Тақырыбы:
|
|
• Сараптама жүйелері
|
Мақсат:
|
Білімдік
|
Жаңа білім
|
• Сараптама жүйесі туралы жалпы мағлұмат
|
Жаңа түсінік
|
• Сараптама жүйесі мысалдары көмегімен сараптама жүйелері қалай және қай жерде пайдалануын түсіну
|
Құзырлылық
|
Қолданым әрекеті
|
• Сараптама жүйесінің күнделікті өмірде кездескенде оны тану
|
Талдау әрекеті
|
• Әртүрлі жасанды интеллект технологиялармен сараптама жүйесінің айырмашылығын көрсету
|
Шығармашылық әрекет
|
• Қай салада сараптама жүйесін енгізуге болатынын талдау
|
Құндылық
|
Бағамдау әрекеті
|
• Сұрақтарға жауап беру
|
Сабақ құрылымы:
|
|
І. Ақпарат алмасу (10 мин.).
ІІ. Алғашқы бекіту (10 мин.).
ІІІ. Құзырлылық қалыптастыру (10 мин.).
ІV. Шығармашылық қалыптастыру (8 мин.).
V. Бағамдау-бағалау (7 мин.).
|
Сабақ типі:
|
|
• Сабақта жаңа білімді игеру
|
Оқыту әдісі:
|
|
• Түсіндірмелі-иллюстративтік, топтық
|
Мұғалім іс-әрекетінің тәсілі:
|
|
Оқушыларды жаңа түсініктермен таныстыру
Жаңа тақырыпты бекіту мақсатында нақты мысалдар көрсету
Оқушыларға мысалда берілген тапсырмаларды өз бетімен орындап
көруге мүмкіндік беру. Өз бетімен орындауда нәтижелер оң болмаған
жағдайда, нұсқаулар беру.
Сабақ барысында оқушыларға қосымша сұрақтар қоюға мүмкіндік беру
|
Негізгі ұғымдар мен терминдер:
|
|
• Сараптама жүйелеріб сараптама жүйелерінің компоненттері, сараптама
жүйелерінің пайдаланылуы
|
Оқушыда дағды қалыптастыру:
|
|
Жаңа өткен тақырыпты толық игеру
Қажет болған жағдайда мұғалімнен көмек сұрау
Өтілген тақырыпты бекіту мақсатында үй жұмысын, деңгейлік
тапсырмаларды толығымен өз бетімен орындау
|
Ақпарат көздері:
|
|
1. http://en.wikipedia.org/wiki/Expert_system
2. http://en.wikipedia.org/wiki/Artificial_intelligence
3. http://gilbaneboston.com/12/presentations/T3_Bell.pdf
4. http://www.slideshare.net/sadeenedian08/expert-systems-228719
|
Оқушы жетістігін бағалау:
|
|
Оқушының негізгі бағасы деңгейлік тапсырмаларды орындауына байланысты қойылады. Қосымша бағаны (бонус) алу үшін топтық тапсырманы орындау қажет.
|
Үй тапсырмасы:
|
|
• IBM Watson сараптама жүйесі туралы презентация жаса. Бұл жүйенің басты компонеттерін талқыла.
|
|
• Сапалы сараптама жүйесін жасаудағы ең басты қиындық қандай? Неге сараптама жүйелері көбінесе шектеулі салада жасалады?
|
Тақырып жоспары:
1. Сараптама жүйесі деген не?
2. Тарих
3. Сараптама жүйесінің компоненттері
4. Кім қатынасты?
5. Сараптама жүйесін жасау
Слайдтар:
2-слайд Сараптама жүйелері
Сараптама жүйесі деген не?
Тарих
Сараптама жүйесінің компоненттері
Кім қатынасты?
Сараптама жүйесін жасау
|
3-слайд Сараптама жүйесі деген не?
Сараптама жүйесі (CЖ) – белгілі бір салада көптеген мамандардың білімін қамтыған компьютерлік жүйе
СЖ жасанды интеллект түрі
СЖ логикалық ережелерді және де сала туралы білімді пайдаланып адами маман сияқты шешім қабылдайды
|
4-слайд Шығу тарихы
1970 жылдары пайда бола бастады
Жасанды интеллект саласындағы мамандар адам сияқты ойлайтын бағдарлама жасауды мақсат етті
1970 - бағдарламаның шешім қабылдау қабілеті оның біліміне байланысты екені анықталды
СЖ ақылды ету үшін оған шектеулі саладағы білімді беру қажет
|
5-слайд Сараптама жүйесінің компоненттері
Білім дерекқоры – факт
Ережелер
Білім компьютер ішінде ережелер арқылы белгіленеді
Көбінесе if-then конструкциясы арқылы жүйеге асады
Бірнеше if-then конструкцияларын қосқанда логикалық ой сызығы пайда болады
Қорытынды шығару жүйесі
Сараптама жүйесінің миы
Ережелерді және білімді пайдаланып сауалға жауап береді
Интерфейс
Пайдаланушыға арналған интерфейс
Көбінесе графикалық болады
|
6-слайд Сараптама жүйесінің компоненттері
Білім дерекқоры – факт
Барлық адамдар ажалды
Сократ адам
Ережелер
Қорытынды шығару жүйесі
|
7-слайд Дұрыс па бұрыс па?
Барлық жемістер дәмді
Банан жеміс
Сондықтан, банан дәмді
Барлық алма жеміс
Банан жеміс
Сондықтан, банан алма
|
8-слайд Кім қатынасты? Сараптама жүйесін жасау
Білім инженері – жасанды интеллекттен тұратын бағдарламаларды жасай алатын компьютер ғалымы
Салалық маман – сараптама жүйесіне арналған саладағы үздік маман
Білім инженері және салалық мамандар бірге қосылып мәселе саласын сипаттайды және оған шешім шығарады
Содан сон инженер білімді компьютер түсінетін тілге аударады, қорытынды жасау жүйесін жасайды
|
9-слайд Сараптама жүйесі
Сараптама жүйесі адами маман деңгейінде сауалдарға жауап бергенде ғана сәтті деп саналады
Қандай мәселелер болуы мүмкін?
Қорытынды шығару жүйесі дұрыс емес
Білім сақтау формасы қолайлы емес
|
|
10-слайд Адам vs. Сараптама жүйесі
Адам маманы
|
Сараптама жүйесі
| |
|
Ажалды
|
Тұрақты
|
Білімді басқаға беру қиын
|
Білімді беру оңай
|
Құжаттандыру процесі қиын
|
Құжаттандыру оңай
|
Болжау қиын
|
Тұрақты
|
Қымбат
|
Арзан
|
|
11-слайд Пайдалану салалары
Медициналық диагноз
Mycin бағдарламасы, http://en.wikipedia.org/wiki/Mycin
Қауіпті инфекцияларды шығаратын бактерияларды табу үшін арналған жүйе
Білім дерекқоры 600 факттан тұрады
Дәрігерден иә/жоқ деген сұрақтар сұрап аяғында инфекцияға қатынасты бактериялар тізімін шығарады
|
12-слайд Медициналық диагноз мысалы
Факттар
Пневмония белгілері
Дене қызуы 39-40 С
Қалтырау
Құрғақ және қақырықты жөтел
Бүйір шаншу
Ауа жетпеу
Ереже және қорытынду құру
Науқас симптомдарының кемдегенде 80% пайызы пневмония белгілерімен сәйкес келсе -> пневмония
Пайдалану мысалы
Науқастың дене қызуы, қалтырау, қақырықты жөтел және бүйір шаншу белгілерімен келеді. Себебі не?
Науқастың дене қызуы, қақырықты жөтел, бүйір шаншу және орынсыз күлкі белгілерімен келеді. Себебі не?
Пневмония емес.
3/5 – 60%
|
Мына кестені толтыра отырып сабақтың мазмұны бойынша қорытынды шығар.
Қорытынды:_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
|
ііі. құзырлылық қалыптастыру
|
|
Деңгейлік тапсырмалар:
І деңгей тапсырмалары
1. Сараптама жүйесімен іздеу жүйесінің айырмашылықтары және ұқсастықтары қандай?
2. stackoverflow.com, szh.kz, ask.com деген сұраққа жауап беру сайттары сараптама жүйесіне жата ма? Неге?
3. Сараптама жүйесіне үлкен деректер қоры болған маңызды ма әлде жақсы қорытынды шығаратын жүйе болған маңыздырақ па? Неге?
ІІ деңгей тапсырмалары
Келесі білім дерекқоры және ережелер берілген:
father(Aidar, Aidos) - Айдар Айдостың әкесі
father(Aidar, Marat)
father(Nurlan, Saule)
father(Nurlan, Aidar)
mother(Ainur, Aidos) - Айнур Айдостың анасы
mother(Ainur, Marat)
mother(Zhanar, Ainur)
X және Y ата-анасы бір болса олар ағайынды
sibling(X, Y): mother(X, A), father(X, B), mother(Y, A), father(Y, B)
немере
grandchild(X, Y): father(X, Z), father(Z, Y)
Келесі сұрақтарда X мағынасы қандай болады?
1. father(Nurlan, X)
2. sibling(Marat, X)
3. sibling(Ainur, X)
4. grandchild(Nurlan, X)
5. Бұл сараптама жүйесінің қандай кемшіліктері бар? Оларды түзет.
ІІІ деңгей тапсырмалары
1. Неге сараптама жүйелері шектеулі салада жасалады? Барлық салаларды қамтитын сараптама жүйесін жасау неге қиын?
Топтық жұмыс.
Өздеріңе қызықты бір салаға байланысты сараптама жүйесін жасаңдар. Мысалы, футбол немесе баскетболға байланысты. Қандай қиындықтар болды? Жасаған сараптама жүйесін басқа топта тексеріңдер. Сендердің жасаған жүйелерің сапалы ма?
Сабақтың мақсатына қалай қол жеткізгендігің туралы эссе жаз.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
__________________________
Достарыңызбен бөлісу: |
