Microsoft Word История.№1,2010

 
106
          Барлығы 1372   
199 
 
 
 
86,0 
14,0 
              Бары 3196   
1307   
 
 
72,2  27,80 
      
Кестеден  Петропавл  мен  Қостанай  уездерінде  жеке  шаруашылық  аз  пайызды  құратыны 
көрінеді. Шаруа шаруашылығының дамуына помещиктік жерге меншік қана емес, жерді пайдаланудың 
ескірген  формасы – қауымдық  меншік  кедергі  болды.  Қоныс  аударушылардың  басым  көпшілігін 
общинниктер құрды /8/. 
Экономист  И.А.Гурвич  көптеген  қоныс  аударушылардың  арасында  жүргізген  сұраудан  кейін 
қоныс  аударушылар  көбіне  орта  шаруалар  екенін  көрсетеді.  Кедей  шаруалар  қоныс  аударушылар 
арасында  азшылықта  болғанын  айтады.  Отанында  тұрмыстық  жағдайы  жақсы  бай  шаруалар  қоныс 
аударушылардың  арасында  кедей  шаруалардан  да  аз  екенін  көрсетеді. (Гурвичтың  еңбегі 1888 жылы 
жазылған). 
Автордың  қоныс  аударуларының  себебі  неде  деген  сұрағына  «жер  жетіспейді»,  «өмір  сүру 
қиындап кетті», »нанды тойып жесек екен» деп жауап берді. 
Статистикалық  мəліметтерге,  архивтегі  материалдарға  сүйене  отырып  Гурвичтың  ХIХ 
ғасырдағы қоныс аударушылардың басым көпшілігіне жасаған  негізгі қорытындылары дұрыс екеніне 
көзіміз жетеді. Ал ХIХ ғасырдағы қоныс аударушылардың  арасында кедей шаруалардың Гурвичтың 
бақылауына қарағанда көбірек болғандығы жөнінде нақты дəлелдер бар. 
1884 жылғы Верный уезі, Михайлов болысына көшіп келген 15 отбасының жағдайы мынадай 
болған: үш отбасында екі жылқыдан басқа ешқандай малы болмаған, бес отбасында – бір жылқыдан, 
бір  бұқадан  жəне  жеті  отбасының  ешқандай  малы  болмағанын  көреміз.  Барлық 15 отбасында  екі  үйі 
ғана  болған. Қоныс аударушылардың бұл  тобынан  біз  кедей шаруалардың көп  болғандығын  көреміз. 
Əрине отанынан шығарда олардың мүлкі болған, бірақ жаңа жерге жетіп, жер ала алмай қаңғып қалған 
кезде мүлкінің көбін жұмсаған. 
1886 жылы Жетісуға көшіп келген шаруалардың тобы жөніндегі мəліметті қарастырып көрейік: 
Кестеден  қоныс  аударушылардың  арасында  үш  жылқыдан  артық  малы  бар  бірде-бір  ауқаты 
шаруалардың  болмағанын,  шаруашылықтың 25% -ның  ешқандай  малы  болмағанын  көреміз.  Қоныс 
аударушылардың бұл тобында кедейлер көп болды. 
Жетісуға  бағытталған  шаруалар 1891жылғы  Ресейдегі  аштықтан  қашып, 1891/1892 жылдың 
қысына шейін жер аламыз деп есептеген жерге жете алмағандар болды. Олардың 51% малы жоқ  кедей 
шаруалар болды. Шаруалардың көбі  жерден гөрі қалада жұмыс істеуді ойлады.  
Ресейден Қазақстанға ауқатты шаруалар мен кулактар емес, орта жəне кедей шаруалар көшті. 
Шаруалар  Ресейді  əбден  кедейленіп  немесе  толық  кедейлене  түсу  жолында  тұрған  кезде  тастауға 
мəжбүр болды. 
Жоғарыдағы  мəліметтер  əлі  жерге  қоныстанбаған  шаруалардың  əлеуметтік-экономикалық 
жағдайын  көрсетумен  құнды.  Зерттеуші  Қазақстанда  жерге  ие  болған        шаруалардың  отанындағы 
жағдайын көрсеткен.                    
                             Курск уезі бойынша шаруалардың жағдайы  
Жылқы саны 
бойынша 
шаруашы- 
лық топтары 
Шаруашылы
қ саны 
Отбасы 
мүшесінің 
саны 
Мал саны 
Жер,дес. 
Үй  
саны 
Надворный 
построй- 
касы бар 
шаруашы- 
лық саны 
бар- 
лығы 
бар- 
лық 
 % 
бар- 
лығы 
1отба- 
сына 
бар- 
лығы 
1 
шаруаш
ылыққа 
бар- 
лығы 
1 
шаруа-
шылы-
ққа 
I. Малы жоқ 
II.Жылқысы 
жоқ 
III. 1 жылқы 
IV. 2 жылқы 
V. 3 жылқы 
VI. 4 жəне 
одан көп 
5 
3 
 
2 
7 
3 
жоқ 
25,0 
15,0 
 
10,0 
35,0 
15,0 
жоқ 
24 
17 
 
10 
34 
18 
- 
4,8 
5,6 
 
5,0 
4,8 
6,0 
- 
- 
4,0 
 
2,0 
23,0 
15,0 
- 
- 
1,3 
 
1,0 
3,3 
5,0 
- 
17,5 
  4,1 
 
6,2 
26,3 
19,0 
- 
3,5 
1,4 
 
3,1 
3,9 
6,3 
- 
3 
3 
 
2 
7 
3 
 
3 
3 
 
2 
7 
3 
- 
Барлығы 20 
100 
103 
5,2 44,0 
2,2  56,0 
2,8 18 
18 
 

 
107

жүктеу/скачать 1,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: