Жүктер қайталана әсер ететін металл конструкциялар

66 
2
,
2
10
64
,
0
10
007
,
0
6
2
6















n
n

  
 
 
 
 
 
 
 
 
      (80) 
 
в б

-  кернеулі  жағдайдың  түріне  және  кернеудің  ассиметриялық  ко-
эффициенті 
max
min




,  байланысты  қосымшада  келтірілген  коэффициент 
(ҚРҚНжЕ 5.04-23-2002). 
 
1.3.9. Болат конструкциялар элементтерінің мортсынғыштығын ескере 
беріктікке есептеу 
 
Болат конструкцтияларды ҚРҚНжЕ 5.04-23-2002 бойынша, теориялық 
және  эксперименттік  зерттеулердің  нәтижелері  негізінде,  центрден  және 
центрден тыс созылған ең суық температуралары -
лықта салынған құрылыс элементтерін болаттың мортсынғыштығын еске-
ре беріктігін тексереді: 
 
n
u
R




max
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
      (81) 
 
бұл  жерде: 
max

-  элементтердің  таза  қималарында  динамикалық  және 
в

 

 - кон-
структивтік сұлбаны, болат маркасін және пайдалану кезіндегі есепті тем-
ператураны  ескеретін  ҚРҚНжЕ  5.04-23-2002    қосымшасы  бойынша 
анықталатын коэффициент. 
 
1.3.10. Сортамент 
 
Металлургия  зауытында  болат  прокатталып  шығарылады.  Прокат-
талған  болат  екі  топқа 
-  қалың,  жұқа  және 
- бұрыштар, швеллерлер, қоставрлар, тавр-
лар,  құбырлар  және  т.б.  Дайын  прокатты  элементтердің  бар  болуы  және 
олардың  механизмдер  арқылы  өңделуі  конструкцияларды  индустриялық 
тәсілмен даярлауға мүмкіндіқ береді. 
Прокаттық  профилдердің  сыртқы  сұлбасы,  геометриялық  сипаттама-
лары,  ұзындық  бірлігінің  массасы,  қамтамасыз  ету  шарттары  мен 
ауытқулары  келтірілген  қатар  - 
-  деп  аталады.  Профилдер 
түрлерінің көптігі, бір профилді өлшемдерінің әртүрлілігі конструкциялар-
ды тиімді жобалауға және әртүрлі конструктивтік сұлба құруға мүмкіндік 
береді.  

67 
 
 
Сурет 39. Прокатты профильдердің негізгі түрлері 
 
Болат қаңылтырлар 
 
Болат  қаңылтырлар  құрылыста  көп  қолданылады,  олардың  келесі 
түрлері ба
 
Қалың  болат  қаңылтырлар.  Бұлардың  қалыңдығы  4  -  тен  160  мм 
дейін; ені 600-ден 3800 мм. Ыстықтай тартылған қаңылтар ұзындығы 6 -12 
м, қалыңдыңы 160 мм; қалыңдығы 1,2  ден 12 мм дейін, ені 500 - 2200 мм 
дейін орама түрінде шығарылады. 
Қалың  болат  қаңылтыр,  қаңылтыр  конструкцияларда,  бүтін  жүйелі 
пайдаланылады.  
Қалыңдығы  4мм  дейін  жұқа  болат  қаңылтырлар  суықтай  және 
ыстықтай  тартылып  прокаттанылады.  Суықтай  тартылған  болат  (МЕСТ 
19904-74);  ыстықтай  тартылған  болаттан  (МЕСТ  19903-74)  көп  қымбат. 
Жұқа  болат  қаңылтыр  төбе  жабындары  үшін  жұқа  қабырғалы 
майыстырылған  профилдерді  дайындауға  пайдаланылады.  Суықтай 
тартылған  цинкпен  апталған  оралған  болаттар  профилденген  төсеніштер 
даярлау үшін қолданылады. 
Кең  белдеулі  әмбебап  болат  (МЕСТ  8200-70)  төрт  біліктермен 
прокатталатын  болғандықтан  шеттері  тегіс  болып  шығады.  Бұндай 
болаттардың: қалыңдығы 6-дан 60мм, ені 200-ден 1050мм дейін, ұзындығы 
5  -  тен  12м  дейін.  Кең  белдеулі  болаттарды  пайдалану  конструкцияларды 
даярлау кезінде еңбек шығынын  азайтàды.  
 
Бұрышты профилдер 
 
Бұрышты  профилдер  -  тең  қабырғалы  (МЕСТ  8509  -  72)  және 
қабырғалары тең емес (МЕСТ 8510 - 72) етіп прокатталады.  
Бұрыштар  жеңіл  конструкцияларда  көбірек  пайдаланылады.  Тиімді 
түрлері - жұқа  бұрыштар. 
 

68 
 
 
Сурет 40. Прокатты профильдерден шыбық қималарын үйлестіру 
 
Швеллерлер 
 
Швеллер  қималарының  геометриялық  сипаттамалары  олардың 
нөмірлерімен  анықталады.  Олардың  нөмірлері  швеллер  қабырғасының 
биіктігіне  байланысты  №5  -  тен  №  40  -  қа  дейін  (МЕСТ  8240-72). 
Швеллерлер  көп  күш  қабылдайтын  шыбықты  конструкцияларда 
байланыстарда және жабын қырларында пайдаланылады. 
 
Қоставрлар 
 
Қоставрлар  –  арқалықтар  үшін  негізгі  профилдер,  олар  әртүрлі 
болады, әрқайсысы әр областарда пайдаланылады. 
Кәдуілгі  қоставрлар  (МЕСТ  8239-72),  биіктіктеріне  сәйкес 
нөмірленеді, №10 - нан № 60 - қа дейін прокатталады.  
ұстындарда және әртүрлі тіреулерде қолданылады.  
Кең  белдеулі  қоставрлы  арқалықтар  үш  түрлі  болып  прокатталады 
 
Жұқа қабырғалы қоставрлар (ТШ 14-2-205-76) жұне швеллерлер (ТШ 
14-2-204-76), бұлар кәдуілгі профилдерден 14 - 20%-ке тиеді. 
Жұқа  қабырғалы  профильдер  арқалықтар  алаңында,  қосымша 
жапқыштарда пайдаланылады.  
 
Құбырлар 
 
Құрылыста  пайдаланылатын  құбырлар  ыстықтай  тартылған  (МЕСТ 
8732-78),  электр  -  доғамен  пісірілген  (МЕСТ  10704-76),  электр  -  доғамен 
пісірілген  тік  төрт  бұрышты  және  квадрат  қималы  (ТШ  36-2287-80  және 
ТШ 14-2-361-79). 
Құбырлар  радио  -  теледіңгек  конструкцияларында,  агрессивті  орта 
әсер ететін ғимараттардың жабын конструкцияларында қолданылады. 

69 
Төртбұрышты,  квадрат  құбырлар  жеңіл  жабындағы  фахверктерде, 
терезе элементтеріндегі құрылыс конструкцияларында қолданылады. 
 
Суықтай майыстырылған профильдер 
 
Суықтай майыстырылған профилдер қалыңдығы 1-ден 8мм-ге дейінгі 
жолақ қаңылтырлардан даярланады. Жеке тапсырыстар және металлургия 
зауыттарының  техникалық  шарттары  бойынша  майыстырылған  сан  алуан 
профилдер түрін алуға болады. Жеңіл ғимарат жабын конструкцияларында 
майыстырылған  профилді  қолдану  металлды  10%-ке  дейін  үнемдеуге 
мүмкіндік береді.  
 
 
 
Сурет 41. Майыстырылған профильдер түрлері 
 
1.4. Металл конструкцияларын біріктіру 
1.4.1. Пісіріп біріктіру 
 
Пісірудің түрлері және олардың сипаттамалары. 
Металл  конструкциялары  негізінен  пісіріп  біріктіріледі.  Ол  басқа 
біріктіру  түрлерін  түгелдей  дерлік  ауыстырады.  Зауытта,  құрылыс 
алаңында қолданылады. Пісіру – конструкциялардың біріктіру сұлбаларын 
оңайлатады,  металл  шығынын  азайтады,  еңбек  өнімділігін  арттырады 
Пісіріп  біріктіру  металл  конструкциялардың  су,  газ  өткізбейтін  қасиетін 
сақтайды.  Бұл  резервуар,  газгольдер,  гидротехникалық  құрылыстар  үшін 
аса маңызды.  
Пісірудің  негізгі  кемшілігі  –  біріктіруде  қалатын  қалдық  кернеулер 
мен  деформациялар,  олар  конструкцияларға  динамикалық  күш  әсер 
еткенде, төмен температурада пайдаланғанда болатың мортсынғыштығына 
ықпал  жасайды.  Пісіруді  конструкцияларды  монтаждауда  және  көп 
қабатты  қаңылтырларды  біріктіруге  пайдалану  қиындау.  Бұл  екі  жағдай 
пісіруді  пайдалануға  мүмкіндік  бермей,  болтты  біріктірулерді  қолдануға 
мәжбүр етеді. 
Пісірудің түрлері

 газбен пісіру, диффузиямен пісіру, ультрадыбыспен 
пісіру, жарылыспен пісіру, электр доғамен пісіру, және т.б. 
Электр  доғамен  пісірудің  түрлері

  қолмен,  автоматпен,  жартылай 
автоматпен  пісірулер

  электрошлакпен  пісіру

  газ  ортасында  пісіру

 
түйістіре пісіру. 

70 
Электр  доғамен  қолмен  пісіру  өте  көп  пайдаланылады.  Ол  бірігу 
жігінің кеңістіктегі алған орын түрінің бәрінде, монтаждауда, механикалық 
әдістерді  қолдану  мүмкін  болмаған  жағдайларда,  қол  жеткізу  қиын 
жерлерде  қолданылады.  Бірігетін  металлдың  аз  балқуы  және  ток  күшінің 
аз болуы, жұмыс өнімділігінің төменділігі, әрі қол жұмысының автоматқа 
қарағанда тұрақсыздығы – қолмен пісірудің кемшіліктері болып саналады. 
Қолмен  пісіруге  қажет  электродтар  жігіне  сәйкес  бірнеше  түрге  бөлінеді

 
Э–42  электрод  түрі 


2
42
410
мм
кгс
МПа
un


    металл  жігін  алуға  мүмкіндік 
береді,  оларды  болаттың  уақытша  қарсыласуы 
МПа
un
430


болғанда 
пайдалануға  болады

  Э-50-  электрод  түрі 


2
50
490
мм
кгс
МПа
un


  металл 
жігін  алуға  мүмкіндік  береді  және  болаттың  уақытша  қарсыласуы 
МПа
un
520


болғанда  пайдалануға  болады.  Егер  электрод  маркасына  А 
әрпі қосылып жазылса, онда оны қолдана алынған пісіру жігінің ұрғандағы 
тұтқырлығы жоғарылайды, басқа да қасиеттері жақсарады. 
Әртүрлі  болат  маркаларын  пісіруге  пайдаланылатын  пісіру 
материалдары 7 кестеде келтірілген. 
 
Кесте  7  -  Болаттарды  пісіруге  пайдаланылатын  материалдар  және 
барлық  конструкциялар  топтарының  пісіру  біріктірулерінің  жік 
материалдарының уақытша және есепті қарсыласуы 
 
Уақытша 
қарсыласу
лары 
un
R
 
пісірілетін 
болаттар 
Автоматпен және 
жартылай автоматпен 
Қолмен   Жік мета-
лының 
қарсыласулары 
t
R

 МПа 
(кгс/мм
2
) 
Бұрыштық жік 
металының 
ығысуға есепті 
қарсыласуы 
f
R

МПа (кгс/мм
2
) 
маркалар 
Элек-
трод 
түрлері 
Флюс 
астын-
да 
Көмір қышқыл 
газ ішінде 
430

un
R
 
АН-
348-А 
АН-
60* 
Св-
08А 
Св-
08ГА 
- 
Э42*; 
Э42А 
Э46*; 
Э46А 
410 (42) 
450 (46) 
190 (10) 
200 (20) 
520
430


un
R
 
АН-47 
АН-
17М 
Св-
08ГА* 
Св-
10ГА* 
СВ-
08Г2С 
СВ-
08Г2СЦ 
Э46*; 
Э46А 
Э50*; 
Э50А 
450 (40) 
490 (50) 
200 (20) 
215 (21,5) 

71 
un
R

520
 
АН-
348А
**
* 
Св-
10ГА* 
СВ-
10НМ
А 
СВ-
10Г2* 
Св-
08Г2С 
Св-
08Г2СЦ 
Св-
08Г2С*
* 
Св-
08Г2СЦ 
Э50*; 
Э50А 
 
Э60 
490 (50) 
 
590 (60) 
215 (21,5) 
 
240 (24) 
 
Ескерту:  *-2,  3  және  4  топтағы  конструкциялар  үшін,  температура 
C
t
0
40


  болғанда,  **-  тек  бұрыштық  жіктер  үшін,  катеттері 
мм
k
8

  кіші 
кезде;  ***-  пісіру  қалыңдығы  32мм  –  ден  артқанда  механикалық 
сипаттамаларын қосымша тексеруден өткізу керек.  
Аздау жүктелген пісіру жігі үшін пайдаланылатын кейбір сымдар мен 
электродтар  негізгі  металл  беріктігімен  пара-пар  беріктігі  бар  жік 
металлын береді, ал өте ауыр жүктелген пісіру жігі үшін пайдаланылатын 
кейбір  сымдар  мен  электродтар  металл  беріктігінен  артық  жік  металлын 
береді. Бұл секілді шешім – балқыған жік металлының көлемін көбейтпей 
біріктіру  беріктігін  кемітпеуге,  сөйтіп  пісіру  материалдарын  үнемдеуге, 
еңбек  шығынын  азайтуға  мүмкіндік  береді.  Флюс  астында  автоматпен 
және  жартылай  автоматпен  пісіру  диаметрлері  2  –  5мм  жалаң  сымды 
автоматпен беру арқылы жүргізіледі.  
Электр  доғасы  флюс  астында  пайда  болады.  Оның  әсерінен  флюс 
балқып,  оның  құрамындағы  элементтер  балқыған  металлды  легірлейді 
және  оларды  ауамен  жанасқаннан  жақсы  қорғайды.  Жік  металлы  таза, 
оның  құрамына  аздаған  оттегі  мен  азот  кіреді.  Жылу  сақтайтын  қабат 
болғандықтан,  балқыған  металл  флюс  астында  газдан,  шлактан  тазарып 
тығыз  және  таза  кристалданады.  Автоматпен  пісіру  үлкен  ток  күшін 
қолдану арқылы (600-1200 А  және  одан да артық)  жүргізіледі, сондықтан 
бірігетін элементтер терең балқиды, пісіру жылдамдығы артады. Сонымен 
пісіру  жігінің  сапалылығы,  еңбек  өнімділігі,  автоматпен  пісірудің 
артықшылықтары  болып  саналады,  сол  себепті  мүмкін  болған  кезде 
барлық біріктірулерде қолданылғаны дұрыс.  
Кемшіліктеріне, бұл пісіруді тік және төбеде орналасқан жіктерде, тар 
жерлерде пайдаланылмауы жатады, сол себепті монтаждау кезінде қолдану 
шектеліп отырады. 
Қысқа  жіктер  үшін,  шлангелі  жартылай  автоматтар  қолданылады. 
Пісірудің төменгі жіктер үшін флюс астында диаметрі 3 мм-ден кіші жалаң 
сыммен  немесе  жіктің  кез  –  келген  жағдайында  престелген  флюстері  бар 
болат лентадан оралған құбырдағы ұсақ сыммен жүргізіледі. Пісірудің бұл 
түрі монтаждауда көбірек қолданылуы қажет.  
Электрошлакпен  пісіру  –  балқыта  біріктірудің  бір  түрі,  бұл  тік 
түйіскен  металл  жігінің  қалыңдығы  20  мм  –  ден  артқанда  қолданылады. 
Пісіру жалаң сыммен балқыған шлак астында жүргізіледі.  

72 
Жікті  жан  –  жағынан  мыс  қаңылтырмен  қоршап,  оны  ағынды  сумен 
суытса,  оны  пісіру  ваннасы  –  деп  атайды.  Бұл  әдіспен  алынған  пісіру 
жігінің сапасы өте жоғары.  
Көмірқышқыл  газы  ішінде  пісіру  диаметрі  1,4  –  2мм  –  ге  тең  жалаң 
электродпен  кері  полярлы  ток  күшімен  жүргізіледі.  Көмірқышқыл  газы 
жоғары  температурада  болатқа  әсер  етіп,  оны  тотықтандырады,  сөйтіп 
электрод  сымы  құрамындағы  тотықсыздандыратындардың  процентін 
кемітеді.  Көмірқышқыл  газында  пісіру  флюсті  ұстайтын  еш  құралдарды 
керек  қылмайды  және  жіктердің  кеңістіктегі  орналасуына  қарамай 
жүргізіледі. Бірігу жігі сапалы, еңбек өнімділігі жоғары. 
 
Пісіру біріктірулерінің түрлері, жіктерді жіктеу 
және олардың сипаттамалары 
 
Пісіріп біріктірулерінің түрлері 
 
Пісіріп  біріктірулері  –  түйістіре,  айқастыра,  бұрышты  және  таврлы 
болып бөлінеді (сурет 42). 
 
 
 
Сурет 42. Пісіріп біріктірулердің түрлері 
а
- түйістіре; б – айқастыра (1 – маңдайлық; 2 – флангалы жіктер);  
в – аралас; г – бұрыштық; д - таврлы 

73 
Түйістіре  біріктірулерге  элементтер  шеттерімен  немесе  кесіктерімен 
біріктіріледі,  бір  элементі  екіншісімен  жалғасады.  Түйістіре  біріктіру  ең 
тиімді. Өйткені жұмыс істеу кезінде кернеулер аздау шоғырланады, сапасы 
оңай  тексеріледі.  Бұндай  біріктірудегі  пісірілетін  элементтер  қалыңдығы 
шектелмейді,  тек  пісірудің  түріне,  қалыңдығына  сәйкес  пісіру  шеттері 
өңделеді. 
Айқастыра  қойылған  элементтер  пісірілгенде  –  айқастыра  біріктіру 
алынады. Біріктірудің бұл түрі  – қаңылтыр, торлы, т.б. конструкцияларда 
қолданылады.  
Айқастыра  біріктірудің  бір  түрі  –  жапсырма  қаңылтырды  пайдалана 
біріктіру  –  ол  профилді  металл  элементтерді  біріктіруге  және  түйістіре 
біріктіруді  күшейтуге  қолданылады.  Металл  конструкцияларды  түйістіре 
және жапсырма қаңылтырды қолдана біріктірсе 

құрама біріктірулер

– деп 
атайды.  
Айқастыра  біріктіруде  металл  шығыны  көбірек.  Кернеулердің 
шоғырланулары  күштірек.  Сол  себепті  динамикалық  жүк  әсер  ететін 
конструкцияларда қолдану аса тиімді емес. 
Бұрыштық 
біріктірулерде 
пісірілетін 
элементтер 
бұрышпен 
орналасады.  Таврлы  біріктірулердің  бұрыштық  біріктірулерден  айырмасы 
бір элементтің кесінді шеті екінші элемент бетіне пісіріле бекітіледі. 
Бұрыштық және таврлық біріктірулерде бұрыштық жік қолданылады, 
даярлау оңай, беріктігі жоғары және тиімді. 
 
Пісіру жіктері 
 
Пісіру жіктері конструктивтік белгісі, арналған орны, ұзындығы және 
сыртқы сұлбаларына қарай жіктеледі. 
Конструктивтік белгісі бойынша жіктер түйістірілген және бұрыштық 
болып бөлінеді. 
Жіктер  жұмысшы  және  байланысшы,  бүтін  немесе  үзік  болып 
бөлінеді.  
 
 
 
Сурет 43. Түйістірілген жіктер 
а
- жік түбірі пісірілген жік, б – жұмысшы қимадан шығарылған жік 
(пісірілгеннен соң жолақтар кесіліп тасталады) 

74 
Жікті  пісіру  кезінде  кеңістіктегі  орнына  қарап  төменгі,  тік,  төбедегі 
және  тік  жазықтықта  көлденең  орналасқан  –  деп  бөлінеді.  Төменгі  жікті 
пісіру  ең  оңай,  механикаландыру  жеңіл,  сапалы  жік  алуға  болады,  сол 
себепті  жобалау  кезінде  көпшілік  жіктерді  төменгі  жағдайда  пісіруді 
ойластыру керек. Тік, төбедегі жіктерді, тік жазықтықта көлденең жіктерді 
монтаждау  кезінде  орындайды.  Оларды  механикаландыру  жолымен 
жүргізу қиын, жік сапасы төмен, сол себепті конструкцияларда қолдануды 
шектеу қажет. 
 
 
 
Сурет 44. Кеңістікте жіктердің орналасуы 
I – төменгі; II – тік; III – төбедегі; IV – тік жазықтықтағы көлденең 
 
Пісірілген біріктірулердің жұмыс істеулері мен есептелуі 
 
Пісірілген  біріктірулердің  беріктігі  –  негізгі  металлдың  беріктігіне, 
жік  металлының  беріктігіне,  біріктіру  түрлері  мен  сұлбаларына,  оларға 
сәйкес  кернеулердің  таралу  түрлеріне,  біріктіруге  әсер  ететін  күштің 
сипатына, пісіру технологиясына байланысты. 
 
Түйістірілген жікті біріктірудің жұмыс істеуі мен есептелуі 
 
Жақсы  түйістіре  пісіріп  біріктірілген  жік  басында  ғана  аздаған 
кернеулер  шоғырланады.  Сондықтан  олар  созылғанда,  сығылғанда 
беріктіктері  негізгі  металл  мен  жік  металлының  беріктіктеріне 
байланысты.  Бірігетін  элементтер  шеттерін  өңдеу  түрлері  біріктірудің 
статикалық  беріктігіне  әсер  етпейді,  сол  себепті  оны  есептеу  кезінде 
ескермесе де болады.  
Түйістірілген  жікке  центрден  күш 
N
  әсер  еткенде  жік  бойына 
кернеулер  бірқалыпты  таралады.  Оның  есепті  қалыңдығы  бірігетін 
элементтердің  ең  жұқасының  қалыңдығына  тең  етіп  қабылданады. 
Элементтер  өсіне  перпендикуляр  бағытта  пайда  болатын  жіктегі  кернеу 
(сурет 45 б) келесі формуламен тексеріледі.  
 

75 
c
y
R
l
t
N








 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
      (82) 
 
бұл  жерде 
N
  –  есепті  күш

 
t
  –  есепті  қалыңдық

 

l
-  жіктің  есепті 
ұзындығы,  егер  пісіру  жігінің  басы  мен  аяғы  жапсар  арқылы  жіктен  тыс 
шығарылса,  онда  ол  жіктің  толық  ұзындығына  тең,  ал  егер  тыс 
шығарылмаса, онда 
t
l
l



2

, бұл жерде 
t
- жік қалыңдығы

 
y
R

– түйістіре 
пісірілген біріктірудің созылуға немесе сығылуға есепті қарсыласуы

 
c

  – 
жұмыс шарты коэффициенті. 
 
 
Сурет 45. Түйістірілген жікті біріктірудің жұмыс істеуі мен есептелуі 
а, б – көлденең күшке; в - иілуге 
 
Қалыңдығы  бойына  толық  балқытуға  немесе  түбірінен  пісіруге 
болмайтын түйістіре біріктірілген элементтер үшін есепті қалыңдық 
t

7
,
0
 -
тең етіп қабылдануы керек. 
Түйістіре  пісіріп  біріктірілген  жіктер  үшін  есепті  қарсыласулары 
пісіру  түрлеріне  қарамастан  сығылуға  жұмыс  істегенде 
y
R
R


  негізгі 
металлдың есепті қарсыласуларына тең етіп қабылданады

 созылғанда егер 
жік сапасы физикалық әдістермен тексерілсе 
y
y
R
R


 тең, ал тексерілмесе – 
y
y
R
R
85
,
0


  тең  етіп

  ығысқанында 
s
fs
R
R


  тең  етіп  қабылданады.  Егер 
түйістіре  пісіріліп  біріктірілген  жіктің  есепті  қарсыласуы  негізгі 
металлдың есепті қарсыласуынан кіші болса, онда жік ұзындығын ұлғайту 
үшін  жікті  көлбеу  орналастырады.  Көлбеу  жіктің  беріктігі  егерде  кесікте 

76 
2


tg
 болса, онда ол негізгі металл беріктігімен бірдей, сол себепті оның 
беріктігін есептеп тексермесе де болады.  
Кейбір  жағдайларда  көлбеу  жіктің  беріктігін  де  есептеп  тексеру 
қажет. 
Центрден  әсер  ететін  күшті  жік  өсіне  перпендикуляр  және  жік  өсіне 
параллель  бойларында  әсер  ететін  құрамдарға  бөліп,  олардан  пайда 
болатын кернеулер құрамдарын тауып, беріктіктерін жеке-жеке тексереміз

 
 
c
y
R
l
t
N








sin
   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
      (83) 
 
c
s
R
l
t
N








cos
    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
      (84) 
 
бұл  жерде: 


  жік  өсіне  перпендикуляр  жазықтықта  пайда  болатын 
кернеу

 


жік  өсіне  параллель  жазықтықта  пайда  болатын  кернеу

 
t
b
l



2
sin


 - көлбеу жіктің есепті ұзындыңы. 
Иілу моменті әсер еткенде жіктегі кернеу

 
 
c
y
R
W
M






   
 
 
 
 
 
 
     
 
 
 
 
      (85) 
 
бұл жерде: 
6
2


l
t
W


 - жіктің есепті қарсыласу моменті. 
Түйістіре  пісірілген  біріктіруге  нормалды  және  жанама  кернеулер 
пайда болатын болса, онда оның беріктігі келесі формуламен тексеріледі: 
 
c
y
xy
y
x
y
х
R












15
,
1
3
2
2
2




   
 
 
 
 
 
 
      (86) 
 
бұл  жерде: 

y
x




,
.
  пісірілген  біріктіруде  өзара  перпендикуляр 
жазықтықтарда  пайда  болатын  нормалды  кернеулер

 
2
.xy


  -  сол  жердегi 
жанама кернеу. 

жүктеу/скачать 7,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: