Микро 4срс[1]
Генд кинженерия, немесегенетикалық инженерия
жүктеу/скачать 2,58 Mb. Pdf көрінісі
|
микро 4срс[1]
|
Генд кинженерия, немесегенетикалық инженерия — генетикалық және биохимиялық әд стерд ң көмег мен түраралық кедерг лер жоқ, тұқым қуалайтын қасиеттер өзгеше, табиғатта кездеспейт н жаңа гендер алу; молекулярлы биологияның б р саласы. Генд к инженерия әр түрл организмдер геномының бөл г нен рекомбинатты ДНҚ құрастырумен қатар, ол рекомбинатты молекулаларды басқа ағза геномына енг з п, жұмыс стеу н (экспрессиясын) қамтамасыз етед . Генд к (генетикалық) инженерия — молекулалық және клеткалық инженерия белг л б р мақсатпен жасанды айқын қасиеттер бар генетикалық материалдарды алдын ала құрастырып, оларды басқа клеткаға енг з п, көбейт п, зат алмасу процес н өзгеше жүрг зу. Бұл әд спен организмдердег тұқым қуалайтын информацияны көздеген мақсатқа сай өзгерт п, олардың геномдарын белг леген жоспармен қайта құруға болады. Генетикалық инженерия əдісімен алынған көптеген жүзден астам препараттардың тек бір бөлігі ғана тəжірибеге енгізілген: интерферондар, интерлейкиндер, VIII фактор, инсулин, лактоферин, проурокиназ, өсу гормоны, плазминогенніц тіндік активаторы, гепатит В қарсы вакцина, бүйректі алмастыру кезінде тінді қабылдамаудың алдын алуға арналған моноклональды антиденелер, АИТВ жəне т.б. анықтау үшін диагностикалық препараттар. Вирустар мен бактериялар - жалпы генетикалық заңдылықтарды анықтау үшін қолданылатын негізгі зерттеу обьектілері. Вирустар мен бактериялар генетикалық тəжірибе жасауға қажетті қасиеттерімен ерекшеленеді. Осы себептен олар молекулярлы генетиканың қалыптасуы мен дамуында маңызды рөл атқарды. Вирус пен бактериялар генетикалық тəжірибелер жасауға ыңғайлы. Себептері: Олар гаплоидты, яғни бір хромосомалы болғандықтан, доминанттылық болмайды. Өте тез көбейеді, лабораторлық жағдайда бірнеше сағат ішінде миллиардтаған поуляциясын алуға болады. Жыныстық дифференциалды, бұл қасиеті донор жəне реципиент бактерия жасушаларының болуына негізделген. Генетикалық анализ кезінде бактериялар мен вирустардың жиілігі 109 мутанттарын алуға болады. Бактерияларда ДНҚ-ның ерекше аймақтары: плазмидалар, транпозондар мен Is-тіркестіктер болады. Генетикалық рекомбинация Генетикалық рекомбинация — бір торшаны екі түрлі вируспен зақымдағанда болатын будандасу. Генетикалық рекомбинация нəтижесінде аналық вирустарда жоқ мəліметтер жинағы жазылған ұрпақ геном пайда болады. Вирустарда бұл байланыс екі түрлі əдіспен өтеді: молекулалар алмасуы жəне ген алмасуы. Молекула алмасуда нуклеин қышқылының бөлшектері алмасады, мұнда ковалентті байланыс үзілмейді (мысалы,. грипп вирусындағы РНҚ үзінділерінің алмасуы). Ген алмасуында нуклеин қышқылының ковалентті жалғаулары үзіліп қайта қосылады. Бүл жағдайда екі геном бірімен бірі араласып кетсе, жаңа ұрпақ геномы пайда болады. Мұндай жағдай екі түрлі вирус бір торшаға кірсе ғана туады. Ген араласу əдісімен үзік геномды вирустар ғана будандасады. Онда екі вирустың геном кесінділері бір бірімен алмасады. Генд к инженерия әд с көп сатылы күрдел тәж рибелерден тұрады. Олардың нег зг лер : 1) ДНҚ-ны белг л жерден бөлет н ферменттер- рестриктазалардың ашылып, ДНҚ- рестрикция құбылысының анықталуы; 2)гендер синтез н ң химиялық және химоферментт к әд стер н ң ашылуы; 3)синтезделген генд басқа ағзаның жасушасына тасымалдап, онда генн ң экспрессиясын қамтамасыз етет н ДНҚ-ның векторлық молекуласын анықтау; 4)ДНҚ-ның әр түрл бөл ктер н б р кт ру әд с мен рекомбинантты ДНҚ-ны тасымалдайтын клондарды р ктеу. Гендік инженерия əдісі Қорытынды Гендік инженерия заманауи микробиологияда маңызды рөл атқарады, биоотын өндірісін арттыру, құнды химиялық қосылыстардың биосинтезі жəне ластаушы заттардың биоремедиациясы сияқты қасиеттері жақсартылған модификацияланған микроорганизмдерді жасауға мүмкіндік береді. Бұл жетістіктер энергетика, азық-түлік қауіпсіздігі жəне қоршаған ортаға қатысты жаһандық сын-қатерлерді шешу үшін жаңа мүмкіндіктер ашады. Дегенмен, генетикалық түрлендірілген микроорганизмдерді пайдаланудың ықтимал қауіптері мен теріс салдарын азайту үшін зерттеулерді жалғастыру жəне тиісті реттеуді қамтамасыз ету маңызды. Пайдаланған әдебиеттер т з м Жалпы вирусология. Ш. Мырзабекова. // Алматы бет. Жалпы және жеке вирусология. А Ә Стамқұлова,К.Құдайбергенұлы Б А Рамазанова Алматы . - 2010.-380 Жалпы микробиология” Алматы ВДТимаков, В.С. Левашев. Л.Б. БорисовМикробиология. МоскваМедицина Руководство к лабороторным занятиям помикробиологии. Москва «Медицина 1. - 176 2. . . 3. “ 4. .: 5. , ...// 2008 «» 1983 » 1979 . -1994. |