ұстындар  да  бұтақтары  прокатталған 
немесе пісірілген қоставрлардан тұрады. 
Салалы  ұстындарда  шыбық  белдеулерінің 
араларын ішкі беттерін бояу үшін 100 – 150 мм-лік 
арақашықтарда қою керек.  
Торлар  ұстын  шыбықтарының  бұтақтарын 
біріктіріп  бірге  жұмыс  істеуін  қамтамасыз  етеді 
және  оның  бұтақтарының  орнықтылығына  қатты 
әсер 
етеді. 
Торлардың 
әртүрлі 
жүйелері 
колданылады

  көлбеу  тіреулер  (89, 
а
  сур.),  көлбеу 
тіреулер  мен  тартпалар  (89,  б  сур.),  және 
тақтайшалар  (89,  в  сур.),  торларда  (89,  г  сур.), 
кәдуелгі сұлба (91 сур.) қолданылады.  
Салалы ұстын қималарының сыртқы нұсқасын 
жоғалтпауы үшін ұстын бұтақтары көлденең ұстын 
биіктігі  бойынша  3  –  4  м  арасында  диафрагмалар 
қойылады. 
 
 
3.4. Салалы ұстын шыбығының орнықтылығына тордың әсері 
 
Негізгі теңдеу. Торлар бұтақтарды байланыстырып олардың бірге жұмыс 
істеуін  және  шыбықтың  орнықтылығын  қамтамасыз  етеді.  Торлардың 
деформациялануына  байланысты  салалы  ұстынның  шыбығының  еркін  өсі 
бойынша иілгіштігі (88, 
а
, в сур.) тұтас ұстынның иілгіштігінен артық 
r
l
0


 
(
0
l
– ұстынның есепті ұзындығы

 және тордың түріне байланысты. 
Салалы ұстын орнықтылығын жоғалтқанда еркін өсі бойынша ең қауіпті 
күштің шамасын шыбықтың жалпы орнықтылығын жоғалту шартынан табуға 
болады: 
Сурет 91. Бойлық иілуде 
шыбықтың деформация-
лануы 
 

156 
е
i
W
W



, 
 
 
 
 
 
 
 
 
        
 
 
    (149) 
 
бұл  жерде: 
i
W
  –  орнықтылығын  жоғалту  кезіндегі  шыбықтың  иілуден 
пайда болатын ішкі энергиясының (91 сур.) өзгеруі. 
Иілу энергиясының өзгеруінен

 
 





l
o
l
o
y
y
im
dx
y
EJ
N
EJ
dx
M
W
2
2
2
2
2
, 
 
 
 
 
 
        
 
    (150) 
 
бұл жерде ығысу энергиясының өзгеруінен тұрады. 
 
dx
Q
W
l
o
iQ



2

,    
 
 
 
 
 
 
 
        
 
 
    (151) 
 
Бұл жерде: 
N
 – ұстынға әсер ететін бойлық күш

 

Q  иілгендегі көлденең 
қиюшы  күш

 

y
J
ұстынның  қимасының  еркін  өсі  бойынша  инерция 
моменті

 


  ығысу  бұрышы.  Сыртқы  күштің  жұмысы  оның  әсерінен 
шыбық  шеттерінің  өсі  иілгендегі  жылжуына  байланысты  келесі 
формуламен анықталады: 
 


dx
dx
dy
N
dx
Ntg
dx
N
l
N
W
l
o
l
o
l
о
e

















2
2
2
2
cos
1


, 
 
бұл  жерде: 


шыбық  өсі  мен  серпімді  сызықтың  қарастырылып  отырған 
нүктелеріндегі жанамасы арасындағы бұрыш. 
Осы  жерден  (149)  орнықтылық  шарты  келесі  теңдеулермен 
өрнектеледі: 
 
dx
dx
dy
N
dx
dx
dy
N
dx
y
EJ
N
e
o
l
o
l
o
y

















2
1
2
2
2
2
2
2

, 
 
 
 
        
    (153) 
 
бұл жерде теңдеудің екінші бөлігінде түрлендірулерді орындаймыз

 
 
dx
Ndy
Q
dx
Ndy
dx
dM
Q
y
N
M
1
1
,
;









, 
 
бұл  жерде: 
1
1

Q

  кездегі  ығысу  бұрышы,  берілген  тор  түрі  үшін  ол 
тұрақты шама. 

157 
 
 
Сурет 92. Бойлық майысу кезіндегі тақтайшалы шыбықтардың 
деформациясы 
 
Иілген шыбық өсінің қисық түрін қабылдап 
l
x
C
y




sin
 және (153) 
интегралдан түрлендіріп ең қауіпті күш шамасын табамыз

 
 


2
0
2
2
0
2
1
2
0
2
1
l
ЕJ
l
ЕJ
l
ЕJ
N
y
y
y
cr


















,   
 
 
 
        
 
 
    (154) 
 
Сонымен  салалы  ұстын  шыбығының  ұзындығына  келтіретін 
коэффициент  ығысу  бұрышына  байланысты,  ал  ол  торлар  жүйелерінің 
түрлеріне сәйкес анықталады. 
 
2
0
2
1
1
l
EJ
у





,   
 
 
 
 
 
 
        
 
 
   (155) 
 
Тақтайшалы торлы ұстындар 
 
Бұндай  торлы  ұстындар  көп  қабатты  рамалы  жүйе  секілді,  оның 
барлық  элементтері  ұстындар  майысқанда 
S
  секілді  қисықтармен  иіледі 
(92  а  сур.).  Тақтайшалар  арақашықтықтары  және  қуаттылықтары  бірдей 
болғанда  иілу  моментінің  нөлдік  нүктелері  тақтайшалардың  орталарында 
және  ұстын  бұтақтарында  тақтайшалар  араларынаң  орталарында 
орналасады.  Нөлдік  нүктелерде  шыбықтың  иілуінен  пайда  болатын 
көлденең күштер әсер етеді. 
Тақтайшалар  де-формацияларын  ескермей 

олардың  қадымдық 
қатаңдықтарының бұтақ-тардың қадымдық қа-таңдықтарына қатынас-тары 

– артық

 ығысу бұрышын (92, б сур.) анықтағанда: 

158 
1
2
1
3
1
24
2
3
1
2
2
1
2
EJ
l
l
EJ
l
l
б
б
б
б












,   
 
 
 
        
 
    (156) 
 
бұл  жерде: 

  –  бұтақтың  аспалы  бөлігінің  майысу  мөлшері

 

б
l
тақтайшалар арасының арақашықтығы

  (156)  формулаға  1  мағынасын 
қойып есепті ұзындыққа кеміттіретін коэффициентті табамыз: 
 
2
0
1
2
24
1








l
l
J
J
б
y


, 
 
бұл жерде: 
1
0
1
2
2
1
1
;
;
2
r
l
r
l
r
A
J
r
A
J
y
oy
y
y
б
y
б








 

1
1
, J
A
б
  және  бұтақ  ауданы  мен  ұстынның  еркін  өсіне  параллель  өске 
сәйкес  инерция  моменті

 

1
r
бір  бұтақтың  инерция  радиусы

 

y
r
тақтайша  жазықтығына  параллель  жазықтықтағы  шыбық  қимасының 
инерция  радиусы  (92, 
a
  сур.); 
y


,
1
  –  бұтақтың  және  шыбықтың 
иілгіштіктері. 
 
2
1
2
1
2
1
24
2
1




















y
у






,   
 
 
 
        
 
 
    

57

 
 
Осыдан  екі  жазықтықтағы  тақтайшалы  шыбықтардың  еркін  өсті 
жазықта иілгішітігі келесі формуламен табылады:  
 
2
1
2







у
у
кел
,   
 
 
 
 
        
 
        (158) 
 
Төрт жазықтықта да тақтайшалы шыбықтардың келтірілген иілгіштігі 
келесі формуламен анықталады

 
 
2
2
2
1
2







y
кел
   
 
 
 
 
 
        
 
 
    (159) 
 
Үш  бұрышты  шыбықтың  келтірілген  иілгіштігі  келесі  формуламен 
анықталады

 
 
2
2
2
3
,
1





y
кел
,  
 
 
 
 
 
        
 
 
 
    (160) 
 

159 
бұл жерде 

y

 шыбықтың ең үлкен иілгіштігі

 
3
2
1
,
,



 
– бұтақтардың өз 
өстері бойынша шыбық қимасының бас өстеріне параллель иілгіштіктері.  
Үш бұрышты торлы ұстындардың қисаю бұрышы. 
 


sin
1
в
l
d


, 
 
бұл жерде, 
в
l
 – панель ұзындығы

 


d
көлбеу тіреудің 
1

Q
 әсер еткенде 
ұзаруы. 
Көлденең күш әсер ететін жазықтықта жататын көлбеу тіреудегі ішкі 
күш (
1

Q
 болғанда)

 
 

sin
2
1

p
N
, 
 
Көлбеу тіреудің ұзаруы: 
 
p
в
p
p
A
E
l
A
E
d
N
d










sin
cos
2
, 
 
бұл жерде: 
A
 – көлбеу тіреу қимасының ауданы. 
Сонымен тордың қисаю бұрышы: 
 
p
в
EA
l
d










cos
sin
2
1
sin
2
1
  , 
 
 
 
        
 
    (161) 
 
Есепті ұзындыққа келтіретін коэффициент 
 




cos
sin
2
1
2
2
0
2





p
y
A
l
J
,  
 
 
 
              
 
    (162) 
 
2
2
2
y
y
в
y
r
A
r
A
J




 – тең екенін ескеріп, 
 
2
1
2
2
2
1
cos
sin
2
1
y
p
y
p
A
A
A
A















 
, 
 
        
    (163) 
 
Осы  жерден  екі  жазықтықта  да  үшбұрышты  торлы  шыбықтардың 
келтірілген иілгіштігі (89, 
a
 сур.). 

160 
p
у
у
кел
А
А





1
2





,   
 
 
 
 
        
 
 
    (164) 
 
Төрт  жазықтықта  да  үш  бұрышты  торлы  шыбықтардың  келтірілген 
иілгіштігі (88 сур.).  
 













2
1
2
1
2
р
р
y
у
кел
А
А
А






,   
 
 
 
        
 
 
    (165) 
 
Үш бұрышты салалы ұстындар шыбықтарының иілгіштігі 
 
р
у
кел
А
А
3
2
1
2





,   
 
 
 
 
 
        
 
 
 
    (166) 
 
бұл жерде: 

А  шыбық қимасының толық ауданы; 


у
у
r
l
0

шыбықтың еркін өсі бойындағы иілгіштігі

 

2
1
,
p
p
A
A
 тордың көлбеу тіреулерінің аудандары. 
 
в
p
l
b
l


2
3
10

, 
 
Бойлық иілу кезіндегі көлденең күш пайда болады. 
 
cr
сr
сr
сr
А
l
N
f
l
dx
dy
N
dx
dМ
Q







,   
 
 
 
        
 
    (167) 
 
бұл  жерде 
cr
f
  –  шыбықтың  орнықтылық  жоғалту  кезіндегі  бойлық  иілу 
мөлшері. 
ҚР ҚНжЕ 5.04-23-2002 құрама шыбықтарды біріктіретін элементтерді 
есептеу үшін көлденең күш шамасын келесі формуламен табады. 
 

N
R
Е
Q
y
шарт













2330
10
15
,
7
6
, 
 
 
 
 
 
           
 
     
(168) 
 
бұл  жерде: 


  құрама  шыбықтардың  торлы  байланыстары  бар 
жазықтықтағы бойлық иілу коэффициенті

 
min

 – бойлық иілу кезіндегі ең 
кіші  коэффициент 

байланыстары  бар  жазықтықта  немесе  оған 
перпендикуляр жазықтықта

 
A
N


-элемент сығылғандағы кернеу. 

161 
Кесте 18. 
Шартты бойлық күш 
kH
Q
шарт
,
 мәндері 
 
Есепті 
қарсыласу 
МПа
R
y
,
 
210 
260 
290 
380 
440 
530 
kH
Q
шарт
 
0,20А 
0,30А 
0,40А 
0,50А 
0,60А 
0,70А 
 
3.5. Ұстындардың қималарын таңдау 
3.5.1. Есепті сұлбаны таңдау 
 
Бір қабатты ұстынның есепті сұлбасы оның іргетасқа қалай бекігеніне, 
ұстынға  жүк  беретін  арқалықтардың  жалғау  түрлеріне  байланысты 
қабылданады. Ұстын іргетаспен қатаң не топсалы түрде бекітіледі. 
 
 
 
Сурет 93. Ұстынның арқалықпен түйісу сұлбалары 
 
3.5.2. Ұстын қимасын таңдау  
 
Ұстын  қимасын  таңдағанда,  әсер  ететін  жүк  шамасын,  тірелетін 
конструкциялардың 
жалғауларын, 
пайдалану 
жағдайын, 
даярлау 
мүмкіндігін  және  сортаменттің  барлығын  ескеріп  тиімді  қима  таңдауға 
ұмтылу  керек.  Ең  бірінші  шешетін  мәселе  –  қос  швеллерден  тұратын 
салалы  ұстын  2700-3500  кН,  ал  екі  қоставрдан  тұратын  ұстын  5500-5600 
кН көтере алады.  
Өте  үлкен  жүк  әсер  еткенде  тұтас  қималы  ұстын  қабылданады, 
өйткені салалы қималы ұстындарды даярлау қиындап кетеді. 
 
3.5.3. Тұтас ұстын шыбықтарының қимасын таңдау 
 және конструктивтік жинақтау 
 
Ұстын  қимасының  түрін  таңдаған  соң  оның  керекті  ауданын  келесі 
формула бойынша анықтаймыз: 

162 
c
y
кер
R
N
А





,   
 
 
 
 
 
 
 
        
 
 
    (169) 
 
бұл жерде:  N  – ұстындағы есепті күш

 
c

 – жұмыс шарты коэффициенті

 


 коэффициентін табу үшін ұстын иілгіштігін алдын-ала белгілейміз.  
r
l
0


  ЭЕМ  есептегенде 

  коэффициентін  ҚР  ҚНжЕ  5.04-23-2002 
келтірілген формулаларды қолданып анықтауға болады. 
Ұзындығы  5  –  6  тұтас  ұстынға  әсер  ететін  жүк 
kH
N
2500
1500


 
болғанда, 
70
100



, 
kH
N
4000
2500


  әсер  ететін  қуатты  ұстындар  үшін 
50
70



  тең  етіп  қабылдауға  болады.  Иілгіштікті  белгілеген  соң  оған 
сәйкес 

  коэффициенті  анықталады  да  (169)  формула  бойынша  жуық 
шамамен керекті ауданды және инерция радиусы анықталады: 
 

0
l
r
кер

, 
 
Инерция  радиусының  қима  түріне  сәйкес  шамалары  келесі 
формуламен өрнектеледі: 
 
,
;
2
1
b
r
h
r
y
x






 
 
бұл  жерде: 
h
  және 
b
  қима  биіктігі  мен  ені

 

2
1
,


  көп  қималар  үшін  18 
кестеде  келтірілген  керекті  инерция  радиусын  табуға  мүмкіндік  беретін 
коэффициенттер.  Осыдан  ұстын  қимасының  керекті  бас  өлшемдері 
анықталады:  
 









2
1


kep
kep
kep
kep
r
b
r
h
, 
 
 
 
 
 
 
 
 
        
 
 
    (170) 
 
Алдағы бөліктерде келтірілгендей, қоставрлы қималы тұтас ұстындар 
үшін 
1

 коэффициенті 
2

 коэффициентіне қарағанда екі есеге жуық үлкен, 
сол  себепті  керекті 

b
ны  тауып. 
h
  –  ты  конструктивтік  және  өндірістік 
талаптарға  сәйкес  етіп  қабылдайды.  Мысалға,  ұстын  мен  арқалықтарды 
жалғастырғанда  олардың  белдеулерін  ұстын  қабырғасына  автоматпен 
пісіруге мүмкіндік беретіндей етіп қабылдау және т.б. жағдайлар. 

163 
Қиманың  бас  өлшемдерін  анқтағаннан  кейін  белдеу  мен  қабырғаның 
қалыңдықтарын 
kep
A
 
шамасында  жергілікті  орнықтылықтары  қамтамасыз 
етілетіндей етіп қабылданады.  
Бірден үш шартқа 

kep
kep
kep
h
b
A
,
,
) сәйкес ұтымды қиманы табу мүмкін 
емес, өйткені алғашқыда иілгіштік еркін қабылданды. 
Сәйкес  еместігі  білінгеннен  кейін  үстінде  келтірілген  шамаларға 
өзгертулер  енгізіледі.  Егер  алдын-ала  қабылданған  иілгіштік  өте  үлкен 
болса,  онда 
kep
kep
h
b ,
  –  аз, 
kep
A
  –  үлкен  шамалары  сәйкес  келеді. 
Сондықтан қиманың бас өлшемдерін өсіріп, ауданын кішірейту керек. 
Егер қабылданған иілгіштік өте  аз болса, онда 
kep
kep
h
b ,
- 
үлкен, 
kep
A
 
– 
аз шамалары сәйкес келеді. Бұл кезде қиманың бас өлшемдерін кішірейтіп, 
kep
A
 
 
көбейтіп қабылдаған дұрыс. 
b
A,
  және 
h
  шамаларына  түзетулер  енгізіп  біткеннен  кейін  қиманың 
орнықтылығы тексеріледі: 
 
max
min
min
0
max
2
1
;
;
;











r
l
b
r
h
r
y
x
 
 
кернеу 
 
c
y
R
A
N







min
,   
 
 
 
 
 
        
 
 
 
    (171) 
 
Керек болса, қима өлшемдеріне тағы да соңғы түзетулер енгізіледі. 
Ұстын  қимасын  таңдау  (171)  формула  бойынша  орнықтылығын 
тексерумен аяқталады. 
Орнықтылықты  тексеру  үшін  қиманың  геометриялық  сипаттамалары 
анықталады

 
А   –  қима  ауданы

 
y
x
J
J ,
  –  инерция  моменттері

 
A
J
r
A
J
r
y
y
x
x


;
 инерция радиустері. 
Ұстын әсер ететін есепті күштің шамасы өте аз болғанда, қима таңдау 
шекті  иілгіштік  бойынша  жүргізілді,  ол  үшін  керекті  инерция  радиусы 
анықталады: 
 
 

0
l
r
kep

, 
 
 
 
 
 
 
 
 
        
 
 
    (172) 
 
бұл жерде: 
 

 – ұстынның шекті иілгіштігі.  

164 
Қима  таңдау  конструктивтік  талаптарды  орындау  арқылы  жергілікті 
орнықтылықты  қамтамасыз  ететін  элемент  қалыңдығының  ең  аз 
шамаларын табу арқылы аяқталады. 
 
Центрден  тыс  сығылғын  ұстындар  қималарын  таңдау  үстімізде 
келтірілген  жолмен  шешіледі,  тек  оның  ерекшеліктері  ескерілмеуі  керек. 
Ұстынның керекті ауданы келесі формуламен анықталады. 
 
c
y
е
кер
R
N
А





,   
 
 
 
 
 
 
 
        
 
 
    (173) 
 
бұл  жерде: 
е

  –  центрден  тыс  сығылғандағы  коэффициент,  ол  ұстынның 
келтірілген  иілгіштігі  мен  келтірілген  эксцентрицитеттерге  байланысты 
табылады.  Иілгіштік  центрден  сығылатын  ұстын  қимасын  таңдау  тәрізді 
алдын-ала  қабылданады,  келтірілген  иілгіштік 
y
R
E /



-өрнегі 
бойынша табылады.  
Эксцентрицитет 
N
М
е

  өрнегі  бойынша  табылады.  Келтірілген 
эксцентрицитет 

e
m

,  ал 
A
W


  қима  ядросының  радиусы

  қима 
сұлбасының  орнықтылыққа  әсерін  ескерсек  табылған  келтірілген 
эксцентрицитет 
m
m



1
  өрнегімен  табылады.  Бұл  жерде 


  қима 
сұлбасының орнықтылыққа әсерін ескеретін коэффициент (ҚР ҚНжЕ 5.04-
23-2002 бойынша анықталады). 
Ұстын  қимасының  бас  өлшемдері  (173)  формуламен  табылады. 
Қоставрлы  қиманың  қабырға  қимасы  мен  белдеулерінің  қалыңдықтарын 
қабылдап, белдеу ауданының керекті шамасын табамыз:  


2


h
t
A
A
kep
f



 
немесе 
2
85
,
0
2
2










y
kep
f
R
E
t
A
А

, 
бұл 
жерде, 
y
R
E
t


2
85
,
0
2

  қабырғаның  жергілікті  орнықтылықтарын  жоғалтпайтын 
бөлігі. 
Ценртден тыс сығылған ұстынның созылымдылық деформациясының 
дамуын ескере беріктігін тексеру келесі формуламен тексеріледі: 
 
1
min
,
.
min
,
.











c
y
нт
x
y
y
c
y
нт
x
x
x
n
c
y
n
R
W
c
M
R
W
c
M
R
A
N



,  
 
        
 
    (174) 
 
бұл  жерде: 
y
x
M
M
N
,
,
 
–  бойлық  күш  пен  иілу  моменттері

 
min
,
.
min
,
.
,
,
нт
y
нт
x
n
W
W
A
  –  қима  ауданы  мен  қарсыласу  моменттері

 

c
n,
 
созылымдылық  деформацияның  дамуын  ескере  есептелгендегі  ҚР  ҚНжЕ 
5.04-23-2002 құжаты бойынша қабылданатын коэффициент.  

165 
Центрден  тыс  сығылған  ұстынның  орнықтылығы  келесі  формуламен 
тексеріледі: 
 
c
y
e
R
A
N




, 
 
 
 
 
 
 
 
 
         
 
 
    (175) 
 
Момент  әсер  ететін  жазықтықтан  тыс  жазықтығында  орнықтылығы 
келесі формуламен тексеріледі: 
 
c
y
у
R
A
с
N



,  
 
 
 
 
 
 
 
 
        
 
 
    (176) 
 
бұл  жерде: 

y

  бойлық  иілу  коэффициенті.  Ол 
у
у
у
r
l


  -  иілгіштігі 
бойынша  анықталады

 

с   шыбықтың  иіле  –  бұрала  орнықтылық 
жоғалтуына моменттің әсерін ескеретін коэффициент. 

с
 коэффициенті келесі формуламен анықталады: 
 
5

x
m
 кезде  
x
m
с



1
1


,    
 
 
 
 
        
 
 
    (177) 
 
бұл  жерде 



,
коэффициенттері  ҚР  ҚНжЕ  5.04-23-2002    бойынша 
анықталады. 
 
10

x
m
 кезде 
б
y
x
m
c




1
1
, 
 
 
 
 
 
        
 
 
    (178) 
бұл  жерде: 

б

  арқалықтың 
жалпы  орнықтылығын  тексеретін 
коэффициент. 
 
10
5


x
m
 




1
2
,
0
2
,
0
2
10
5








x
x
m
C
m
C
с
,   
 
 
        
 
    (179) 

жүктеу/скачать 7,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: