егде жастағы адамдардың мәселелерін тиімді қамту

79 
ұзақ өмір сүру орталықтарының, әлеуметтік қызметкерлердің, еріктілердің, үкіметтік емес 
ұйымдардың көмегімен ақпараттандыру мен түсіндіру жұмыстарын жүргізу керектігін 
ескерген. Сарапшылардың көпшілігі Қазақстандағы қарт адамдарға қолдау көрсету үшін 
қандай заңдар мен мемлекеттік бағдарламаларды біледі және республикадағы егде жастағы 
адамдардың қажеттіліктерін қаншалықты ескереді деген сұрақтарға жауап беру қиынға 
соқты.
Зерттеуге қатысқан бірнеше адам ғана егде жастағы адамдардың жағдайын реттейтін 
қосымша нормативтік құжаттарды көрсетіп, атай алды: 
«Арнайы әлеуметтік қызметтер 
деген бағдарлама бар. No657 бұйрыққа сәйкес әлеуметтік қамсыздандыру жүйесінде 
«паллиативті көмек» деп аталатын рәсім бар. Медицина саласында белсенді қартаю деп 
аталатын бағдарлама бар. «Мен партия бағдарламаларының қарттарға арналған 
маңыздылығын атап өткім келеді. «Нұр Отан» партиясы әрдайым «Ардагерлердің ар-
намысы» жобасы аясында әлеуметтік қызметкерлердің көмегімен түрлі іс-шаралар 
өткізеді» деп айтқан.
Сарапшылар қарттарға қолдау көрсету бойынша арнайы бағдарламалар мен шаралар 
ірі қалаларда ұсынылатындығын, ал шағын қалалар мен ауылдық елді мекендер бұл 
бағдарламалардан тыс қалатынын баса айтты:
«...Белсенді ұзақ ғұмыр» ұлттық жобасы 
қазір тек Қазақстанның ірі қалаларында, мысалы Астанада жүзеге асырылуда. Шығыс 
Қазақстанда қарттарға арналған санаторийлер, Қызылорда қаласымен салыстырғанда 
ол жерде тек Ардагерлер үйі бар, ал. ... біздің ауылда тек қарттар үйі бар. Қалаларда ҮЕҰ 
мен ардагерлер кеңесінің қызметі бар, бірақ ауылдарғы қарттар мүлдем қамтылмаған... 
ауыл қарттарының қажеттіліктерін бағалау үшін бөлек зерттеулер жүргізу керек».
Сондай-ақ, сарапшылар қарттарға 
жүйелі емес көмек көрсету
проблемасын 
анықтады, егер қолданыстағы бағдарламалар белгілі бір уақыт шеңберіне ие болса, және 
олар ерте ме, кеш пе аяқталса, 
тұрақтылық пен дәйектілік болмайды
. Сонымен қатар, 
көмек мазмұнының өзі сараланбайды, ал белгіленген қатаң стандарттарды кейде кез-келген 
жеке жағдайға қолдану қиынға соғады:
«Белгілі бағдарламалардың көпшілігі бір реттік 
және қарттардың мәселесін толық қамтымайды, ал мемлекеттік әлеуметтік көмек бұл 
белгілі бір бағдарлама шеңберіндегі бір реттік шара». «Жүйелік қамту жоқ, көбіне 
фрагменттік, көбінесе бір реттік акциялар, мысалы, 9 мамыр мен қарттар күніне 
арналған шаралар. Бізге жүйелі құжат мен шаралардың атқарылғандықтары керек, ал 
бұл стратегиялық құжат «Белсенді ұзақ ғұмыр» ұлттық жоспарына айналуы керек.
Қандай санаттағы қарттар, олардың пікірінше, ең көп әлеуметтік қолдау алады 
(мүгедектігі бар зейнеткерлер, ардагерлер, кедейлер) деген сұраққа жауап бере отырып, 
сауалнамаға қатысқан сарапшылар Ұлы Отан соғысының ардагерлері мен ауған соғысы 
ардагерлеріне Ауғанстандағы аргер-жауынгерлеріне, мүгедектер ең үлкен қолдау мен 
материалдық әлеуметтік көмек шаралары көрсетілетіндігін көрсетті. 
Табысы төмен 
зейнеткерлер сияқты санатқа қатысты
қосымша әлеуметтік қолдау көрсетілмейді. 
Жалғызбасты қарт адамдар үшін әлеуметтік қызметтерді де тағайындауға болады.
«Біріншіден, бұл мүгедектер, пандемия кезінде олар жергілікті бюджеттен қосымша 
жеңілдіктер мен азық-түлік себеттерін алды. Әлеуметтік қамсыздандыру кеңесінде 
есепте тұрған және жалғызбасты қарттард оларға бекітілген әлеуметтік қызметкер 
мен көмектерді алады». «Мемлекеттік әлеуметтік қызметтер туралы заңнамаға сәйкес 
мүгедектерге, ҰОС ардагерлеріне және Ауғанстандағы соғыс ардагерлеріне қаржылай 
қолдау көрсетіледі».
Сарапшылар егде жастағы адамдар арасында мемлекет те, үкіметтік емес ұйымдар да, 
еріктілер де бере алатын артықшылықтар мен қолдау туралы хабардар болмауды атап өтті: 
«...сіз өзіңізге не керек екендігін біліп, мемлекет тарапынан тиісті алуға тиіс қызметтер 
жайлы толығымен ақпараттандырылған болуыңыз керек. Көпшілігі ақысыз саяхат, 
қоғамдық көлікте жүруге жеңілдіктер, тегін дәрі-дәрмектер ала алады».
Бұл бағытта егде 
жастағы адамдарды толық және сапалы ақпараттық қамту бойынша кешенді шаралар 
жүргізу қажет. 

80 
Қарттар туралы статистикалық және талдамалық ақпараттың жоқтығы сияқты 
мәселелердің болуына назар аудару керек: 
«Үлкен проблема бұл Қазақстан Республикасы 
туралы, егде адамдарға қатысты әртүрлі параметрлер мен қажеттіліктер бойынша, 
аймақтар мен тұрғылықты жері бойынша толық статистикалық және аналитикалық 
мәліметтер жоқ болуы. Бізге әрбір қарт адам үшін ең толық және кеңейтілген 
мәліметтер қажет, сондықтан болашақ қызмет пен қажеттіліктерді бағалау 
карталармен бейнеленіп, қолдау мен көмек көрсету жеке сипатқа ие бола алады».
«Бізге 
электронды мәліметтер базасы, әсіресе жалғыз тұратын және көмекке мұқтаж қарт 
адамдар туралы ақпарат қажет. Бұл база барлық қызметтердің, соның ішінде АМСК-
мен (алғашқы медициналық-санитарлық көмек) тиімді өзара әрекеттесуіне көмектеседі. 
АМСК - бүкіл халыққа қызмет көрсететін аудандық алғашқы қызмет, олардың деңгейінде 
барлық адамдар үшін, әсіресе қарт адамдар үшін осындай базаны құру қажет. Аумақтық 
негізде әлеуметтік қызметтер бар, бірақ олардың арасында өзара байланыс жеткіліксіз, 
қарт адамдарға осы қызметтерден қызмет көрсету бойынша тұрақты жұмыс 
жүргізілмейді, онда олар ақпарат алмасып, өз салаларында өз қажеттіліктерін орындай 
алатындай болулары керек».
Мемлекеттік бағдарламалар, заңдар, қарттарға арналған іс-шаралар жеткілікті түрде 
қамтылмаған, бұқаралық ақпарат құралдарында насихатталмаған және әрбір қарт адамға 
«жете бермейтін» 
ақпараттық вакуум мәселесі
туралы көптеген сарапшылар:
«Ақпарат әр 
түрлі деңгейде болуы керек. «Белсенді ұзақ ғұмыр» бағдарламасы шеңберінде үлкен 
қалаларға, саябақтарға денсаулықты қолдау үшін жүгіру жолдарынан бастап және тағы 
басқаларынан қоныстану бойынша көптеген жұмыстар жүргізілуде, бірақ бұл 
бағдарлама туралы егде жастағы адамдардың бәрі бірдей біле бермейді. Сапалы және 
ұзақ өмір сүруге әкелетін сапалы медициналық қызмет көрсету өте үлкен проблема. Егде 
жастағы адамның бос уақытын қайда өткізе алатындығы, кейбір жерлерде, зейнетке 
шыққаннан кейін өз бетінше қызмет етуде өтініш білдіруі және өзін көрсете алатындығы 
туралы ақпарат пен жарнаманың жоқтығы» 
мәселесі анық көрініп тұр. 

жүктеу/скачать 6,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: