Методическое руководство по обучению правам ребенка с использованием сюжетов и персонажей детских книг и анимационных фильмов
-бөлім. Бала құқықтарына оқыту барысында балалар кітаптары мен анимациялық фильмдердегі сюжеттерді және кейіпкерлерді пайдалану
жүктеу/скачать 0,88 Mb.
|
| 4-бөлім. Бала құқықтарына оқыту барысында балалар кітаптары мен анимациялық фильмдердегі сюжеттерді және кейіпкерлерді пайдалану
Үздік педагогикалық тәжірибе көрсеткендей, балалардың негізгі құқықтарымен танысу, егер балалардың құқын оқыту барысында, балаларды образды түрде қанағаттандыратын анимациялық фильмдер мен кітаптардағы жарқын және қызықты сюжеттер, жарқын кейіпкерлер сияқты, халықтың тіл байлығын, күнделікті өмірін, дәстүрі мен мінезін дәріптейтін мақалалар сияқты оқыту тәсілдері қолданылса анағұрлым тиімдірек болады. Шынайы өмірге байланысты анимациялық фильмдердің, балалардың кітаптары мен мақалдардағы сюжеттер, оқушылардың жағдайды түсіну және қабылдау ерекшеліктерін ескере отырып балалардың құқы жөніндегі жұмыстардың мазмұнын анықтауға, кейіпкерлер әрекетінің себебін талдауға, әлемді тұтастығымен, қиындығымен қоса әдемілігімен көруге мүмкіндік береді. Жағымды кейіпкерлер өз елін, табиғатты жақсы көреді, берген сөзінде тұрады, әрқашан мұқтаж адамдарға көмекке келеді, жан дүниелері де, түр-тұлғалары да әдемі келеді. Кино өнерінің, кітаптардың, фольклордың жеке тұлғаның дамуына тигізетін әсері бір нәрсені қабылдау арқылы жүзеге асырылады, ол қоршаған өмірдегі тікелей сезімдік бағытты қамтамасыз ететін заттардың, жағдай мен оқиғалардың тұтастай көрінісі ретінде түсіндіріледі. Анимациялық фильмдерді, балалардың кітаптарын, мақалдарды пайдалану негізінде оқушыларды құқықтық жағынан тәрбилеудің тиімділігі, өз құқықтарын терең және эмоциялық жағынан меңгеруге ықпал ететін әдістер мен амалдар жүйесіне қарай туындайды. Балалар әдебиетімен, мақалдармен, анимациялық фильмдермен жұмыс істеудің әдістері мен амалдарын таңдау үшін оқушылардың психологиялық мүмкіндіктерін және Бала құқықтары туралы Конфенцияның және Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы Заңның мазмұнын меңгеру ерекшеліктері есепке алынуы тиіс. Көрнекі, образдық түйсіктің де маңыздылығы басым. Балалардың нақты образдарды есте сақтауға, оқиғаның әрбір бөлігін және көбінесе жақсылап ұғынуға бейімділігі, құқықтық білім жүйесін бұдан кейін анағұрлым терең меңгеруі үшін ең қажетті негіз болып табылатын ақиқат білімінің фундаметін қалайды. Алдыңғы тәжірибені өңдеу негізінде шығармашылық қиялы дамиды, бала қажетті образды өзі ойлап табады. Анимациялық фильмнің немесе балалар кітабының сюжетін қабылдаған жағдайда көбінесе оқушылар «біздікі-біздікі емес», біз-олар», өзіміз-өзіміз емес» деген нәрселерге шек қояды, бұл оқытушының болып жатқан оқиғаларды негізді түрде талдауды ұйымдастыруға және біріктіру үдерісіне баса назар аударуын талап етеді, бұл үшін шығармашылық қиялы туралы ойлануды қажет ететін тапсырма керек. Оқушылармен жұмыс істеуде балалар шығарма кейіпкерлерінің орнына өздерін қоя алатындықтарын ескеру қажет, бұл оқиғаны ойнау кезінде айқын көрінеді. Рольдерді ойнау кезіндегі балалардың тәуелсіздігі, фантазиялары, жарқын эмоциялары, оларға кез келген рольде ойнай алауына, соның салдарынан автор шығармасындағы көркем образдар әлеміне енуіне көмектеседі. Оқушылардың жағдайды қабылдауы және түсінуі бойынша 4 негізгі деңгейді ерекше атап өтуге болады: екі қосымша деңгейден тұратын қайта кескіндеу: фрагменттік және сюжеттік-логикалық; эмоционалдық-сюжеттік; құқықтық; саналы-құқықтық. Аталған деңгейлер сюжетті түсінудегі сапалы өзгерістермен ерекшеленеді, оқушының жасына байланысты емес қабылдау серпінін көрсетеді. Әрбір деңгейді сипаттай отырып, қайта кескіндеу деңгейі «қабылдағандарды шығармашылық жағынан қайта өңдеместен және тереңіне бойламастан шығарманың сюжеттік-оқиғалық жағынан мазмұнын меңгеруді көрсететінін» атап өтуге болады. Балалар шығармадағы оқиғалардың бірізділігін естеріне сақтай отырып, оның фабуласын меңгереді. Осы деңгейде қабылдаудан бөлек ондағы екі қосымша деңгейдің бөлінуі белгі болуы мүмкін. Бірінші фрагменттік деңгей – бала тек жеке кейіпкерге, есте қаларлық эпизодтарға ғана назар аударады, оларды бір тұтас ретінде біріктірмейді. Екінші деңгей сюжеттік-логикалық – шығарманы анағұрлым толық қабылдау бойынша сипатталады, соның нәтижесінде балалар оқығанын толығымен есте сақтап және егжей-тегжей баяндап беруге тырысады. Қабылдаудың эмоционалдық-сюжеттік деңгейі оқушының қабылдау қабілетінің дамуына мүмкіндік бере отырып, кейіпкерлерге жеке-жеке қарау, олардың жан дүниесін түсіну және ерекше толғану сезімін қалыптастырады. Түйсіктік-құқықтық деңгей, шығарманы толығымен және өз бетінше қабылдауда, шығармадағы ұнаған фрагменттерді түйсікті түрде таңдауда, оның құқықтық мазмұнын түсіне білуге талпынуда және жалпы шығармаға өзінің көзқарасын айтып беруде көрінеді. Саналы-құқықтық деңгей тұтастай-талдамалық болып аталады. Бұл сатыда балалар көркем суреттің образдық жағынан алғандағы сапасын түсіне бастайды, кейіпкердің іс-әрекетіндегі артықшылықтар мен кемшіліктерді бағалауға тырысады. Осының негізінде оқушылар қабылдау құрылымында басты назарлардың орнын ауыстыра бастайды – бірінші орынға 1-2 жауаптардағыдай таным аспектісімен қатар көркем шығарманың сюжетін, құқықтық құбылыстардың маңызын түсінуге, талдау және синтездеу элементі туындайын түсіну және қабылдау деңгейіндегі көркем образдың қалыптасуын алға жылжытуды бірінші орынға қойылады. Оқушылардың анимациялық фильмдерді тодықтай түсінуі, кітаптар мен мақалдарды қабылдауы әр бала үшін жеке-жеке әсер етеді, ол оқиғаны қабылдау үдерісіндегі баланың жігерлілік, зияткерлік және эмоционалдық ерекшеліктерінің дамуына негіз болады. Балалардың құқы бойынша жұмыс істеу үдерісінде анимациялық фильмдер, суреттер, фотосуреттер, кітаптағы кейіпкерлердің бейнелерін, мақалдарды пайдалану оқушылардың көзбен көру дағдыларын дамытады. Осындай жағдайда төмендегі негізгі идеяларға сүйенуге болады: Біз мәтінді қалай оқысақ суретті де солай «оқи» аламыз, суретке қарап ой түйе аламыз. Көрнекі символдар ойды немесе эмоцияны бере алады. Бірақ көзбен көру тілінің кодтары мен ережелері жазбаша немесе ауызша тілге қарағанда айқындалмаған. Біз суреттегі көрнекі ақпараттар мен көрнекі символдарды тани аламыз, осы символдарға субъективті түрде түсініктеме беріп, пікірімізді білдіре аламыз. Біздің суретке түрліше мән беруіміз мүмкін және ол суретте бейнеленген адамдарға/оқиғаларға қатысты біздің мәдениетімізге, жеке тәжірибеміз бен нанымдарымызға байланысты қалыптасады. Мысалы африкалықтар, «Бе-неттон» компаниясының жарнамасындағы қара нәсілді әйелдің ақ нәсілді баланы емізу кезіндегі бейнесіне өз қарсылықтарын білдірді, өйткені олар үшін бұл сурет құлдықпен ассоцияланады. Сондай-ақ рассистердің де бұл жарнамаға көңілдері толмады, бірақ олар мұны нәсілдерді араластыру деп түсінді! Біз белгілі бір суреттерді белгілі бір түсініктермен ұштастырамыз. Мысалы көзін бақырайтып тұрған баланы біз қорқып тұр деп түсінеміз, ал бұлшық етті еркекті күшті деп түсінеміз. Бұл түсініктер біздің санамыздағы түйсік арқылы болады. Олар қоғамымыздың құндылықтарын көрсетеді және осы құндылықтардың туындауына ықпал етеді. Дәл осы бойынша көзбен көру тілі әсерлі болып табылады және ол қоғамдағы өзгерістерді суреттейді. Суретті толықтай түсіну үшін оны кең контексте қарастыру қажет және ондағы әлеуметтік құндылықтардың, саяси жағдайлардың және басқа да қоғамдық мәні бар дәстүрлердің басымдығын ескеру қажет. Барлық суреттер белгілі бір идеялармен және мәнділіктермен толықтырылған. Суретке онда бейнеленгендердің мәнін түсіндіру үшін мәтін жазылады. Бала құқықтарын зерделеу кезінде табысты түрде қолдануға болатын кейбір құралдарды қарастырайық: жүктеу/скачать 0,88 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|