№
|
Жұмыс түрлері
|
Критерийлер/дескрипторлар
|
|
Диктант (грамматикалық тапсырмаларымен)
|
- мәтінді бұрмалаусыз жазады: әріптерді қосу және ауыстыру, тастап кету;
- әріптер мен дыбыстар арақатынасын белгілей білу;
- грамматикалық тапсырмаларды орындау;
- оқылған материал бойынша тыныс белгілерін қою;
- жазу кезінде сөздерді дұрыс жазу;
- сөздерді жазу барысында орфографиялық нормаларды сақтай білу
|
|
Мазмұндама
|
- мазмұндау кезінде ойды өзгертпей сақтай білу;
- орфогрфикалық нормаларды сақтай білу.
|
|
Шығарма
|
жоспар құра білу;
ой бірізділігін сақтай білу;
орфографиялық нормаларды сақтай білу.
|
|
Көру диктанты
Бұл диктант түрі білім алушылардың көру, есту, есте сақтау, затты тану сияқты қабілеттерін дамыту мақсатында жүргізіледі. Көру диктанты үшін әріп, буын, жеке сөздер, сондай-ақ жазылуы қиын сөздер мен сөз тіркестері және шағын мәтіндер, жұмбақтар, мақалдар, жаттауға берілгсн өлеңдерді алуға болады.
|
- есте сақтау арқылы мәтін жаза білу;
- емлені жазу кезінде ережелерді қолдана білу;
- оқылған материал бойынша тыныс белгілерін қою;
- жазылған мәтін үлгісі бойынша тексеру.
|
|
Шығармашылық диктант — үйрету диктанттарының ішінде мазмұн, құрылым, әдіс-тәсіл жағынан ең күрделісі, оқушылардың ойлау қабілетін, сөздік қорын, білім деңгейі мен өздігінен жұмыс істеудегі шеберліктерін арттыру көрсеткіші. Бұл диктанттың көп нүктенің орнына тиісті әріптерді қою, сөздерді дұрыс орналастыру арқылы сөйлем құрау, басы жазылған мәтінді аяқтау сияқты басқа диктанттарға ұқсамайтын өзгешеліктері болады.
|
- белгілі бір сөзді немесе грамматикалық нысанды таңдай біледі;
- сөздерді жазу кезінде орфографиялық ережені қолдана алады.
|
|
Графикалық (сызба) диктантты сөйлемдегі сөздердің байланысын сызба арқылы көрсету, керісінше, берілген сызба бойынша сөйлем құрау сияқты түрлі нұсқада жүргізуге болады
|
- емлені жазу кезінде ережелерді қолдана білу;
|
|
Суретті диктант (дыбыссыз диктант) – мұғалімі үнсіз пәндік суретті көрсетеді, білім алшылар заттың атауын жазады.
|
- суретте бейнесін сөздермен сәйкестендіре білу;
- бейнеленген суретті сөздермен жаза білу;
- емлені жазу барысында ережелерді қолдана білу
|
|
Еркін диктант мәтінді жазу барысында білім алушылар жекелеген сөздерді ауыстыра алады, сөйлемнің құрылымын өзгерте алады. Мәтін әуелі тұтас оқылады, сонан соң бөліктері бойынша (3-4 сөйлем); әрбір бөлігі қайталап оқығаннан кейін жазылады. Білім алушылар мәтіннің әр бөлігін есте сақтау арқылы жазады. Бұл жұмыс түрі білім алушыларды мазмұндама жазу дағдыландырады.
|
- сөздерді мағынасы жағынан таңдай біледі/алмастыра алады;
- мәтіннің бөлігі бойынша есте сақтай отырып, жаза біледі;
- сөздерді жазу кезінде орфографиялық ережелерді қолданады;
- оқылған материал бойынша тыныс белгілерін қоя біледі.
|
|
Өздік диктант
Білім алушылар өтілген материалдарға байланысты әріптер мен буындарды, сөз бен сөз тіркестерін және жекелеген сөйлемдер мен жаттап алған өлең, жұмбақ, жаңылтпаш, мақал-мәтелдерді естеріне түсіріп, ойлана отырып өз бетінше жазады.
Диктанттың бұл түрінің өткенді қайталап, тіл ұстартуда маңызы зор. Мұғалім өздік диктантты қай күні болатынын, нені қайталап келу керектігін білім алушыларға алдын ала ескертіп қояды.
|
- емлені жазу кезінде ережелерді қолдана біледі
|
|
Іріктеу диктанты – есту немесе көру диктантының түрі. Бүкіл мәтінді жазу емес, тек қана оқылған ережелер орфограммасы бар сөздерді, сөз тіркестерін, сөйлемдерді жазғызу. Қосымша тапсырма қоса жүруі мүмкін.
|
- оқылған орфограммалары бар сөздерді таңдай біледі;
- сөзді жазу кезінде орфографиялық ережені қолдана біледі.
|
