Методические указания Форма
Ф СО ПГУ 7.18.2/05
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті
Ќазаќ филологиясы кафедрасы
«Орфография, пунктуация» пәні бойынша 050117 «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығына тәжірибешілік сабақтарға арналған
ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ
Павлодар 2007
Лист утверждения к Форма
методическим указаниям Ф СО ПГУ 7.18.1/05
БЕКІТЕМІН
ФЖж¤ факультетініњ деканы
_________ Ж.Т.Сарбалаев
« ___» ___________2007 жыл
Ќ±растырушы: оқытушы Кәріпжанова А.О.
Ќазаќ филологиясы кафедрасы
Әдістемелік нұсқау
Тәжірибешілік сабақтарға арналған
«Орфография, пунктуация» пәні бойынша 050117 «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығыныњ студенттері ‰шін
Қазақ филологиясы кафедрасының « » ________ 2007 ж. мәжілісінде ұсынылды. Хаттама №
Кафедра меңгерушісі: _____________ Жүсіп Қ.П. «___» ________ 2007 ж.
Филология, журналистика және өнер факультетінің 2007 жылғы «___»_______ әдістемелік кеңесінде мақұлданды. Мәжілісхат №
ӘК төрайымы:________________ М.В.Семенова
КІРІСПЕ
Мемлекеттік ұлттық тіліміздің баршаға ортақтығы белгілі бір заңдылықтардың, нормалардың болуын талап етеді. Ол нормалардың тіл білімінің барлық салаларында болатыны анық. Тілдің дыбыстық және мағыналық табиғаты мен таңбалануы, сандық ерекшеліктерінің үйлесімді болып келуі. Сауатты жазудың кепілі орфографиялық ережелерді мұқият сақтап отыруда. Аталған пәннің міндетті студенттерді оқытуда сауатты жазу мәселесіне баса назар аударту.
Кіріспе бөлімінде орфография және пунктуация пәнінің зерттеу бағыттары және негіздері қарастырылады. Жазудың шығу тарихы, жүйесі, саны, таңбасы, маңызы, түрлері және қазіргі жазу түрлері қарастырылады.
Орфография және пунктуацияны оқытудың басты мақсаты:
Мемлекеттік ұлттық тіліміздің белгілі бір заңдылықтарын, нормаларын сақтау, олардың тіл білімінің барлық салаларындағы орны, жазуға қойылатын талаптарды оқыту.
Тілдің дыбыстық және мағыналық табиғаты мен таңбалануы, сандық ерекшеліктерінің үйлесімді болып келуін дәлелдеу.
Ресми түрде қабылданған, бекітілген еміле, ережелерді оқыту.
Міндеті:
Сөздедің дұрыс жазылуы мен айтылу нормаларын сақтау.
Буын, екпін, дыбыстардың үндесуін қадағалау.
Орфоэпия, графика, орфография ережелерін сақтау.
Этимология, семасиология, омоним, антоним, т.б.
Күрделі сөздердің жазылу ерекшеліктерін қарастыру.
Қосымшалардың дұрыс жалғану мәселелерін қарастыру.
Сөздерді дұрыс топтастыру принциптерін білу.
Сөз тіркестерінің байланысу түрлерін білу.
Құрмалас сөйлемдердің тыныс белгілері және оларды бірізділікке түсіру мәселелерін қарастыру.
Пәнді игеруде студенттер білуге тиіс
Сауатты жазуды білуі тиіс.
Тыныс белгілерінің дұрыс қолданылуын білуі тиіс.
Сөздердіің дұрыс жазылуы мен айтылу нориаларын сақтауы тиіс.
Буын, екпін, дыбыстардың үндесуі, орфоэпия, графика, орфографиядан сауаттылықты сақтауы тиіс.
Күрделі сөздердің жазылу ерекшеліктеріне, қосымшалардың дұрыс жалғану мәселелері мен сөздерді топтастыру принциптерін білуі тиіс.
Сөз тіркестерінің байланысу түрлерін, құрмалас сөйлемдердің тыныс белгілерін және оларды бірізділікке түсіру мәселелерін білуі тиіс.
Пән игеруде студенттер істей білуге тиісті
Сауатты жазуды игереді.
Тыныс белгілерін дұрыс қолдана алады.
Сөздердіің дұрыс жазылуы мен айтылу нориаларын сақтайды.
Буын, екпін, дыбыстардың үндесуі, орфоэпия, графика, орфографиядан сауаттылықты сақтайды.
Күрделі сөздердің жазылу ерекшеліктеріне, қосымшалардың дұрыс жалғану мәселелері мен сөздерді топтастыру принциптерін біледі.
Сөз тіркестерінің байланысу түрлерін, құрмалас сөйлемдердің тыныс белгілерін және оларды бірізділікке түсіру мәселелерін біледі.
ТӘЖІРИБЕШІЛІК САБАҚТАРДЫҢ МАЗМҰНЫ
|
№
|
Тақырып
|
Мазмұны
|
1
|
2
|
3
|
1.
|
Кіріспе. Орфография және пунктуация пәнінің зерттеу бағыттары, негіздері. Орфография туралы жалпы түсінік.
|
Дауысты дыбыс әріптерінің емлесі (а, е, э, ы, і, и әріптерінің емлесі).
1, 9,10, 11, 12 – жаттығулар.
Ю, Я әріптерінің емлесі. 59,61,64,71 – жаттығулар.
|
2.
|
Дауысты және дауыссыз дыбыс әріптерінің емлесі.
|
О, ө, ұ, ү, у әріптерінің емлесі. 13,16, 17, 19 – жаттығулар. В, ф, х, ш, щ, һ , ц, ч әріптерінің емлесі. 73, 75, 76, 81, 84, 89– жаттығулар.
|
3.
|
Қосымшалардың жазылуы.
|
Қосымшалардың емлесі:
- нікі, -дікі, -тікі, -тай, -дар, -еке;
-бей, - би, -сер, -гер, -қор, -паз, -қой,-кеш, -хана, -кес;
- көмектес септік жалғаулары;
-ов, ова, ев, ева, ин, ина;
- сөз х дыбысына аяқталғанда;
-сөздің соңғы буынында ә әрпі жазылғанда.
120, 122, 124-жаттығулар.
|
4.
|
Басқа тілдерден енген сөздерге қосымшалардың жалғануы.
|
Орыс тілінен енген сөздерге қосымшаның жалғануы:
- жіңішкелік белгіге аяқталған сөзге дауыссыздан басталатын қосымша;
- жіңішкелік белгіге аяқталған сөзге дауыстыдан басталатын қосымша;
- қосымшаның жуан, жіңішке жалғануы;
-аль, оль, уль аяқталғанда дауыстыдан басталатын қосымша;
- ст, вт, зд, сть аяқталғанда соңғы әріптің түсіп қалуы;
-сс, лл, мм, тт аяқталғанда соңғы әріптің түсіп қалуы;
- рг, рк, кс, лк, ог, уг аяқталғанда қосымшаның жіңішке жалғануы;
- ск, кт, рв, нг, мб, мск, нд, дж, нк, мт,пт, рзь, нкт аяқталғанда, түбір мен қосымшаның арасына дәнекерлеуші ы, і әріптерінің қосылып жазылуы.
-б, в, г, д дыьыстарына аяқталғанда, қосымшаның қатаңнан басталуы.
- 126, 127, 128, 133, 136, 137,144,146,149-жаттығулар.
|
5.
|
Бірге жазылатын сөздер.
|
-Қазақтың байырғы сөздері, араб-парсы тілдерінен кірген сөздер екі дауыссыздан басталғанда екі дауыссыздың арасына ы, і жазылуы;
- кісі аттарының құрамында екі дауыссыз қатар келгенде, бірінің түсіріліп жазылуы;
- ұлы, -қызы сөздерінің әкесінің атымен бірігіп жазылуы;
- еш, әр, қай, кей, бір, әлде сөздерінің жазылу емлесі;
- аралық, тану, салмақ, сымақ сөздерінің емлесі;
- фото, электр, аэро, агро, авто, радио, авиа, теле сөздерінің жазылу емлесі.
-102, 104, 105, 106, 110, 111, 113-жаттығулар.
|
6.
|
Бөлек жазылатын сөздер.
|
-Күрделі атаулардың емлесі;
- Фразалық тіркестердің емлесі;
-Шылау, көмекші есім, көмекші етістіктердің емлесі;
- 114, 115, 116, 117-жаттығулар.
|
7.
|
Қос сөздер мен қысқарған сөздердің жазылуы
|
- Қос сөздердің жасалуының қалыптасқан заңдылықтары .
-Қазіргі тілде қос сөздердің кейде бір, кейде екі сыңа
рының мағынасыз болуы;
Қос сөздердің сыңарлары буын үндестігіне бағынбай, жуан, жіңішке сөздердің аралас келуі арқылы жасалуы;
Қосарлама қос сөздердің мағынасындағы жинақтау, малпылау мәннің болуы;
Қайталама қос сөздердің бірінші сыңарына ма,ме қосымшасының қосылуы;
Қазақ тілінде адам атын қысқартып қолданудың түрлі жолдары;
Мекемелер, ұйымдар атауларын қысқартып қолдану;
Күрделі атаудың әр сөзінің бірінші әрпінен қысқартылуы.
Жаттығулар жинағымен жұмыс жүргізу(205-209жаттығулар)
|
8.
|
Шылаулар мен одағайдың жазылуы
|
Шылаулардың зерттелу тарихы.Жалғаулықты,
септеулікті, демеулікті шылаулардың емлесі.Одағайлардан соң қойылатын леп белгісі.Үтірмен ажыратылатын одағайлар.
(Мәтіндермен жұмыс)
|
9.
|
Бас әріптердің жазылуы.
|
Кісі аттары,тұрақты эпитеттері жалқы есімнің алдынан келгенде, географиялық,астраномиялық атаулар, мемлекет, республика аттарының жазылуы.
160,161,164-жаттығулар.
|
10.
|
Нүкте, көп нүкте, сұрау белгісі, леп белгісі
|
Сөйлемнің интонациясы. Нүкте қойылатын орындар.
Сұрау белгісі қойылатын орындар.Леп белгісі қойылатын орындар.Сөйлем соңында қабаттасып
Қолданылатын тыныс белгілері.
-1-тапсырма, 2-жаттығу;
-2-тапсырма, 3-жаттығу;
-3-тапсырма, 4-жаттығу;
4-тапсырма, 5,6-жаттығу.
|
11.
|
Үтір, сызықша, қос нүкте, нүктелі үтір.
|
-Бірыңғай мүшелер, қаратпа сөз, қыстырма сөз, одағай, оңашаланған мүшелер, құрмалас сөйлемдер , аралас құрмалас сөйлемдер арасына қойылатын үтір.
-Бастауыш пен баяндауыштың арасына қойылатын, жалпылауыш сөздерге, оңашаланған мүшелерге, құрмалас сөйлемдерге, ықшамдап қолданылуға байланысты қойылатын сызықша.
- Қос нүкте қойылатын орындар;
- Нүктелі үтір қойылатын орындар;
- 7, 8, 9, 11-жаттығулар; 5-тапсырма, 12-жаттығу;
6-тапсырма, 13-жаттығу; 7-тапсырма, 14-жаттығу;
8-тапсырма, 15, 16-жаттығу.
|
12.
|
Тырнақша
|
-Тырнақша қойылатын орындар;
-30, 31-жаттығулар.
|
13.
|
Жақша
|
-Жақша қойылатын орындар;
-16-тапсырма, 32, 33 –жаттығулар.
|
14.
|
Төл сөз.
|
- Төл сөз бен автор сөзі туралы мәлімет.
- Төл сөзінің тыныс белгілері;
-34-жаттығу, мәтіндермен жұмыс.
|
15.
|
Диалог
|
-Диалог және оның тыныс белгілері;
-35, 36, 37-жаттығулар.
|
Достарыңызбен бөлісу: |
