ШЖМ үшін ресурстық орталықтарда қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру бойынша әдістемелік ұсынымдар

3. ШЖМ үшін ресурстық орталықтарда қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру бойынша әдістемелік ұсынымдар

Бейіналды және бейіндік оқытуды және қосымша білім беруді ұйымдастыруда күндізгі-қашықтықтан оқыту нысаны негізінде немесе қашықтықтан оқыту тұрақты бір орынға және бір уақытқа тәуелді емес еркін уақыт кеңістігіндегі нысанда өткізілуі мүмкін. Нақты оқу іс-әрекетінде мұғалімдер мен оқушылар аудио немесе бейнеконференция режимін пайдалануына болады. Жеке алынған пән бойынша оқушы (пән мұғалімі болмаған жағдайда) немесе тандаған кәсібі бойынша «Виртуалды» оқытушыға қосылуына болады. Бейіналды және бейіндік оқытуды қашықтықтан ұйымдастыруда тірек мектебі базасында ШЖМ «Виртуалды» оқытушы арқылы оқытылады. Бейіндік пән бойынша оқытуды ұйымдастыруды және оқушының дайындығын мектептің оқу ісінің орынбасары қадағалайды.

Оқыту үлгілерінің алуан түрлерінің арасында, біз алдыңғы тарауда тірек мектептерінің жұмысын талдау негізінде екі негізгі модельді анықтадық: біріншісі - «виртуалды мектеп» моделі, екіншісі - интеграциялық ,яғни оқу процесін нақты уақытта және аралас оқытуды білдіретін модель.

«Виртуальды мектеп» моделіне негізделген қашықтықтан оқыту жеке пәндер бойынша, курс бөлімдері мен тақырыптар бойынша вариативті курстарды өткізуге мүмкіндік береді. Тірек мектебімен бірге желілік жүйеде көптеген магниттік ШЖМ қамтитын виртуалды мектеп жасауға болады.

Қолданбалы курстар мен элективті курстар белгілі бір пәндерді терең меңгеруге, тақырып бойынша білімді тереңдетуге немесе керісінше, виртуалды зертханаларды, конференцияларды, семинарларды және вебинарларды әртүрлі тақырыптар бойынша білімдегі олқылықтарды жоюға арналады.

Виртуалды мектеп жақсы құрылымды құруды көздейді, сонын ішінде ақпараттық-білім беру кеңістігін немесе барлық оқу курстары оқу жоспарында қарастырылған бағдарлама бойынша оқылады, электрондық кітапхана курстары (сыныптар бойынша, бағдарламаның бөлімдері бойынша және т. б.), зертханалық және практикалық жұмыстар, қосымша ақпаратты (сөздіктер, энциклопедиялар, т. б.). қолдана отырып жүзеге асырылады.

Қашықтықтан білім беру технологиясы оқуды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Әр түрлі формаларды қолдана отырып білім беру бағдарламаларын меңгертеді.

ШЖМ-де мұғалім жетіспеушілігіне байланысты жеке пәндерді тірек мектебінің пән мұғалімдері қашықтықтан жүргізу арқылы оқыта алады, ал басқалары мектепке келіп оқиды. Осы оқу моделі толықтай дәстүрлі оқытуды өзгертуі мүмкін және сапалы білім беру мен ұйымдастыру мәдениетінің жоғарылығын көрсеткендіктен осы модельге сұраныс жоғары.

Бейіндік оқыту негізгі, қосымша оқу әдебиеттерін, ақпараттың басқа да дереккөздерін өз бетімен меңгеру, шолу дәрістері, зертханалық және – зертханалық - тәжірибелік жұмыстар, семинарлар, әңгімелесулер, шығармашылық кездесулер т.б. сияқты әдістердің санын саналы түрде көбейтуі тиіс. Оқу бейнефильмдерін, электрондық мәтіндерді, ғаламтор қорын тірек ақпараттық материал ретінде танып, шығармашылық бәйгелер ұйымдастырып өткізу, көпшілік алдында жобаларды қорғау, эвристикалық бақылау жұмыстарын өткізу; табысты бейіндік оқытудың рейтингтік бағалауды қолдану; мекемелерге саяхат жасау, мамандандырылған көрмелер ұйымдастырылады. Виртуалдық сабақтарда мынадай нысандарды көрсетуге болады: (келесі түрлерін атап кетуге болады) нақты уақыт режиміндегі – лекция, (бақылау элементтері бар видео, аудио), ресурстар (интернет - ресурстар, электронды, қағаз, мәтін, иллюстрация, видео, дыбыс, анимация ) сценарий бойынша өзіндік жұмыс (іздеу, зерттеу, шығармашылық, т. б.), чаттағы немесе форумдағы конференция, ұжымдық жобалау жұмысы, жеке жобалау жұмысы, тренингті пайдалана отырып, арнайы оқыту жүйелері, бақылау жұмысы (тест, бақылау сұрақтарына жауап беру).

(Blended-Learning) аралас оқыту – қалыптасқан онлайн оқу бойынша мұғалімдермен жұмыс көрсету, оқушы өз қарқынын өзі бақылай алуы, уақыт және бағытты оқу тәжірибесін біріктіреді. Мұғаліммен берілген аралас оқыту маңызды оқу болып саналады. Оқушыларға модельді ойлау мен мінез-құлық тәртібін, қарым-қатынас құруды мұғалім көрсетеді. Жас ерекшеліктеріне байланысты кіші жастағы оқушыларға мұғалімнің болуы өте маңызды, өйткені олар мінез-құлық және ойлау модельдері бойынша алмасады. Жасөспірімдер мен ересек оқушылар үшін мұғалім тьютор және жетекші болып табылады.

Онлайн орталық оқушыларға еркін таңдау көрсетеді, уақытты өз бетінше қадағалауға мүмкіндік береді, орыны, тақырыбы мен қарқынын анықтауға мүмкіндік береді. Мұғалім тарапынан оқушыларды дәстүрлі қатаң бақылау жүргізу олардың еркіндігін шектейді, жауапкершілік іс-әрекеттерін азайтады. Мұғалім барлығына ортақ сұрақ қойған жағдайда, олар онлайн –ортаға қызығушылықтарын азайтады.

Аралас оқытуда интеграциялық тәжірбие өте маңызды рөл атқарады, ішкі онлайн-оқыту (мұғаліммен) бір-бірін қайталамауға бағыттайды. Онлайн - оқыту оқушылардың арасында қызығушылық тудыруы қажет. Жеке оқыту, аралас оқыту құралы ретінде қарастырылады.

Аралас оқытуда таңдау алдын ала жүзеге асырылып, техникалық шешімдер нәтижеге қол жеткізуді қамтамасыз етеді. Мұғалімдер мен оқушылардың арасында қажетті компьютерлік техниканың болуын, бағдарламалық қамтамасыз ету және қызмет көрсету, сондай-ақ байланыс құралдардың болуын қамтамасыз етеді. Мектеп әкімшілігі педагогикалық ұжымның алдына міндет қою арқылы, оның жүзеге асуын көздейді. Ақпараттық-білім беру ортасын (бұдан әрі - АББО), " желілік өзара әрекет-оқу үдерісінің барлық қатысушыларына (әкімшілік, мұғалім, оқушы) қолжетімді етеді. АББО ақпараттық жетілген кеңістікті білдіреді, сонымен қатар технологиялармен сервистерді басқарады.

Аралас оқыту мұғаліммен онлайн арқылы өтуі мүмкін. Сабағында белсенді нысандармен, практикалық-бағдарланған тапсырмалармен жұмыс (яғни мұғалім мен оқушы арасындағы іс-әрекет) нәтижесінде аралас оқыту мұғалімнің шығармашылыққа жұмсалатын уақытын және шығармашылығын жетілдіру мүмкіндігін береді.

Оқушылардың пәндік дамуы және жеке басының қызығушылығы артады. Аралас оқыту тәсілдерінің бірі жандандыру, оқу үдерісін қарқындату және қазақстандық шағын жинақты мектептердің мазмұнын жаңарту жағдайында білім беру болып табылады.

Түрлі компьютерлік құралдар мен планшетті қолдана отырып оқу, аралас оқыту болып табылады. Мысалы: әр оқушының өз планшеті бар, сынып интерактивті тақтамен жұмыс жасайды. Оқушыны сабақ сұрау бойынша тақтаға шығарғанда, интерактивті тақтаға жазған оқушының жазуы барлық сыныптағы немесе үйде оқитын оқушылар планшетінде де көрсетіледі. Оқушылардың таңдау мүмкіндігі жоқ, уақыты, орны, сондай-ақ оқу қарқыны мен бағыты - сабақ режимінде өтеді.

Аралас оқытудың көптеген нысандары мен тәсілдері бар. 40-тан астам модельдері бар аралас оқытудың түрлерінің барлығы тиімді болып табылмайды. Оқушының оқу әрекетін дербестендірудің озық үлгілері есепке алынады. Дамыту-оқушы бойындағы жауапкершілікті байқау, жүйелілікке көшіру. Жаңа материалды меңгерген жағдайда ғана оқушы оқуға мән беріп түсінгені байқалуы мүмкін. Аралас оқытудың төрт ең тиімді моделі ұсынылады: "төңкерілген сынып" моделі, зертханаларды ротациялау (ауыстыру), станцияларды ротациялау (ауыстыру), жеке жұмыс жоспарын құру жатады.

«Төңкерілген сынып» моделі сыныптағы және үйдегі жұмыстың дәстүрлі ұғымын өзгертеді. Оқушылар үйде теориялық материалмен жұмыс істейді: бейне дәрістерді қарайды, мақалалар оқиды ж.т.б. Сыныпта топтық сабақтар, практикалық жұмыстар, қиын есептерді шығару, сұрақтарды шешу ж.т.б. жүргізіледі. LMS (оқытуды басқару жүйесін) пайдалану мұғалімге оқушылардың жаңа материалды түсінгенін дереу тексеруге мүмкіндік береді. Осы модельді қолдану кезінде, мұғалімнің дәріс оқудан және тұсаукесерлер бойынша әңгімелерден басқа, аса қызықты және пайдалы сабақтарға уақыты көбірек болады.

«Станцияларды» немесе «жұмыс аймақтарды алмастыру» компьютерлердің немесе планшеттердің болуын, LMS (оқытуды басқару жүйесін) пайдалануды талап етеді. Мұнда сыныптың кеңістігін қайта құру — жұмыс аймақтарын бөлу және рәсімдеу қажет. Аймақтардың бірі — онлайн жұмысының аймағы. Басқа аймақтар — мұғалімнің қалауы бойынша, мысалы, топтық жұмыс аймағы, мұғаліммен жұмыс істеу аймағы, жобалық жұмыс аймағы ж.т.б. Оқушылар топқа бөлінеді және шеңбер бойынша белгілі уақыт аралығында аймақтан аймаққа ауысады. Станция екеу болуы мүмкін – мұғаліммен жұмыс істеу уақыты және онлайн-жұмыс станциясы.

«Зертханаларды алмастыру» моделі кез келген жастағы оқушылармен жұмыс істеу үшін жарайды. Егер сабақтардың бөлігі әдетті сыныптарда өтсе, онда бір сабақта оқушылар компьютерлік сыныпқа (зертханаға) ауысады, онда алдыңғы сабақтарда алынған білімдерін бекіту үшін онлайн-ортадағы жеке жұмыс болуы мүмкін. Осы модель «станцияларды алмастыруға» қарағанда тиімді емес, себебі мұнда міндетті жобалық жұмыс жоқ.

«Жеке жоспар» моделі мектеп деңгейінде, сонымен бірге сынып деңгейінде іске асырылуы мүмкін. Әр оқушы мұғаліммен немесе компьютерлік бағдарламамен әзірленген жеке жоспар алады. Онлайн-оқыту теориялық дайындық, әртүрлі тренажерлармен жұмыс істеу үшін, ж.т.б. пайдаланылады.

Бұл модельдер мектеп тәжірибесінде қолдану үшін перспективті болып табылады. Қашықтықтан оқытуға мүмкіндік беретін бұл модельдердің ерекшеліктері, шағын жинақты мектептермен бірге өзара іс-қимыл барысында оқыту мазмұнын, әдістерін, ұйымдастыру формаларын, оқу құралдарын іріктеуге және құрылымдауға болады.

Мұғалім әртүрлі типтегі сабақтарды шағын мектептердің оқушыларымен бірге өткізе алады.

Мұғалімдер мен оқушылар өзара байланыс әдісін таңдай отырып, қашықтықтан оқытуда қолданылатын әдістерді (әдістерді) келесі жолмен жіктеуіне болады:

1.Оқытушының минималды қатысуымен басқа оқушылардың (өз бетінше оқуы) білім беру ресурстарымен өз бетінше жұмыс жасауы. Оқыту әдістерінің дамуы мультимедиялық тәсілмен сипатталады: баспа, аудио және видео материалдарды, мұрағат материалдары, электронды кітапхананы және т.б. пайдалану арқылы.

2. Саралап оқыту әдісі мұғалім мен оқушының немесе оқушылардың бір-бірімен жеке жұмысымен сипатталады. Қашықтыктан оқытуда бұл тәсіл негізінде терендете оқытылады , яғни технологияларды пайдалана отырып, соның ішінде ұялы телефон, дауыстық пошта, электрондық пошта. ШЖМ үшін видео арқылы, тәлімгерлік, жанама компьютерлік желілермен оқыту процесін дамыту маңызды болып табылады.

3. Электрондық формат әдістері, оның негізіндегі ұсыныс, мұғалім тарапынан оқушыларға оқу материалын түсіндіреді, онда білім алушылар коммуникация саласында белсенді роль атқармайды.

4. Өзара іс-қимыл барлық оқу процесінің қатысушыларына тән, белсенді әдіс.

Осы әдістердің маңыздылығы мен олардың қарқындылығы білім беруде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды дамыту арқылы айтарлықтай артып келеді. Білім мазмұнын жаңартып, жаңа педагогикалық тәсілдер енгізілуде, онда оқушылар арасында ғана емес, мұғалім мен оқушылар арасындағы өзара қарым-қатынастар да маңызды білім көзі болып табылады.
Осы әдістердің дамуы білім беру ұйымдарында пікірталастардың және веб-конференциялардың өткізілуін қамтиды, олардың базалық орталығы - тірек мектебі. ШЖМ оқушыларының жас ерекшелігі әртүрлі жастағы топтары компьютерлік сыныпта мұғалімнің (тьютор) басшылығымен жұмыс жасайды. Сонымен қатар, әртүрлі білім беру мекемелерінің оқушылары «виртуалды» сыныптарға біріктірілуі мүмкін, олар мұғаліммен бірге қашықтықтан, ортақ сабақ кестесі бойынша оқытылады.

Мұғалімнің басшылығыымен оқытылатын курста, оқушы:

• 
  теориялық материалдармен танысады;
  
• 
  талқылауларға қатысады;
  
• 
  сөйлейді, түсіндіреді, сұрақтар қою алады;
  
• 
  тапсырмаларды орындайды, олардың жұмысына берілген пікірмен танысады;
  
• 
  өз тәжірибесімен бөліседі;
  

Мұғалім:

• 
  электронды қашықтықтан оқыту жүйесіндегі іс-шаралар туралы есептер арқылы әрбір тыңдаушының оқу жұмысын талдайды;
  
• 
  жұмысты тексереді;
  
• 
  сұрақтарға жауап береді;
  
• 
  форумдарда талқылауды ұйымдастырады және қолдайды;
  
• 
  оқушыларды талқылауға қатысуға ынталандырады және бағыттайды;
  
• 
  оқушылардың ғылыми-зерттеу жобаларына жетекшілік жасайды. Бүгінде электронды білім ресурсы жалпы білімді, яғни пәнді қамтиды, сонымен қатар тірек мектебінің мұғалімдері, қажетті ресурстарды өздері өңдейді, СБР - оқу бағдарламасы , оқу жоспары, бейіналды даярлыққа тандамалы курс арқылы өтеді. Интернеттік желіде - білім ресурсы жоғары деңгейде, сонымен қатар мұғалімдер мен оқушыларды қажетті материалдармен қамтуға болады. Оқушылар интерактивті тақта көмегімен шетелдік мұражайларға саяхаттауына, шалғай елдімекеннен, желі арқылы озық ұстаздардың сабақтарына қатысуына болады.
  

Екінші көмегі, оқушыларға берілген сайт бойынша мағлұмат пен керекті материалдарды толық нұсқада алуға мүмкіндік береді.

Оқытудың  техникалық  құралдары  көмегімен,  оның  ішінде  дыбыстық  құралдар  көмегімен оқу материалын ғылыми ақпараттық тұрғыдан бере аламыз. Жұмыс барысында толықтыруға болады, бұл да осы әдістің артықшылығы болып табылады.

«Геометриялық оптика» тақырыбы бойынша физика сабағында хотлистпен жұмыс жасаудың үлгісі, 11 сынып.

Мұғалім таңдалған сайттардың мазмұнын алдын-ала қарау арқылы интернет-ресурстардың материалдарына арналған қысқартылған тізім жасайды:

- веб-беттерге сілтемелер тізімін жасайды, онда мұғалімнің пікірі бойынша тақырыптың мазмұны толығымен ашылады;

- таңдалған веб-беттерде ұсынылған ақпараттың қысқаша жазбаша түсіндірмесін береді.

«Геометриялық оптика» деген кілт сөзбен бірге мынандай сілтемелер тізімі болуы мүмкін:

1. 
   https://interneturok.ru/physics/11-klass/boptikab/zakony-geometricheskoy-optiki
   
2. 
   https://nsportal.ru/shkola/fizika/library/2013/03/29/geometricheskaya-optika
   
3. 
   http://sfiz.ru/uchebnik/uch_geomoptika/
   
4. 
   http://physics-is-cool.ucoz.net/11klass2.html
   
5. 
   http://fizikabook.ru/
   

1. 
   Мәтіндік ақпарат (хотлист):
   

https://nsportal.ru/shkola/fizika/library/2013/03/29/geometricheskaya-optika

http://sfiz.ru/uchebnik/uch_geomoptika/

http://physics-is-cool.ucoz.net/11klass2.html

http://fizikabook.ru/

2. 
   Видеофайл:
   

https://yadi.sk/d/bxFphdfOFdrSS

https://yadi.sk/d/rO7DoEedFdrcE

https://yadi.sk/d/0-LtnvS-Fdria

Материалды оқып, әдіс – тәсілдерді қолданудың нәтижесін, мысалы, Power Point бағдарламасы арқылы мультимедиялық альбом жасау арқылы шығармашылық есеп түрінде ұсынуға болады.

Мультимедиялық альбом жасау үшін, Сіз BilimLand онлайн-білім беру платформасының ресурстарын пайдалана аласыз, ол ғылыми әдіскерлерден, жетекші мамандардан, мұғалімдерден, бағдарламашылардан және аниматорлардан, халықаралық авторлар тобынан тұратын ұжым жасаған Мемлекеттік Білім стандартына (ГОСО) сәйкес, барлық пәндер бойынша интерактивті жиынтықтарды қамтиды. «BilimLand» білім беру ресурстары қазақ әдебиеті, әлем әдебиеті, оқу және тақырыптық фильмдердің бейнетаспасын қамтиды. Сонымен қатар пән мұғалімдері үшін Twig-bilim.kz ұсынылады, ол химия, физика, биология, математика, география және жаратылыстану пәндері бойынша оқу бағдарламалары негізінде құралған 1500-ден астам қызықты үш минуттық фильмдерден, ВВС және Associated Press-тың бейнематериалдарының мұрағатынан алынған материалдарды қамтиды.

Тапсырма бергенде оқушының жеке жас ерекшеліктерін ескеру қажет: кейбіреуге 2 – 3 гиперсілтеме, басқа оқушыға қабілетіне қарай беруге болады.

Оқу квесті төмендегі бөлімдерден тұрады:

1. Кіріспе - веб-квестің қысқаша сипаттамасы.

2. Тапсырма - проблемалық мәселенің тұжырымдамасы және түпкілікті нәтижені ұсыну нысанын сипаттау.

3. Жұмыс процедурасы және қажетті ресурстар - тапсырманы орындауға қажетті, іс-әрекет реті мен оның ролі (интернет-ресурстары мен басқа да ақпарат көздеріне сілтемелер), сондай-ақ қосымша материалдар (мысалдар, үлгілер, кестелер, пішіндер, нұсқаулықтар, т.б.), бұл квестпен жұмысты тиімді ұйымдастыруды қамтамасыз етеді.

4. Бағалау - бағалау нысаны түрінде ұсынылатын оқу тапсырмасының орындалуын бағалау критерийлері мен параметрлерінің сипаттамасы.

5. Қорытынды - бұл веб-тапсырманы аяқтағаннан кейін оқушылар не үйрене алатынын көрсететін қысқаша сипаттама.

6. Қолданылған материалдар - квест жасау үшін пайдаланылатын ресурстарға сілтемелер.

7. Түсініктеме - оқушылармен жұмысында квест қолданатын мұғалімдерге арналған әдістемелік нұсқаулар.

Зерттеу тапсырмасының мазмұны оқушылардың жеке пән немесе бірнеше пәндер бойынша интерактивті білімін тереңдетуге және кеңейтуге бағытталуы мүмкін. Оқу квесті жоспарланған білімдерін тереңдетуге, білім алушылардың ғылыми мәселелерге қатысты, жеке оқу пәнін немесе бірқатар оқу пәндерінің өзара интерактивті байланыста талқылауын қамтамасыз етуге есептелген.

Оқыту квесті оны сабақта және сабақтан тыс уақытта іске асыруға арналған . Тапсырма оқушыларға электронды пошта немесе веб-сайт арқылы, блогта жіберілуі мүмкін. Мәселені талқылау интерактивті түрде де болуы мүмкін.

Топтық жұмыс түрі - қысқа мерзімді жұмысқа қажетті шарты болып табылады. Топтар тағылымдамадан өтудің мақсаттарына және деңгейіне байланысты өзгермелі немесе тұрақты болуы мүмкін. Төменде оқушылардың топтық жұмысын ұйымдастыруға арналған нұсқалар сипатталған.

Оқушылар топтарға бөлінеді, әрбір топ интернет-ресурстарды белгілі бір тақырыпты пайдалана отырып әзірлейді. Содан кейін топтардың құрамында өзгерістер болады: әр топта әртүрлі аспектілерді (сарапшыларды) дамытатын оқушылар бар. Оқушылар зерттелген материалды талдау барысында талқылап және мәселені шешуді ұсынады.

Оқушылар топтарға бөлінеді және әрбір оқушы тақырыптың белгілі бір аспектісін (рөл тағайындалады) өз бетімен жасауы керек. Сонда пікір алмасу орын алады және шешім ұсынылады.

Тренинг жұмысын ұйымдастыруға арналған нысандардың бірі тапсырманы орындау негізінде оқушыға ойын түрінде ұсынылатын тапсырмаларды (кезеңдерді өткізу) және логикалық және аналитикалық ойлаудың білімі мен дағдыларын пайдалана отырып, нақты проблемаларды шешуге негізделген болуы мүмкін.

«Металдар» тақырыбын зерттеуде тапсырманы пайдаланудың мысалы

(11 сынып, химия)

Ойыншы А нүктесінен B нүктесіне дейін жету үшін тапсырма алады. Ол үшін бірнеше тапсырманы аяқтауы керек. Ойыншы металдардың физикалық және химиялық қасиеттері туралы білімді қолдануы керек. Тапсырмаларды орындау кезінде ол интернеттегі ресурстарға сілтеме түрінде кеңестерді пайдалана алады.

2. Байланыс ақпараты: телефон (ұялы), электронды пошта.

3. Түсіндірме жазба - пәннің өзектілігі мен мақсатын, зерттеудің мақсаттары мен міндеттерін, білім алушыны меңгеруі тиіс білімі, дағдылары мен қабілеттерін қамтиды.

4. Сабақтың түрі бойынша сағаттарды бөлудің оқу-тақырыптық жоспары. Оқу-тақырыптық жоспар келесі бөлімдерді қамтитын нұсқада жасалады: «жалпы сағат», «дәрістер», «тәжірибелік», «зертханалық сабақтар», «оқушының өзіндік жұмысы (ОӨЖ)».

5. Оқушыларға арналған әдістемелік нұсқаулар. Силлабустың бұл бөлімінде тапсырмалар тізімі, өзіндік жұмыс түрлерінің тізімі және мазмұны, оларды ұйымдастыру және енгізу бойынша ұсыныстар бар. Бұл силлабустың ең толық бөлімі, ол сабаққа дайындалуға арналған толық нұсқаулық болып табылады.

6. Орындау мерзімдері.

7.Негізгі және қосымша әдебиеттер. Кітапханадағы оқулықтардың, оқу құралдарының атаулары немесе субъектінің мазмұны толығымен көрсетілетін электрондық ресурстардың мекен-жайы енгізіледі.

8.Бағалау туралы ақпарат. Бағалау критерийі.

Шағын жинақты мектептерде білім беруді ұйымдастыруда қашықтықтан оқыту технологияларын қолдану, сапалы білім алуға, алдағы кезеңдегі кәсіби білім алуға бағдарлануына, жұмысқа орналасу мүмкіндіктерін кеңейтуге және оларды табысты әлеуметтендіруге, білім беру және мәдениет орталығы ретінде ауылдағы білім беру мекемелерін сақтауға мүмкіндік береді.

Сондай-ақ, қашықтықтан білім беру технологиялары үй тапсырмаларын орындау кезінде ШЖМ оқушыларына көмек көрсетудің тиімді жүйесін құруға мүмкіндік береді. Бұл жұмыс негізінен тірек мектептерінде консультациялар түрінде жүргізіледі. Магниттік мектептердің әрбір оқушысы интернет арқылы тірек мектебінің электрондық оқыту курстарына қол жеткізе алады. Курста жұмыс үшін қажетті барлық теориялық материалдар бар, әртүрлі типтегі үй тапсырмаларын орындауға арналған ұсынымдар бар.

Консультациялық көмек пен пән бойынша жүйелі курс арасындағы айырмашылық, оқушының өтініші бойынша немесе мұғалімнің бастамасы бойынша, оқушыларға арналған оқу материалдарын меңгерудегі анықталған қиындықтарды жеңуге арналған өзара іс-әрекет түрі болып табылады. Магниттiк мектеп оқушылары үшiн консультативтiк жұмыс жағдайында оқушылардың өзара көмегi тиiмдi пайдаланылуы мүмкiн, виртуалды топтарда жұмыс iстейді.

Қашықтықтан оқыту, оқушының мұғаліммен және оқушылардың бір-бірімен байланысының ажырамас бөлігі болып табылады. Қашықтықтан оқытуда деректердің әртүрлі түрлерін, қарым-қатынас мүмкіндіктерін пайдалана отырып, компьютерлік желілерден таба алады:

- қарым-қатынас үлгісі "бір - бірімен";

- қарым-қатынас үлгісі "біреу көпшілікпен";

- қарым-қатынас үлгісі "көпшілікте ".

Қарым-қатынас үлгісі "бір бірімен" жеке консультация жүргізу кезінде пайдаланылады жеке консультация жүргізу, яғни оқытушы жауап беруші бір білім алушыға немесе бір білім алушы – басқа біреуге. Бұл байланыс түрінің негізгі ерекшелігі құпиялылық болып табылады, ол хабарлардың мазмұны білім беру процесінің басқа қатысушыларына қолжетімді емес екендігін болжайды.

Қарым-қатынас үлгісі "біреу көпшілікпен", мұғалімнің дистанциялық дәрістер өткізуі үшін қолданылады.

«Көпшілікте» үлгісі бойынша семинар, дебаттар мен пікірталастардың, бизнес ойындарды, кейстерді, ми шабуылын және білім беру телекоммуникациялық жобаларын жүзеге асыруға көпсалалы қарым-қатынас қарастырылған. Мұндай қарым-қатынас оқу чаттар, форумдар, телеконференциялар арқылы ұйымдастырылады. Оның ерекшелігі, оқу үрдісінің барлық қатысушылары бір-бірімен еркін қарым-қатынаста болуы мүмкін. Бұл жағдайда жіберілген хабарлар жалпыға қол жетімді болып табылады және қатысушылардың кез-келгені жауап бере алады.

Сипатталған әдістердің кез-келгенін іске асыру кезінде оқушылар мен оқытушылар жұмыс орындарын компьютерлік жабдықпен, цифрлы білім беру жабдығымен, ақпараттармен және оған қажетті керек-жарақтармен қамтамасыз ету, интернетке қосылу үшін ақы төлеу, интернет-трафикті төлеу, электрондық оқытуды қолдау, тәрбиешілердің біліктілігін арттыру қарастырылады.

Осылайша магниттік шағын жинақты мектептер үшін қашықтықтан оқытуды ұйымдастыруда, стандартты оқу бағдарламасына қосымша бейімделген немесе авторлық бағдарламалар стандартты емес жеке нәтижелерге жетуді қамтамасыз етуге қолданылады.

Бейіндік, бейіналды және элективті курстарды өткізу үшін толығымен мұғалім немесе мұғалімдер тобы жазған авторлық бағдарламалар жасалуы мүмкін. Кез-келген авторлық жүйе бойынша курс осы бағытта автордың жаңа тұжырымдамалық көзқарасын көздейді және сондықтан жалпыға ортақ қабылданған мемлекеттік жалпы білім беру бағдарламаларына қарағанда, әртүрлі мақсаттар мен міндеттерге, оқу-әдістемелік қолдаудың әр түрлі жиынтығына ие болуы тиіс.

Тақырыптарды қайта жасау арқылы, сағаттардың санын өзгертуге, кейбір қосымша сұрақтарға немесе тіпті бүкіл бөлімге қосуда, сондай-ақ жалпыға ортақ қабылданған мемлекеттік бағдарламаға ерекше назар аударудың кейбір өзгерістерін білдіретін мемлекеттік бағдарламаларды ішінара өңдеу авторлық бағдарлама ретінде қарастырылмайды.

Бұл жағдайда нақты жағдайға бейімделген модернизацияланған бағдарлама немесе бағдарлама туралы айтуға болады.

Вариативті курсты зерттеудің мазмұны мен әдіснамасына қойылатын негізгі талаптар:

- курстың өзектілігі;

- базалық курстарға қолдау көрсету, сондай-ақ тереңдетіп оқыту мүмкіндігі бейінді және оқытудың жеке траекториясын таңдау;

- оқытуды ұйымдастырудың осындай әдістері мен нысандарын қолдау мұғалімнің және оқушылардың білім алу қажеттіліктерін қанағаттандыра алады және болашақ түлектерді бейіміне қарай бағыттайды.

Оқушылардың оқу бейініне сәйкес келетін тәжірибелік іс-әрекеттерге, сондай-ақ олардың жалпы білім беру, интеллектуалды және ұйымдық қабілеттерін және дағдыларын қалыптастыру және дамыту өте маңызды.

Тірек мектебі қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру бойынша оқу жоспарының негізінде қолдау көрсетеді:

- оқу жоспарын құрастыру;

- қашықтықтан оқыту режимінде оқытылатын пәндердің тізімін және оқу регламенттерін (курстың ұзақтығы мен ұзақтығы, бақылау және кері байланыс нысаны) көрсете отырып, оқушының жеке оқу жоспарын (білім беру маршрутын) әзірлейді;

- пәндер бойынша оқу үдерісін ұйымдастырады және бақылайды;

- кері байланыс беру арқылы аяқталған оқыту тапсырмаларын қабылдауды және қайтаруды бақылайды;

- магниттік мектепте оқу нәтижелері туралы ақпаратты оқушының негізгі білімінің орнына қорытынды мәлімдемесін енгізу үшін жібереді.

Сонымен қатар, қашықтықтан оқыту жағдайында оларға барлық сессияаралық кезеңде кез-келген пәнді зерттеу деңгейін өзгерту мүмкіндігі беріледі. Негізгі оқу бағдарламасының құрылымы барлық негізгі, бейіндік курстарда қашықтықтан оқыту режимінде оқушыларды оқытуға арналған оқу жоспарын енгізуге мүмкіндік береді.

Шағын жинақты мектептердің оқушылары үшін қашықтықтан оқытуды жүзеге асыру үшін оқу бағдарламаларын қалыптастыру екі кезеңде жүзеге асырылады:

1. Бірінші кезең - мектепке ішінде, шағын жинақты мектеп әкімшілігі басқарады.

2. Екінші кезең - мектепаралық ресурстық орталық жүзеге асырады.

Бірінші кезеңде білім беру мекемесінің басшылығы оқушылар мен олардың ата-аналарының білім алу қажеттіліктерін қадағалап отыруы керек. Оқушылардың білім беру қажеттіліктерін талдай отырып, шағын жинақты мектепті басқару (ШЖМ) оқушылардың білім беру бейімі туралы ғана емес, білім алу нысандарын да ескеруі керек. Сонымен қатар, мектеп әкімшілігі білім беру мекемесінің білім беру қажеттіліктері мен ресурстарына жан-жақты талдау жасайды, осылайша ШЖМ қосымша қажеттіліктерін анықтайды.

Екінші кезеңде ресурстық орталық қашықтықтан оқыту үлгісін таңдау үшін шағын жинақты мектептің тілегін қабылдайды.

Жеке оқу жоспарларын қалыптастырудағы 10-11 сыныптардың оқу жоспары бейіндік білім беру моделін іске асыруға мүмкіндік береді. Бұл жағдайда оқу жоспары 3 деңгейден тұрады:

10-11 сыныптардың оқу жоспары оқушы сұранысымен кәсіби бағдарының бағытын қамтамасыз етуі тиіс.

Әрбір оқушы өз жұмысының көлемін өзінің денсаулық жағдайына, қабілеттеріне, білім алу қажеттілігіне сәйкес таңдайды. Бастапқы кәсіби бағытын қате таңдаса,кейіннен бағытын өзгертуге болады.

Оқу жоспары оқу жылында жүктемені қайта бөлуге мүмкіндік береді, модульді оқытуды қолдануға болады. Сонымен қатар, оқушы оқу жоспарының дәстүрлі моделін кәсіптік бағдарсыз таңдауы мүмкін және денсаулық жағдайына қарай ең төменгі жүктемені ғана шектейді.

Базалық және бейіндік қашықтықтан оқыту курстары оқушылардың өзіндік жұмысы жеке оқу бағдарламалары негізінде жүзеге асырылады. Жеке оқу жоспары бойынша (ЖОЖ) базалық оқу бағдарламалары негізінде құрастырылған білім беру ұйымының оқу жоспарынан меңгеру үшін оқушы таңдаған пәндердің (бейіндік курстар) жиынтығы ұсынылады.

Оқушының жеке білім беру траекториясын анықтау үшін мұғалім пәннің білімі мен дағдыларын диагностикалауы керек. Оқушылардың ерекшеліктері туралы қорытынды жасай отырып, оның білім беру мотивациясын, ресурстық орталықтың мұғалімі ішкі пәндік тестілеуді жүргізеді. Бұл тестілеудің негізгі міндеттері: оқушылармен танысу, байланыс орнату және білім деңгейін анықтау. Тест алу оқушылардың білім деңгейі туралы жалпы түсінік береді, бірақ мұғалім осы кезеңде оқушының жеке қасиеттерін көреді, оның көкжиектерінің кеңдігін, мүдделердің ауқымын анықтайды, тіл байлығының дамуын бағалайды. Оқуға түсу кезінде, мұғалім болашақ және қашықтықтан сабақ барысында болашақта не істей алатындығын түсіну маңызды.

Кіру тест өткізу мұғалімнің дайын болуын және мобильді болуын талап етеді. Диагностика тек мұғалім оқушының жеке қабілеттеріне, сонымен қатар пән туралы нақты білімдерін тексеруге арналған болса ғана тиімді болады. Кіріспе тест кезінде оқушы мұғалімнің ұсынысы бойынша тапсырманы орындау қиынға соғатын жағдай туындауы мүмкін. Сондықтан материалдың мазмұнын жеңілдетпестен, оқушылардың мүмкіндіктеріне негізделген бақылауды дереу жүзеге асыру үшін мұғалім бірнеше нұсқада диагностикалық материалға ие болуы керек.

Диагностикалық кезеңнен кейін мұғалім оқыту стратегиясын әзірлеуді бастайды. Жеке білім беру және тақырыптық жоспарлауды қалыптастыру үшін оқуға түсу кезінде алынатын деректер және жеке оқу жоспарын қалыптастыру үшін психологиялық-педагогикалық қызметтің ұсыныстары пайдаланылады.

Жеке тақырыптық оқу-жоспары (ЖТОЖ) белгілі бір оқу кезеңінде белгілі бір оқушының материалды түсіну перспективасын анықтайтын «стратегиялық» сипатқа ие. ЖТОЖ түсініктеме жазумен кестелік жоспарлау нысанын алады. Кестеде мұғалім сағаттық жүктемені бағдарламаға сәйкес бөледі, оқушыға қол жетімді жұмыс түрлерін, бақылау іс-шараларын, жобалық әрекеттерді және т.б. қажет етеді. Қажет болса, қайталауға арналған тақырыптарды анықтайды, ЖТОЖ түзету үшін қажетті ақпаратты түзетеді.

Электрондық қашықтықтан оқытудың оқу курстары оқушылардың өзін-өзі меңгеру жағдайында жеке оқу жоспарларын қалыптастыру механизмі педагогикалық ұжым әдіс – тәсілдердің тұтас жиынтығын пайдаланады:

1) пәндік тестілеу;

2) стратегиялық - жеке білім беру және тақырыптық жоспарлау (ЖТОЖ), түсіндірме жазбамен;

3) модельдеу - оқытушы мен оқушының өзара әрекеттесу түрлерінің бірі ретінде қарау;

4) тактикалық - оқытушының методистпен және психологиялық -педагогикалық қызметпен байланысты жұмысы.

Жеке оқытуды жүзеге асыру құралы ретінде қашықтықтан білім беру технологияларын пайдалану, алдымен, білім алушының жеке білім алу траекториясын дамыту үшін онлайн сабақтар жүргізуге, оқытудың асинхронды үлгісін пайдалануға мүмкіндік береді.
Тірек мектебінде қашықтықтан біріктіріп сабақ өткізу механизмі
ШЖМ үшін ресурстық орталықтарда қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру, базалық мектептердің қажетті ресурстармен қамтамасыз етілуін талап етеді, магниттік шағын жинақты мектептердің шынайы уақыт режимінде және еркін уақыт кеңістігінде сабақ алуға дайындығын қажет етеді.

Тірек мектебінің басты міндеті – магниттік ШЖМ үшін сапалы білімге қолжетімділікті қамтамасыз ету болып табылады.

Қашықтықтан оқытуды ұйымдастыруға және жүзеге асыруға қажетті мәселелердің барлығы жергілікті нормативті құжаттардың негізінде – білім ұйымының ішінде, сонымен бірге өңірлік нормативтік құжаттардың негізінде шешіледі. Ұйымдастыру мәселелерін шешу жолдары, құжат түрлері мектеп базасындағы тірек мектебі үшін дербес болып саналады (ереже, бұйрық, өкім, келісім шарт және т.б.) [21].

Тірек мектептерінің (ресурстық орталықтардың) басты міндеті – ШЖМ оқушыларының толыққанды білімге қол жеткізуіне жағдай жасау, колледждермен, өндіріс орындарымен бірге бейіналды және бейіндік оқытуды жүзеге асырады, ШЖМ оқушыларының инновациялық іс-әрекеттерін дамытады, жаңа сапа деңгейіне көтеру мақсатында ауыл мектептерінің қосымша біліммен қамтамасыз етілуін іске асырады. Білім беру желісін құру (білім беру ресурстарын біріктіру), ШЖМ білім алушылары үшін олардың қызығушылықтары мен танымдық қажеттіліктерін толығырақ іске асыруға, қажет болған жағдайда қосымша білім беру ұйымдары мен тірек мектептерінің білім беру қызметін пайдалануға мүмкіндік береді.

Барлық қажетті материалдар білім беру ұйымының сайтында орналастырылады. Қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру кезінде білім беру ұйымдарының желілік өзара әрекеті олардың білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес белгілі бір деңгейдегі білім беру бағдарламасын игеру мүмкіндігін қамтамасыз ететін бірлескен қызмет болып табылады.

Қашықтықтан білім беру технологияларын қолдана отырып, ШЖМ оқушылары үшін, ең алдымен, жеке оқу жоспарлары түрінде алдын-ала бейіндік оқытуды жүзеге асыру құралы ретінде, курстың жүзеге асуы, сессияаралық кезеңде күндізгі, қашықтағы онлайн-кластарды ескере отырып, базалық оқу бағдарламасының вариативті сағаттары есебінен жүзеге асырылады. Бұл білім беру процесін ұйымдастырудың оқу бағдарламаларын, принциптерін дамытудың жаңа тәсілдерін талап етеді. Қашықтықтан білім беру технологияларын қолдану оқу орындарына білім беру бағдарламаларын меңгерудің әр түрлі нысандарын, сондай-ақ оқушыларға арналған жеке білім беру стратегиясын құру үшін әртүрлі конфигурацияларды қолдану арқылы оқу жоспарларын құруға мүмкіндік береді: оқу бағдарламалары кезең-кезеңмен немесе модульдік игеріледі.

Тірек мектеп мұғалімдерінің немесе арнайы бейіндік курстардың басқа да түрлі бағдарламаларын дайындаған арнайы курстарды дайындаудың мақсаты әр оқушының жеке мүдделері мен білім беру қажеттіліктерін түсінуге және жеке білім беру траекториясын құруға мүмкіндік береді.

1. 
   Білім беру ресурсы: интерактивті мультимедия желілік оқыту курсы (базалық, элективті, бейіналды,бейіндік); қашықтықтан қолжетімді интерактивті лабораториялық практикум; жобалық тапсырмалар банкі, тренажерлар, тесттер, деректер қоры, медиатека.
   
2. 
   Кадр ресурстары: желілік жүйетехниктер, мұғалімдер, тьютор, психологтар.
   
3. 
   Функционалды ресурстар: электронды журнал, деректер қоры, білім беру процесін басқару жүйесі.
   

Білім беру ұйымдарының желілік байланысын құру нұсқасын, алдымен желілік білім алу субъектілері (ұсыныс берушілер), олардың ата-аналары немесе заңды өкілдері, білім беру ұйымы, білім басқармасы таңдайды.

Білім беру ұйымдары, желілік байланыс орнатуға ұсыным беруші бола отырып, келесі міндеттерді шешеді:

• 
  білім алушылардың білім алудағы жекелеген қажеттіліктері мен сұраныстарын қанағаттандыру мақсатында білім беру қызметінің аясын кеңейту;
  
• 
  оқушы контингентін сақтау;
  
• 
  білім беру процесін квалификациясы бар мамандармен қамтамасыз ету;
  
• 
  оқу процесін ұйымдастырудың жаңаша тәсілдерін және жаңа бағалау жүйесін енгізу;
  
• 
  бюджеттен тыс қаражат көздерін тарту.
  

Тірек мектептеріне (ресурстық орталықтарға), негізінен, үшеуден жеті магниттік мектепке дейін қамтылған. Бұл жағдайда олар білім алушылардың жеке сұраныстарын (мысалы, жобалық жұмыстар бойынша) желілік байланыс арқылы қамтамасыз ете алады, сонымен бірге жинақталған бейіналды және бейіндік сыныптарды қамти алады. Интернет арқылы тірек мектептерінің ресурстарын кез келген желіге тіркелген ШЖМ пайдалана алады және мұғалімдер оны сабақтарының мақсат-міндеттеріне байланысты оқу процесін ұйымдастыруға, сонымен бірге қосымша білім беру жүйесінде қолданады.

Қашықтықтан оқытудың мұндай түрі ШЖМ–де келесі жағдайда қолданылады:

• 
  базалық, бейіналды және бейіндік курстарды жүргізетін сапалы педагогикалық кадр тапшылығы орын алғанда;
  
• 
  оқушылардың қызығушылығына сәйкес элективті курстардың болмауы;
  
• 
  кейбір базалық пәндер бойынша білімдерін кеңейтіп, әрі тереңдетіп оқуды қалайды.
  

Бұл жағдайда ШЖМ, ресурстық орталыққа, білім алушылардың қажеттіліктері бойынша желілік оқыту курсын жүргізу туралы сұраныс жолдайды және олардың бұл курсты меңгеруіне жағдай туғызады. Желілік сабақтар сынып жетекшілерінің қатысуымен, ресурстық орталықтың желідегі мұғалімдері мен тьютордың қатысуымен өткізілуі мүмкін.

Еліміздің тірек мектептерінің (ресурстық орталықтардың) тәжірибесін зерттеу қорытындысы көрсеткендей, бүгінгі күні, кейбір жағдайларда қашықтықтан оқыту жұмыстары вебинар өткізу, мұғалімдер мен оқушыларға онлайн-кеңес берумен, сессияаралық кезеңдегі өзіндік жұмыстардың тапсырмаларын жіберумен шектеледі.

Дегенмен, Қарағанды және Павлодар облыстарының тірек мектептерінде ШЖМ үшін қашықтықтан оқытуды ұйымдастырудың жақсы тәжірибесі бар. Әдістемелік ұсынымдарды әзірлеу барысында Екібастұз қаласындағы № 21 ЖОМ базасындағы және Қарағанды облысының Осакаровка ауылының №9 гимназия жанындағы ресурстық орталықтарының жұмысы зерделенді. Онда жаратылыстану-математика және қоғамдық-гуманитарлық цикл пәндерінен профильдік курстарды ұйымдастыру бойынша оқу-әдістемелік кешені бар, СБР әзірленген және Қарағанды облысының Осакаровка ауылының №9 гимназия жанындағы ресурстық орталығы кең жолақты интернетке қосылған жақсы компьютерлік базамен жабдықталған. Инженерлік модельдеу және робототехника, топырақтың химиялық құрамын зерттеу зертханасы, өндірісті автоматтандыру бағдарламалары негіздерін зерттеудің электротехникалық шеберханасы магниттік мектептердің білім алушыларымен жұмыста дамытушы компонентті іске асыратыны көрсетілді. Мектеп кітапханасы автоматты ақпараттық-кітапхана жүйесіне қосылған, оқу залында тұтынушыларға арналған компьютерлер бар. Бүгінгі күні, ауыл мектептерінің компьютерлік құралдармен қамтылуы күннен күнге жақсаруда, сол себепті мұғалімдерге жаңа технологиялар мен құрал-жабдықтарды өз тәжірибесінде қолдануды тездетіп игергені дұрыс деп санаймыз.

Қазіргі кезде мұғалімдердің жетіспеуіне байланысты ШЖМ-де келісім шарт бойынша қосалқы жұмыс жасап жүрген пән мұғалімдерінің саны артты. Олар негізінен жақын маңдағы аудандардың, ресурстық орталықтардың мұғалімдері. ШЖМ техникалық мүмкіндіктері сәйкес келген жағдайда бұл сабақтарды сол мұғалімдер қашықтықтан өткізуіне де болады. Сонымен бірге қашықтықтан оқыту, ШЖМ басшылығы үшін, озық тәжірибелі пән мұғалімдерін тұрғылықты жеріне қарамастан жұмысқа тартуға мүмкіндік жасайды.

Білім беру мекемелерінің өзара байланысының бір бөлігі болып табылатын қолдау, ШЖМ мектептердің жоғары сыныптарын ғана емес, бүкіл орта деңгейде қашықтан қолдау көрсетілсе, білім беру ресурстарын өзара алмасу негізінде оқытуды ұйымдастыру ШЖМ үшін білім сапасын жақсартуда тиімді болар еді. Мұндай алмасу желісі бір-бірін толықтыратын білім беру мекемелерінен тұратын жүйе тиімді болады. Бұл жағдайда аудиториядағы өз орындарында қалған оқушылар таңдап алынған бейіндік, элективті курстарды базалық және бейіндік пәндерін қашықтан меңгере алады, мұғалім болмаса, тиісті желілік ресурстарға қол жеткізе алады және оларға педагогикалық қолдау көрсетіледі.

ШЖМ үшін қашықтықтан білім беру технологияларын қолдану арқылы тірек мектептері жүзеге асырады:

- тірек мектебінің барлық ұйымдастырушылық, техникалық және әдістемелік базасын тиімді пайдалануды қамтамасыз ету;
- әрқайсысының білім беру мүмкіндіктерін кеңейтіп, оқушыларға оқу курстарын және білім беру қызметін ұйымдастыру жолдарын таңдауға жеткілікті мүмкіндік береді;

- тірек мектебінің оқу жоспарын және желіге қосылған магниттік мектептің жүйелерін үйлестіруді қамтамасыз ету, сондай-ақ оқу сабақтарын жоспарлауды оңтайландыру;

- интернет желісі арқылы мектептің өзара іс-қимыл тәртібінде ШЖМ оқушыларына жобалық-зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру.