-Сурет. Белгілі типке жататын жүйелік тақшаның ағытпалары

шығыс пернелер тақтасы тізбектелген порттар параллель порт видео порт

ұяшықтар mouse ұяшығы

Типті жүйеде жүйелік блоктың артқы панелінде бір немесе екі тізбектелген порт орналастырылады. Цифрлық камера орнатуға арналған тізбекті порты бар компьютерлерде кездеседі. Ол жүйелік блоктың алдыңғы бөлігінде орналасады.

Қазіргі кездегі аналық тақшаның құрылымына тізбектелген портты басқаратын Super I/O микросхемасы кіреді. (Немесе South Bridge интегралдалған микросхемасы қолданылады). Тізбектелген портқа модем, плоттер, принтер, құралдарды басқару схемаларын, сканер және басқа компьютерлерді қосуға болады. Негізгі RS –232C стандартты тізбектелген порт қолданылады. Ол бір – бірімен сәйкес емес құрылғылар арасында да информация алмасуға мүмкіндік береді. Қондырғыларда жалғастырушы өткізгіш ұзындығы 15м аспауы керек.

Тізбектелген порт UART (Universal Asynchronous Receiver/Transmitter - әмбебап асинхронды қабылдаушы/таратушы) микросхемасында жасалынып, оның көмегімен компьютерден алынған деректерді параллель түрден тізбектелген форматқа және керісінше түрлендіру әрекеттерін басқарады. PC/AT компьютерлерінде UART 16450 микросхемалары, PS/2 компьютерлерінде UART 16550 микросхемалары қолданылады. Кейбір жағдайларда көптеген тізбектелген порттарды қолдану қажеттілігі туады. Ондай жағдайларда көппортты тақшаларды Remote Access Service – RAS қолдануға болады.

1990 жылдан бастап UART микросхемасын аналық тақшада Supe I/O деген атпен қолдана бастады. Бұл көпрежимді тізбектелген порт, ол екі UART тізбектелген портынан тұрады. (жұмсақ диск және пернетақта контроллері, кей жағдайда CMOS). Қазіргі жүйелерде Supe I/O функциясы South Bride микросхемасымен интеграцияланған. Компьютерге тізбектелген портты қосқаннан соң оның ендіру – шығару адресі мен IRQ үзілісін таңдап алу керек.

Компьютердің артқы бөлігіндегі панельде сыртқы құрылғыларды кабельдер арқылы қосуға мүмкіндік беретін ұяшықтар орналасқан. Олардың формалары әр түрлі, сондықтан атаулары да әр түрлі болады.

Параллель портқа негізінен принтер қосылатындықтан оны “принтерлік” порт деп атайды. Оның параллель деп аталуы сигналдарды бір мезгілде 8 өткізгіш арқылы бере алады. Параллель портта информация тізбекті портқа қарағанда жылдам жеткізуге болады. Компьютерде параллель порттар LPT 1, LPT 2, LPT 3 деп таңбаланады да вилка (штырлар) түрінде жасалады.

1994 жылы бекітілген. Бұл стандартты паралель порттардың физикалық сипаттамасы, сыртқы сигналдардың өзгеру сипаттмасы белгіленген. Ол принтермен қатар сыртқы құралдарды (дискіқозғағыштар, желі адаптерлері) қосуға мүмкіндік береді.

1993 жылдан бастап EPP, ECP 8-разрядты параллель порттар қолданылады. Олар 50 кб/c жылдамдықпен информация тасымалдауға мүмкіндік береді.

Қазіргі кезде РС- тобындағы компьютерлерде «PS/2» типті «екі бағытты» және «кеңейтілген» параллель порттар бар. Оның көмегімен екі бағытта деректерді компьютерлермен сыртқы құрылғылар арасында алмасуға мүмкіндік береді. Екі бағытты информация алмасу порты 8- разрядты ендіру/шығару мүмкіндігін береді, оның информация алмасу жылдамдығы 150 кб/c.

EEP жетілдірілген портын 1991 жылы октябрь айында Intel, Xircom және Zenith Data Systems компаниялары шығарған. Бұл порт ISA шинасында барлық жылдамдықта жұмыс істей алады, өткізгіштік қаблеті басқаларынан 10 есе жоғары. Оның желі адаптерлері, дискіқозғағыштар, магниттік дискілер үшін информация алмасу жылдамдығы 2 мб/c .

ECP- Enhanced Capabilities Port портын Microsoft мен Hewlett– Packard компаниясы 1992 жылы шығарады. Ол EPP –ға ұқсас, информация алмасу қаблеті жоғары.

USB ұяшығы

USB, Fire Wite – ендіру/шығару интерфейсін USB және IEEE –1394 тізбекті шинасында үстелге қоятын және портартивті компьютерлер үшін жоғары жылдамдықта жұмыс істейтін құрылғы жасалды, оларды iLink немесе Fire Wite деп атайды. Бұл жоғары жылдамдықты коммуникациялық порт бұрынғы порттардан өзгеше қолданылу аясы кең. Оны SCSI портына альтернатив ретінде қолдануға болады да сыртқы периферийлік құрылғылардың барлық түрін қосуға мүмкіндік береді. Ол бір мезгілде 8, 16 өткізгіш арқылы информация жеткізе алады.

USB құрылғысына басқа құрылғыларды қосу үшін жаңа тақшалар қою, жүйені түрлендіру қажет емес және жүйені үнемдеу қолдануға мүмкіндік береді. USB порты бар компьютерге сыртқы құрылғыларды қосқанан соң, баптап орналастыру өздігінен орындалады. Бұл стандартты Intel фирмасы жасады. Оның алғашқы түрі 1996 жылы, ал 1.1 түрі 1998 жылы жасалды.

USB арқылы бірнеше құрылғыларды қосу үшін концентраторды қолдану керек. Оның көмегімен USB –ның бір портына пернелер тақтасын, “ тышқан” тетігін, цифрлы камера, принтер, телефон т.б қосуға болады. Компьютерге негізгі концентратор деп аталатын модуль орналастырылады, ол басқа құрылғыларды қосуға арналған негіз болып табылады. Аналықтақшада 2 немесе 4 USB порты болады.

Пернелер тақтасының ұяшығы арнайы DIN ( Deutsche Industry Norm) стандарты бойынша аналық тақшаға жалғастырылады. АТХ типті тақшаларға пернелер тақтасы PS/2 ұяшығы арқылы қосылады, сондықтан бұндай тақшаға ескі пернелер тақтасын қосу үшін аралық ауыстырып қосқышты қолдану керек.

№11 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары

1. 
   Енгізу-шығару порттары қандай?
   
2. 
   USB және IEEE-1394 (i.Link) FireWire порттары қандай?
   
3. 
   Стандартты тізбектей, параллель порттардың айырмашылықтары қандай?
   
4. 
   Тізбекті порттар және параллель порттар артықшылықтары қандай?
   

• 
  Қоректену блогының рөлі.
  
• 
  Қоректену блогының жұмыс принципі және міндеті.
  
• 
  Жүйелік тақшаның қоректену разъемдары.
  
• 
  Перифериялық құрылғылардың қоректену разъемдары.
  
• 
  Қоректену блогының қызметі.
  
• 
  Қоректену блогына қатысты қиындықтар.
  
• 
  Қоректену блогын жөндеу.
  
• 
  Қоректену блогын айырбастау.
  
• 
  Қоректену желісіндегі қорғау құрылғылары. RTC/NVRAM батареялары.
  

Қоректендіру блогының 7 форм факторы бар. Оның бесеуі IBM конструкциясы үшін, екеуі Intel негізінде жасалған. Қазіргі жүйеде оның үш форм факторы ғана қолданылады. Форм факторлардың атауы аналық тақшалардың атауына сәйкес келеді. PC/XT, AT және LPX форм факторларындағы қоректендіру блоктарын аналық тақшаға қосу үшін 6 контактілік жалғастырушылар қолданылады қазіргі кезде барлық компьютерлерде АТХ форм факторы қолданылады.

Цифрлық схемаларды (аналық тақша, адаптерлер тақшасы, дискілі ақпарат сақтағыштардың логикалық тақшалары) қоректендіру үшін + 5В, ал дискіқозғағыш және басқа да двигательдерді қоректендіру үшін + 12В кернеу қолданылады. Бұл кернеулер бір қалыпты болған жағдайда компьютер сенімді жұмыс істейді.

Қоректендіру блогы тек қана қажетті кернеулерді шығарып бермейді сонымен қатар кернеудің компьютер қалыпты жұмыс істеуіне сәйкес келетіндігіне де бақылау жасап отырады. Барлық қоректендіру блоктарында сыртқа шығатын кернеуді алдын–ала тексеріп отыратын құрал орнатылған. Кернеу нормаға сәйкес болғанда ғана аналық тақшаға Power Good (қалыпты қоректендіру) сигналы жіберіледі. Ол сигнал болмаса компьютер жұмыс істемейді.

Қоректендіру блогына артық жүктеме түскенде немесе ол қызып кеткен кезде шығыс кернеулері нормадан асып кетуі мүмкін. Бұл жағдайда компьютерде жұмыс істеуге болмайды. Одан қорғау тәсілін ІВМ фирмасы жасап шығарған. Бұл жағдайда Power Good сигналы компьютерді уақытша қолмен өшіруге мүмкіндік береді. Ауыстырып қосқыш көмегімен Power Good линиясын ортақ өткізгішпен тұйықтасақ, тактілік сигналдар шығару және процессор жұмысы тоқталады. Өткізгіш ажыратылғанда компьютер сигнал беріп, Power Good–тың қалыпты жұмыс істеуі басталады. Бұл қызметті компьютердің алдыңғы панелінде орналасқан Reset батырмасы атқарады. Қоректендіру блогынан шығатын өткізгіштер арнайы вилкалар арқылы бөлінеді де, ондағы өткізгіштер түрлі-түсті болады.

Коректендіру блогы 

Дискі қозғағыштарды қоректендіретін вилкалар өткізгіш түстеріне қарай төмендегідей кернеулер шығарады.

 

№	Өткізгіштің түсі	Кернеуі
1. 2. 3. 4.	Сары. Қара. Қара. Қызыл	+ 12 В. Ортақ. Ортақ. + 5.

Қазіргі кездегі қоректендіру блогының қуаты 250 Ватқа дейін жетеді. Ол мультимедиалық құрылғыларды да көректендіруге мүмкіндік береді.

1. 
   Қоректену блогының рөлі қандай?
   
2. 
   Қоректену блогының жұмыс принципі және міндеттерін атаңыз.
   
3. 
   Жүйелік тақшаның қоректену разъемдары қандай?
   
4. 
   Перифериялық құрылғылардың қоректену разъемдары қандай?
   
5. 
   Қоректену блогының қызметі қандай?
   
6. 
   Қоректену блогына қатысты қиындықтарды атаңыз.
   
7. 
   Қоректену блогын жөндеу және қоректену блогын айырбастау қалай жүзеге асады?
   
8. 
   Қоректену желісіндегі қорғау құрылғылары және RTC/NVRAM батареялары қалай жұмыс жасайды?
   

Жоспар:

• 
  Ондық санау жүйесі;
  
• 
  Бүтін ондық сандарды екілік санау жүйесіне ауыстыру;
  
• 
  Ондық бөлшектерді екілік санау жүйесіне ауыстыру;
  
• 
  Ондық сандарды сегіздік санау жүйесіне ауыстыру;
  
• 
  Ондық сандарды он алтылық санау жүйесіне ауыстыру;
  

«Ондық» аты мынамен түсіндіріледі: бұл жүйенің түп төркінінде он негізі жатыр. Бұл жүйеде санды жазу үшін он цифры қолданылады: 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9. Ондық жүйе позициялық болып табылады, өйткені ондық санды жазуда цифрдың мәні оның позициясына немесе санда орналасқан орнына байланысты.

Саның цифрына бөлінетін позицияны разряд деп атайды. Мысалы, 526 жазуы 5 жүздіктен, 2 ондықтан және 6 бірліктен тұратын сан екенін білдіреді. 6 цифры-бірліктер разрядында, 2-ондықтар разрядында, 5-жүздіктер разрядында тұрады. Егер осы санды қосынды түрінде жазатын болсақ:

526=5*10²+2*10¹+6*10⁰

Бұл жазбадағы 10 саны санау жүйесінің негіздуішісі. Санның әрбір цифры үшін 10 негіздеуші цифрдың орнына байланысты дәрежеленеді және осы цифрға көбейтіледі. Бірліктер үшін негіздеуші дәреже-нөлге, ондықтар үшін – бірге, жүздіктер үшін-екіге тең және т.с.с. Мысалы, 555,55 ондық саны мынандай қосындымен белгіленеді:

Осылайша, ондық санның кез келген цифрінің салмағы-оның белгілі бір бүтін дәрежесі, ал дәреженің мәнін сәйкес цифрдың позициясы бекітеді.

Мысалы 891 санын ондық жүйеден екілік санау жүйесіне аудару.

445:2=222, 1

222:2=111, 0

111:2=55, 1

55:2=27, 1

27:2=13, 1

13:2=6, 1

6:2=3, 0

1:2=0, 1 (екілік санның үлкен цифры жазылады)

89110 =11011110112

Ондық бөлшек сандарды екілік санау жүйесіне ауыстыру үшін оны 2-ге көбейтіп, бүтін бөлікті іздеу керек (үтірден кейін төрт таңбаға дейін).

Мысалы: 0,32210

0.322*2=0.644 0

0.644*2=1.288 1

0.288*2=0.576 0

0.576*2=1.152 1

Жауабы:

Берілгені: 8,83₁₀

8:2=4 қалдық 0

4:2=2 қалдық 1

2:2=1 қалдық 0

1:2=0 қалдық 0

0.83*2=1.66 бүтін бөлік 1

0.66*2=1.32 бүтін бөлік 1

0.32*2=0.64 бүтін бөлік 0

0.64*2=1.28 бүтін бөлік 1

Жауабы: 8,83=1000,1101

Ондық сандарды сегіздік санау жүйесіне ауыстыру

Ондық жүйеден сандарды сегіздік санау жүйесіне ауыстыру үшін екілік жүйесі сияқты сандарды тек 8 санына бөлеміз. Егер алынған бөлінді 7-ден көп болса, онда оны да, қалдықты сақтап 8-ге бөлуге болады. Мысалы: Ондық жүйедегі 891 санын сегіздік санау жүйесіне келтірейік.

Шешімі: қалдық

891:8=111 3

111:8=13 7

13:8=1 5

Ондық санды он алтылық санау жүйесіне ауыстыру үшін 16-ға бөлу керек.

Шешімі: қалдық

891:16 =55 11

55:16=3 7

3:16=0 3

Компьютерде әдетте ондық емес позициялық екілік санау жүйесі, яғни 2 негіздеуіші бар санау жүйесі қолданылады. Екілік жүйеде кез келген сан екі 0 және 1 цифрлардың көмегімен жазылады және екілік сан деп аталады. Тек қана 0 және 1 цифрларынан тұратын екілік саннан ондық санды ажырату үшін екілік санды жазуда екілік санау жүйесінің индексіне белгі қосылады, мысалы, 110101,1112. Екілік санның әрбір разрядын (цифрын) бит деп атайды.

Ондық сандар сияқты, кез-келген екілік санды екілік санға кіретін цифрлар салмағының айырмашылығын анық бейнелейтін қосынды түрінде жазуға болады. Бұл қосындыда негіздеуші ретінде 2 санын қолдануға болады. Мысалы: 1010101,101 екілік сан үшін қосынды мына түрде болады:

1010101,1012 =1*2⁶+0*2⁵+1*2⁴+0*2³+1*2²+0*2¹+1*2⁰+1*2^-1+0*2^-2+1*2^-3

Бұл қосынды ондық сан үшін жазылған қосындының ережесі бойынша жазылады. Берілген мысалда екілік сан жеті санды бүтін және үш санды бөлшек бөліктерінен тұрады. Сондықтан бүтін бөліктің үлкен цифрі, яғни бірі 27-1=26-ға көбейтіледі, бүтін бөліктің нөлге тең келесі саны, 25-ке көбейтіледі және т.с.с., кішкентайға, үшіншіге, дейін екінің дәрежесі кемуі бойынша цифрдың бөлшек бөлігі 2-3-ке көбейтіледі. Осы қосындыда ондық жүйенің ережесі бойынша арифметикалық операцияларды орындай отырып, 85,625 санын аламыз. Осылайша, 1010101,101 екілік саны 85,625 ондық санына сәйкес келеді, немесе 1010101,101=85,625₁₀

1. 11100011₂ = 1×2⁷+1×2⁶+1×2⁵+0×2⁴+0×2³+0×2²+1×2¹+1×2⁰ = 128+64+32+2+1 = 227₁₀

2. 0,10100011₂ = 1×2^-1+0×2^-2+1×2^-3+0×2^-4+0×2^-5+0×2^-6+1×2^-7+1×2^-8 = 0,5+0,125+

0,0078+0,0039 = 0,6367₁₀

Сандарды екілік жүйеден сегіздік санау жүйесіне ауыстыру

Кез келген цифрды сегіздік сан түрінде жазу үшін үш екілік цифрлар қажет. Сондықтан түрленетін екілік санды оңнан солға қарай екі цифрлар тобына үштен бөледі.

Екілік жүйедегі бөлшек санды сегіздік санау жүйесіне аудару үшін санның бүтін бөлігін оңнан сола қарай бағытта, ал бөлшек бөлігін солдан оңға қарай бағытта үш екілік саннан бөліп жазып, кестені пайдаланып, сәйкесінше сегіздік санды жазамыз. Сол жақтан және оң жақтан жетпеген цифр орындарын нөлмен толықтырамыз.

Мысалы: 1101111011 екілік саны екілік цифрлар бойынша үштен топқа бөлінгенде, 001 101 111 011 сияқты бөледі. Кестеде көрсетілген цифр түрінде қарастырамыз. 15738;

1. 1011101,10011 санын сегіздік жүйеге ауыстырайық,

1 011 101,100 11 → 001 011 101,100 110 → 135,46₈;

Екілік жүйеден он алтылық санау жүйесіне түрлендіргенде, екілік сан төрт екілік сан бойынша бөлінеді, өйткені он алтылық санның кез келген цифрын жазу үшін төрт екілік цифр қажет.

Мысалы:

1101111011 екілік саны төрт екілік цифр бойынша топқа бөлгеннен кейін, 11 0111 1011 сияқты жазуға болады. 37B₁₆;

Мысалы: 101111,100011 санын он алтылық жүйеге ауыстырайық,

10 1111,1000 11 → 0010 1111,1000 1100 → 2F8C₁₆;

Екілік санау жүйесі	0000	0001	0010	0011	0100	0101	0110	0111
Он алтылық санау жүйесі	0	1	2	3	4	5	6	7

Екілік санау жүйесі	1000	1001	1010	1011	1100	1101	1110	1111
Он алтылық санау жүйесі	8	9	A	B	C	D	E	F

Екілік сандарға арифметикалық амалдар қолдану

Екілік сандарды қосу сәйкес разрядтардың цифрларын тасымалды есепке алып қосуға саяды. Екілік санды қосқанда, келесі төрт ереже қолданылады.

0+0=1 1+0=1

0+1=1 1+1=10

Мысал: Екі екілік 101+11 сандарын қосуды (ондық жүйеде бұл: 5+3=8) орындайық.

Жетпеген нөлдерді қосып, қосу амалын бағанда орындаған жөн

101

+ 011

Алдымен қосу кіші разрядта орындалады: 1+1=10. Қосындының кіші разрядына 0 жазылады да бірлік алдыңғы үлкен разрядқа тасымалданады.

Келесі сол жақ разрядтың цифрлары мен тасымалдың бірлігі қосылады: 0+1+1=10. Қосындыныің бұл разрядына 0 жазылады да, бірлік тағы да келесі разрядқа тасымалданады.

Енді үшінші сол жақ разрядтың цифрлары мен тасымалдың бірлігі қосылады: 0+1+1=10 Бұл разрядта 1 жазылады, ал бірлік келесі үлкен разрядқа тасымалданады.

Нәтижеде

101

1000 Жауабы: 1000₂=8₁₀

Екілік сандарды азайту кезінде мыналарды есте сақтау керек:

0-0=0 0-1=1

1-0=1 1-1=0

Мысалы: 1010-101 екілік санның айырмасын табу. Кіші разрядтан бастап азайтуды бағанада орындаймыз:

1010

Кіші разряд үшін 0-1 бар. Сондықтан үлкен разрядтан бірлікті аламыз және 10-1=1 –ді табамыз.

Келесі разрядта 0-0 =0 болады.

Сол жақтағы разрядта тағы да 0-1 болады. Үлкен разряжтан 1-ді аламыз және 10-1=1 – ді табамыз. Келесі разрядта 0 қалады.

1010

-101

Екілік санды көбейту ережесі:

0 х 0 = 0 1 х 0 = 0

0 х 1 = 0 1 х 1 = 1

Мысалы: 101*110 екілік санының көбейтіндісін табу.

101 Тексеру: 101₂=1*2²+0*2¹+1*2⁰=5

´110 110₂=1*2²+1*2¹+0*2⁰=6

000

101

11110₂=1*2⁴+1*2³+1*2²+1*2¹+0*2⁰=16+8+4+2+0=30₁₀

яғни 5*6=30

Көбейту кестесін кезеңмен қарастырайық:

1. 
   Кіші разрядқа көбейте отырып, кесте бойынша 000 аламыз.
   
2. 
   Келесі разрядқа көбейткенде, бір разряд солға жылжыған 101-ді аламыз.
   
3. 
   Үлкен разрядқа көбейткенде де, тағы бір разряд солға жылжыған 101-ді аламыз.
   
4. 
   Енді екілік сандарды қосу кестесін есепке ала отырып, қосамыз да, 111102 нәтижені аламыз.
   
5. 
   Екілік жүйедегі көбейту кестесі тым қарапайым болғандықтан көбейту тек көбейгішті жылжыту мен қосудан тұрады.
   

Сегіздік санау жүйесінің негізі 8, яғни сегіз цифрдан қүралады: 0, 1,2, 3, 4, 5, 6, 7. Сегіздік санау жүйесі позициялық санау жүйесіне жатады. Мысалы, 357 сегіздік санда жеті бірлік, бес сегіз және квадраты үш сегіз бар, яғни 3*8²+5*8¹+7*8⁰, мұнда 357 санының индексі «8» санау жүйесін білдіреді. Жазылған қосындыда ондық жүйенің ережесі бойынша арифметикалық әрекеттерді орындай отырып, 357₈=192+40+7=239₁₀ аламыз, яғни 357 сегіздік саны 239 ондық санға сәйкес келеді.

Сонымен сегіздік санау жүйесіндегі санды ондық санау жүйесіне аудару үшін ол санды негіздеуішінің дәрежелерінің қосындысы түрінде жазып алып, есептейміз.

Мысалдар:

1)461₈= 4*8²+6*81+1*8⁰ = 4*64+6*8+1*1 = 256+49 = 305

2) 172,54₈ = 1*8²+7*8¹+2*8⁰+5*8^-1+4*8^-2= 64+56+2+0.625+0.0625=122.6875₁₀

Практикада екілік санау жүйесін пайдалану қолайсыз, сол себепті көбіне сегіздік және он алтылық санау жүйелері қолданылады.

23=8 екенін білеміз, осыдан төменде келтірілген сәйкестікті табамыз: сегіздік санау жүйесіндегі әрбір санға екілік санақ жүйесіндегі үш разрядты (орынды) сан сәйкес келеді.

• Мысалдар:

1) 1447₈=001 100 100 111₂=1100100111₂

2) 256,773₈=010 101 110, 111 111 011₂ = 10101110,1Ш11011₂

Он алтылық санау жүйесін екілік санау жүйесін қолдану қолайсыз. Сондықтан екілік санды жазуды қысқарту үшін 16 негіздеуіші бар санау жүйесі қолданылады. Бұл жүйені он алтылық деп атайды. Он алтылық санау жүйесі позициялық санау жүйесіне жатады.

Он алтылық позициялық санау жүйесінде санды жазу үшін ондық санау жүйесінің цифрлары 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 және жетпейтін алты цифрларды белгілеу үшін ондық сандарының мәні 10, 11,12, 13, 14 және 15 болатын сәйкес латын алфавитінің алғашқы үлкен әріптері: А, В, С, Б, Е, Ғ қолданылады. Мысалы, 4БС,А7і6; 48Е,89і6; 21ЕА16;

Он алтылық санау жүйесіндегі сандарды ондық санау жүйесіне ауыстыру үшін ол санды негіздеуішінің дәрежелерінің қосывдысы түрінде жазьш алып, есептейміз. Мысалы:

Ондық жүйенің ережесі бойынша арифметикалық операцияларды орындай және А=10, Е=14 ескере отырып, 48С,В7₁₆ = 400,07148₁₀ аламыз.

2) 48С,В7₁₆ = 4*16²+8*16¹+С*16⁰+В*16^-1+7*16^-2 = 4+256+8*16+12*1+11/16+7/256=260+128+12+0.6875+0.02734=400.07148

Он алтылық санау жүйесіндегі сандарды сегіздік санау жүйесіне ауыстыруды екі әдіспен ауыстыруға болады:

16 => 10 => 8 бұл ұзақ әрі қолайсыз әдіс.

16=> 2 => 8.

Осы екінші әдісті пайдаланып 4С1,2Ғ4₁₆ санын сегіздік санау жүйесіне ауыстырайық: а)4С1,2Ғ4₁₆ = 0100 1100 0001, 0010 1111 0100₂;

б) Енді екілік санау жүйесіндегі санды үтірден оңға қарай және үтірден солға қарай бағытта үш разрядтан жіктеп бөліп алып, кестені пайдаланып сегіздік санау жүйесіне ауыстырамыз: 010 011 000 001. 001 011 110 100₂=2301,1364₈;

Бейнекарталардың жұмысына келесі негізгі компоненттер қажет:

• 
  BIOS (Basic Input/Output System – базалық енгізу – шығару құрылғысы);
  
• 
  Графикалық процессор немесе бейнекартаның жүйелік логикалық микросхемалары;
  
• 
  Бейнежад;
  
• 
  Dac (Digital to Analog Converter) – алғашында жеке микросхема ретінде қолданылған;
  
• 
  Айырым;
  
• 
  Бейнедрайверлер.
  

Әрбір бейнекарталарда өзінің базалық енгізу – шығару құрылғысы болады, бірақ толығымен тәуелді емес. Егер, сіз компьютерді іске қосқан кезде лезде экранға қарасаңыз, онда BIOS бейнеадаптердің белгісі шығатындығын байқайсыз.

BIOS бейнекарталары ROM микросхемаларында сақталады.

BIOS бейнекарталарын екі тәсілмен модернизациялауға болады:

1. 
   Егер ол EEPROM микросхемасында жазылса, онда ондағы бар мәліметтерді арнайы программамен модернизациялауға болады.
   
2. 
   Кері жағдайда микросхеманы ауыстыруға болады. Жаңартылған BIOS бейнекарталарының қажеттігі тек, егер ондағы ескі адаптер жаңа ОЖ – де қолданылса немесе жасаушы ондағы алғашқы программаның кодында дефектінің бар екендігі байқалса ғана пайда болады. BIOS бейнекарталарының жаңа, қайта қаралған үлгісі пайда болды екен деп оларды модернизациялауға лезде жүгінбеңіз, Ондағы шарттарды сақтауға тырысыңыз: қажеттігі жоқ болса, модернизациялаудан бас тартқаныңыз жөн.
   

1. 
   TV – шығу;
   
2. 
   DVI – айырымы;
   
3. 
   VGA – шығу;
   
4. 
   Салқындатқыш вентилятордың айырымы;
   
5. 
   RADEON – графикалық процессор;
   
6. 
   AGP 8x – айырымы;
   
7. 
   DDR (128 Мбайт) – жады модулі;
   
8. 
   микросхемасы;
   

Графикалық процессор немесе микросхемалардың жиынтығы әрбір бейнекарталардың жүрегі болып табылады және де адаптердің жылдам әсер етуі мен оның функциялық мүмкіндіктерін көрсетеді. Әрбір жерде жасалынып шығарылған, бірақ бірдей процессорлары бар екі бейнекарталар өздерінің жасалған ұқсастықтары мен графикалық мәліметтердің функциялық түзетулерін жиі көреміз. Тағы да бір айта кететіні, бейнекарталарды ОЖ – де басқару программалық драйверлердің көмегімен жүзеге асады. Бейнекарталарға, арналған белгілі бір дәрежедегі микросхемалардың жиынтығы бар драйверлерді, тура сол көлемдегі микросхемасы бар басқа адаптермен де қолдануға болады. Бейнекарталардың жылдамдығы бейнежадыда құрылған көлем мен оның түріне байланысты. Бейнекарталарда бірнеше негізгі процессор қолданылады.

Бейнекарталарды немесе жүйелік микросхемаларды сатып алмас бұрын оның бейнеадаптерінің графикалық процессорын анықтап алу қажет. Бұл бізге:

Әр жерде шыққан бейнекарталарды немесе жүйелік микросхемаларды салыстыруға; техникасымен танысуға; әртүрлі тесттік зерттеудің нәтижесін қарауға; Бейнекарталардың немесе жүйелік микросхемалардың жасаушыларымен танысуға мүмкіндік береді.

Бейнежады

Көптеген бейнекарталардағы суреттерді сақтап және өңдеу кезінде өзінің негізгі бейнежады қолданылады, бейнеадаптері болса да: AGP жүйелік ОЖ – ні 3 еселенген текстураларды сақтаған кезде қолданылады.

Көптеген арзан жүйелерде кіріктірілген графикалық жүйелер компьютердің ОЖ – н унификацияланған жады архивасы арқылы қолданады (UMA – Unified Memory Architecture).

Экранның максималды қабілеті мен түстің анықтылығы бейнежадтың көлеміне байланысты. Қазіргі кезде саудада бірнеше бейнежадтың көлемдері ұсынылған: 128, 256, 512 Мбайт.

Сонымен қатар бейнежад көптеген түсті бейнелеуге және де 3 есе көлемді мәтіндерді бейнежадтың адаптерінде (AGP/PCI – E 16X) сақтауға болады.

Дыбыстық карта: негізгі түсініктер. Дыбыстық тақшаларды жасау (2 сағ).

Қазіргі көптеген дыбыстық адаптерлер DVD көрсетуге, дыбыс өңдеу және т.б. мүмкіндіктері бар, яғни, олардың бірнеше қосымша разъемдары бар.

• 
  MIDI кіру және шығу. Мұндай ойын портымен жалғаспаған разъем джойстик, сыртқы MIDI құрылғыларды бір уақытта қолдана алады. Типтік орналасуы: сыртқы құрылғы.
  
• 
  SPDIF кіру және шығу. Бұл (Sony/Philips Digital Interface) разъем құрылғылар арасында сандық аудиосигналдарды аналогты түрге келтірмей тасымалдауға мүмкіндік береді. Кей өндірушілер SPDIF интерфейсің Dolby Digital атайды. Типтік орналасуы: сыртқы құрылғы.
  

SPDIF жалғаулықтарында стандартты RCA разъемды кабельдер қолданылады, толқындық қарсылығы 75 Ом-ге тең (құрамды видеосигнал кабельдерімен бірдей). Бұл RCA разъемды құрамды видеосигнал кабельдерін SPDIF жалғаулықтарымен қолдануға мүмкіндік береді. Дыбыстық кабельдердің RCA разъемдері болса да, олардың толқындық қарсылығы кем, бұл оларды осы мақсатта қолдануды шектейді.

• 
  CD SPDIF. Бұл разъем интерфейс көиегімен CD-ROM жинақтауышың дыбыстық платаға қосады. Типтік орналасуы: аудиоадаптердің артқы панелі.
  
• 
  TAD кіру. Дыбыстық платаға қосылатын автоответчигі бар модемдер (Telephone Answering Device) разъемы. Типтік орналасуы: аудиоадаптердің артқы панелі.
  
• 
  Цифрлық DIN шығу. Бұл көпканалды цифрлық акустикалық системалар қосылатын разъем. Типтік орналасуы: сыртқы құрылғы.
  
• 
  AUX кіру. Дыбыстық картаға өзге сигналдардың қосылуын қамтиды, мысалы телетюнер. Типтік орналасуы: аудиоадаптердің артқы панелі.
  
• 
  I2S кіру. Сыртқы құрылғылардың дыбыстық шығуын дыбыстық картаға қосады, мысалы DVD. Типтік орналасуы: аудиоадаптердің артқы панелі.
  
• 
  USB порты. USB акустикалық системасын, ойын контроллері, өзге USB құрылғыларын дыбыстық платаға қосады. Hercules Game Theatre XP – тіркелген порттары бар бірінші аудиоадаптерде USB 1.1 интерфейсі қамтылады. Сонда да осы модельдің келесі түрлерінде USB 2.0 бар. Типтік орналасуы: сыртқы құрылғы.
  
• 
  IEEE-1394. Осы разъем көмегімен дыбыстық платаға цифрлық бейнекамералар, сканерлер, қатты дисктер және т.б. құрылғылар қосылады. Sound Blaster Audigy аудиоадаптерінің SB 1394 разъемына ШЕЕ-1394, жаңа стандартты Creative Labs – SB 1394 қосыла алады. Типтік орналасуы: қосымша панель немесе сыртқы құрылғы.
  

Барлық қазіргі дыбыстық адаптерлердің шығатын аудиосигналдарының жоғарылығы – Свойства диалогтік меню көмегімен өзгертіледі: Басқару панелі немесе Есеп панелі терезесінде ашылатын – Дыбыстар және аудиоқұрылғылар. Әдеттегі аудиоадаптерден маманданған Dolby Digital 5.1 акустикалық системасына өтерде Громкость менюіндегі параметрлерді және қажетті қорларды, сонымен қатар аудиоадаптер немесе сыртқы интерфейс модульмен басқарылатын кіретін, шығатын аудиосигналдар жоғарылығын анықтау.

Кей ескі дыбыстық адаптерларда арнайы жоғарылатқыш бар, ол кіру – шығу разъемы жанында. Мұндай жоғарылатқыш біраз қиындықтар тудыруы мүмкін, себебі, ол өшіріліп тұрса, дыбыстың нашарлығы неліктен екенін көп іздейді.

MIDI – синтезаторлар

Қазіргі кездегі шығарылатын платалардың көбі стереофониялық, олар MIDI стандартты.

Стереофониялық дыбыстық платалар екі әр түрлі қорлардан бір мезетте дыбыстарды шығарып, жазады. Сигнал – аудиоадаптерден шығарылатын бір дыбыс. Шектік квартетте әр аспапқа бір дыбыстан төрт сигнал қолданылады. Басқа жағынан, пианино сияқты полифониялық музыкалық аспап аккордтың әр нотасына бөлек сигнал қажет. Яғни пианисттың шынайы ойнауы үшін әр саусағына біреуден 10 сигнал керек. Адаптерде сигналдар көп болса, оның дыбысталуы шынайы шығады. Қазіргі күндегі жақсы адаптерлер бір мезетте 1024 сигнал шығара алады.

Ертеректе атақты жүйелік платада орналасқан синтезатор (мысалы, Yamaha компаниясынан) 11 және одан да көп сигнал алуға мүмкіндігі бар (YM3812 немесе OPL2 микросхемалары); OPL3 микросхемасы 20 дейін сигнал, стереофониялық дыбыс шығарады. Сонда да MIDI – да жұмыс істеу үшін қазіргі дыбыстық жүйелерде алдын-ала жазылған дыбыстық схемалар қолданылады; мұндай жүйелер – кестелік-толқынды синтезаторлар деп аталады.

Кестелік-толқындық дыбыстық платаларда жиілікті модуляцияланатын микросхемамен басқарылатын синтезделген дыбыстар орнына шынайы юыбыстар мен дыбыстық эффектілердің цифрлық жазбалары қолданады. Мысалы, мұндай адаптерден тркба дыбысы шыққанда, оның имитациясы емес, шынайы труба дыбысың естиміз.

Осы функциясы бар бірінші дыбыстық платалар адаптер микросхемасының жадысында сақталатын 1 Мб-қа дейін дыбыстық фрагменттері болды. Бірақ жоғары жылдамдықты PCI шинасы пайда болуымен және компанияның Операциялық Жүйесінің (ОЖ) көлемінің өсуімен қазіргі кезде дыбыстық платаларда программаланған кестелік-толқындық тәсіл қолданады, ол компьютердің ОЖ-сына 2-8 Мб дейін әр түрлі музыкалық аспаптардың дыбыстық бөліктерін жүктейді.

Қазіргі күнде дыбыстық жүйелер кестелік-толқындық синтезді түгелдей қамтиды, ал жақсартылған DirectX 8.x дыбыстық функциясы және одан жоғарылары MIDI-ді ойын фонограммасының жазбасы үшін қолданылады.

MIDI атағының факторларының бірі аппаратты жүзеге асатын сигналдар көлемі болады. Ең жақсы дыбыстық адаптерлерде, мысалы, Sound Blaster Audigy аппаратты 64 сигнал ойнай алады; өзге MIDI фонограммаларды шығару үшін қолданылатын дыбыстар программа арқылы жасалады. Егер дыбыстық плата аппаратты тек 32 MIDI сигналы болса немесе программалық ғана қолданса, жаңа модельді сатып алу туралы ойланыңыз.

Деректердің сығылуы

Көпшілік тақташаларда дыбыстың сапасы компакт дисктің сапасымен 44,1 кгц дискретті жиілікмен сәйкес келеді. Осындай жиілікте әрбір дыбысталуының минутың жазғанда, тіпті қарапайым дауысты жазуда дискілі кеңістіктің 11 Мб кетеді. Дыбысты файл өлшемдерін кішірейту үшін көптеген тақшаларда деректерді сығу қолданады, мысалы:

Saund Blaster ASP 16 тақшада дыбыстың сығылуы нақ сол уақытта мына қатынаспен 2:1, 3:1, 4:1 жүзеге асады. Дыбыстық сигналдарды сақтау үшін дискілі кеңістіктің үлкен көлемі қажет. Дыбыстық тақшаның көбінде оның соғылуы адаптивтік дифференциялдық импульсты кодтық модуляция арқылы орындалады. Ол файл өлшемін 50% дейін кішірейте алады.

IMA-ADPCM 16 сызықтық дыбыстық сигнал, әр сигнал үшін 4 битке сығылады. Шынында мұнда дыбыстық сапа нашар. Сондықтан ADPCM стандарты әлі жоқ. Мысалы Apple Hs компаниялары өз өнімдерін де IMA-ADPCM тереңдете қолдайды. Бірақ ол әр түрлі жасалады. Apple-дың AIFF және Ms-тығ WAV форматы сәкестенбейді және оларды қосу арнайы программа оқитыны қажет.

Дыбыстық адаптерді орнатқанда бірнеше кодектердің инсталляциясы өтеді.

Көптеген басқа программалармен қатар әртүрліліктің бірі ADPCM орнатылады. Сіздің жүйеңіздегі орнаған аудио сығылған программаның қай түрі орнағанын білу үшін басқару панелін ашыңыз және дыбыстар мультимедия түймесің шерту. Орнаған кодектер тізімін ашу үшін Windows 9x ОЖ-е келіп Audio сығу программасы параметрі жанында орнаған вкладку устройствада «+» шерту. Дыбыстық кодек тізімі және олардың Windows 200х құрылысы менюіндегі Оборудование менюда орналасқан. Жеке аудио жазба пайдалану үшін басқа жүйеде 2 компьютерде бір ғана аудио деректердің сығылу программасың қолдану керек. Дыбыс жазу үшін қолданған ортақ кодекті дыбыс жазу программасы көмегімен таңдауға болады. Ол компьютерлік емес ортада белгілі және DVD ойнағыштарда қолданады. Бұл әдіс көмегімен сығудың деңгейлі 30:1 одан да жоғары болады. MP3 дыбыстық файлдың сығылу форматы анологиялық MPEG сығу кестеде қолданады.

Көп функционалды сигналды процессорлар

Көптеген дыбыстық тақшаларда процессорлардың сандық өңделген сигналдардың процессорлары қолданады. Процессорлар көптеген универсалды дыбыстық тақшаларда орнаған. Мысалы: Sound Blaster Live сандық өңделген сигналдар тақшалардың программаланған процессоры7 EMU10K2 деректерді сығады. Мәтінді сөзге айналдырады, 3 мәрте дыбыстарды синтездейді. Сонымен қатар прцессорлар дыбыстың аппараттың аппараттық акселерациясың DirectX/DirectSound 3Dстандартты версиясына сәйкес. Аудиоағындар дыбыстың сапасың жақсарту үшін DSP программасың атқаруға болады. Жоғары сапалы DSP қолданушылар адаптерлердің кең таралуының арқасында құрылғылардың программалық жаңартуды жүргізуге мүмкіндік бар.

Зертханалық жұмыс 5. Компьютердің пайдаланатын қуатын есептеу. Қуатты пайдалануға байланысты мөлшерлі есебі. Компьютердің қажеттілігін нақты есептеу

Компьютердің пайдаланылатын қуатын қалай есептеуге болады?

Берілген тақырыптың өзектілік деңгейін білмеймін, себебі, бүгінгі таңда қуаттың кемшіліктер мәселелері жоқ. Кез келген компьютерлік әлемге кіріп қуаты 500-ден 1000‑Ватт-қа дейін қорек блогын сатып алу қиын емес, сондықтан қуат кемшілігі мәселесін ендігі мүлдем ұмытуға болады. Алайда «темірдің» қуат пайдалану мөлшерін білуіміз шарт.

Мен келесі жағдайға тап боламын: тапсырыс беруші адам жақсы (жоғары өндірілген) видеокартаны сатып алып, өзінің ескі жүйелік блогына орнатады, сол себептен мониторда сапасы төмен суретті көрсетеді, және ойыннан ешқандай рахат ала алмайды. Бұған керісінше қорек блогынан бір шоқ түтін шығып,түсініспеушілік пайда болады.

Ал осының барлығы қорек блогының қуаты барлық құрылғылар жиынтығының қуатынан аз болуы нәтижесінде болады, бірақ сатып алушы жаңа құрылғылар туралы білмесе, сатушы консультант оны ойға салуға ұмытып кетеді.

Өкінішке орай, компьютер компоненттерінің пайдаланылатын қуаты туралы шынайы мағлұматтарды табу мүмкін емес, себебі әрбір шығарушының жад модулі 5-В тан 20 В қа дейін қорек.

Бұл көрсеткіштердің осы түрде ауытқып отыруы жағдайымызды одан әрі қиындатады.

1. 
   Орталық процессорлық пайдаланылатын қуаты - 50-120 Вт дейін ауытқып отырады. Бұнда жәй ережені қолдануға болады - процессордың такт жиілігі көбейген сайын онымен қоректенетін қуат мөлшері арта түседі.
   
2. 
   Аналық тақшаның пайдаланатын қуаты - 15-30 Вт. Шынайы қолданылатын қуат RAID- тексеруші, дыбыстық тақша және т.б. сияқты құрылғылардың болуына байланысты.
   
3. 
   Видеокартаның қолданылатын қуаты - 60-130 Вт. Қосымша қоректенетін видеокарталар бұдан көп есе артық. Солай, қосымша қорексіз видеокарта 50-70т, ал онымен 100-130 Вт қа дейін пайдаланылады.
   
4. 
   Жедел жад модулінің қолданылу қуаты 5-20 Вт дейін. Модуль сыйымдылығы артқан сайын, ол соғұрлым көп қорек етеді. Сонымен қатар, әртүрлі фильтрлейтін конденсаторлар тәрізді «салпыншақтар да» қолданылатын қуат мөлшерін көбейтеді.
   
5. 
   Қатты дисктің қолданылу қуаты 15-60 Вт. Қатты дискінің қолданылу қуаты оның өтпелі жағдайына тікелей байланысты, файлдарды іздеу кезінде т.б. соған ұқсас әрекеттер компьютерді іске қосқанда да жүзеге асады. Себебі, бұл кезде қатты диск диагностикадан өтеді, ол өз кезегінде онымен жұмыс істеу кезіндегі критикалық қателерді табады.
   
6. 
   CD - ROM , CD - RW , DVD - ROM, DVD - RW қолданылу қуаты - 10-25 Вт дейін. Қолдану диск айналу жиілігінің оның максималды жылдамдығына байланысты. Нашар дисктерді оқыған кезде айналу жылдамдығы ауытқып отырғанда, тоқ әдеттегі дискті оқу кезеніндегідей емес, бұдан көп есе көп мөлшерде қуатты талап етеді. Тағы бір айта кететін жайт, «комбайндер» DVD дисктерінің оқылуы, CD - RD жазу, сонымен қатар қарапайым дисктерді оқу қуаты қолданудың барлық рекордтарын жаңартуда.
   
7. 
   Флоппидисководқа жұмсалған қуат 5 - тен 7 Вт дейін. Дисководпен қолданылатын қуат мөлшері өндірілуден ғана байланысты болады, себебі олардың барлығы бірдей жылдамдықта жұмыс істей береді.
   
8. 
   Дыбыстық тақшаның қолданылатын қуат мөлшері - 5-10 Вт. Дыбыстық тақшаның қолданылатын қуат мөлшері оның санатына байланысты, себебі Hi-Fi санатты тақшалар орташа санаттағы дыбыстық тақшаларға қарағанда едәуір көбірек болып келеді.
   
9. 
   Салқындату вентиляторы қолданылатын қуат мөлшері 1-2Вт дейін. Бұл көрсеткіш аз мөлшерде болса да, оған өте көп назар аудару керек. Үйдегі компьютерде вентилятордың саны 5-тен асып кетуі мүмкін. Мысалы, 1 вентилятор процессорға, 1 видеокартаға, 1 блоқка, 1 қатты дискіге, 1 қосымша ретінде.
   
10. 
    Енгізу/шығару порттарына жұмсалатын қуат мөлшері - 8-10 Вт дейін жетеді. Қазіргі кездегі ДК берілген порттардың саны 5 ке дейін жетеді. USB порттан екеу, СОМ порттан - екеу, LPT- біреу. Сонымен қоса, егер аналық тақшада дыбыстық интеграциялық карта бар болса, онда Game port сызықтық енгізу/шығару және микрофонға арналған порттар қосылады.
    
11. 
    Локальді картаның қолданылатын қуат мөлшері 3-5 Вт дейін.
    
12. 
    Берілген мағлұматтарға негізделе отырып, сіз өз компьютеріңіздің жуықта алғандағы қолданылатын қуат мөлшерін анықтай аласыз.
    

Бұл кезде компьютер істейді, бірақ оның іс әрекеті аяқ асты ауытқып отырады, сіздер бұның салдарын бағдарламалардан іздейсіздер, бірақ бұл салдардың шын мәнісіндегі кінәлі - шамадан тыс жүктелген блок болып табылатынын білмейсіздер.

Орталық процессор нәтежілігін бағалау едәуір күрделі нәрсе. Ішкі архитектуралары әр түрлі болып келетін орталық процессорлар бұйрықтарды түрліше орындайды: бірдей бұйрықтар түрлі процессорларда не тез, не жай орындалуы мүмкін. Әр түрлі жиілікте жұмыс жасайтын түрлі архитектуралары орталық процессорлардысалыстыруда орташа шаманы табу үшін Intel процессорлардың салыстырмалы нәтежелігін өлшеуге арналған эталондық тестінің өзгеше құрамын ойлап тапты. Бұл жүйе жуық арада 32 – разрядты процессорлардың нәтежелігін өлшеу мақсатында толықтырылды. Жүйе iCOMP 3.0 индекстері келтірілген:

Дербес компьютерлердің атақты шиналарының бірі болып - IBM PC бөлімдеріндегі алғашысы XT архитектурасының шинасы XT- Bus табылады. Салыстырмалы қарапайым, 20-разрядты (1 Мб) адрестік кеңістіктің ішінде 8-разрядты мәліметтермен ("8/20 разрядтылық" болып белгіленеді) алмасуды қамтамассыз етеді, 4.77 МГц жиілігінде жұмыс жасайды. IRQ жолдарын ортақ пайдалану жалпы жағдайда мүмкін емес. 62-контактілі алып-салғыштарда (разъемах) конструктивті жасалған. ISA (Industry Standard Architecture - өнеркәсіптік стандарт архитектура) - PC АТ (басқа атауы - АТ-Bus) түріндегі компьютерлердегі негізгі шина. XT-Bus-тың кеңейтілген түрі болып табылады, разрядтылығы - 16/24 (16 Мб), тактілі жиілігі - 8 МГц,шекті істеп шығу қабілеттілігі -5.55 Мб/с. Сонымен қатар, IRQ-ді бөлістіру мүмкін емес. Стандартты емес ұйымдастыру Bus Mastering мүмкін, бірақ ол үшін бағдарламаланған 16-разрядты DMA каналы қажет. 62-контактілі алып-салғыш XT-Bus түрінде конструктивті жасылған. Оған 36-контакілі алып-салғыш кеңейткіші тіркелінген.

USB шинасы компьютер (құрылғының орталық процессоры) мен жүйе конфигурациясының динамикалық (ыстық) өзгерісі жағдайында оған жалғанған перифериялық құрылғылар (ПҚ) арасында мәліметтер алмасымын қамтаммассыз етуге арналған. Сондықтан USB-ге цифрлы бейнекамера мен қатты жоғарғы жылдамдықты дискілерден басқа барлық периферийнді құрылғыларды жалғаған жөн. Әсіресе бұл интерфейс, фотокамералар секілді жие қосылып сөндірілетін құралдарды жалғау үшін ыңғайлы. USB-ге арналған алмалы-салғыштардың конструкциясы көп рет қосып-бөлуге есептелінген. Тек ғана мәліметтермен алмасудың екі жылдамдығын қолдану мүмкіндігі шинаның қолданысын шектейді, бірақ интерфейстің жолдарының санын едәуір азайтады және аппаратты іске асыруды жеңілдетеді. Тікелей USB-ден қоректену тек аз тұтынатын пернелер тақтасы, тышқан, джойстик және т.б. секілді құрылғылар үшін мүмкін. USB хост-контроллері операциялық жүйенің түрлі көмекшілерімен (службами) белсенді түрде өзара байланысады. Мысалы, ОЖ-де энергия ресурстарын басқару АРМ (advanced power management) көмекшісі болған кезде USB-дің БЖ (ПО) ұстап қалып, бұл көмекшінің, нақты құрылғының жұмыс күйінің қызметін тоқтатуға және қалпына келтіруге арналған сұранысын орындайды. USB-дің қолданбалы интерфейсінде берілген ОЖ-ге арналған құрылғылардың стандартты класстарының драйверін болады. Бұл жерде ОЖ-нің ерекше көмекшілеріне жүгіну қолданылады, дербес жағдайда Windows 95 үшін РпР.стандартты емес жабдықтарды шығарушылар USB шинасының Шинаның жүйелік БЖ мен алмасудың арнайы хаттамалары клиенттік БЖ-тан (қолданбалы бағдарламалардан) USB шинасының бірге қолданатын ресурстарына, оны екі нүктелі байланыс жүйесіне әкелу арқылы, маркер арқылы рұқсат алудың орталық басқаруындағы күрделілікті жасырады. Мінекей, USB осындайлығымен, клиенттік БЖ адресатпен тілей жұмыс жасайтын PCI, EISA, PCMCIA ерекшеленеді.

1. 
   Микропроцессор түсінігі. Микропроцессор жасау технологиясының түрлері.
   
2. 
   Микропроцессор (поколения) буындары және олардың негізгі мүмкіндіктері.
   
3. 
   Intel фирмасының процессорларының түрлері.
   
4. 
   Дербес компьютердің құрылымдық схемасының негізі?
   
5. 
   USB хост-контроллері деген не?
   
6. 
   Аналық плата қайда орналасқан?
   
7. 
   VLВ, РCI шиналары түсінігі?
   
8. 
   USB шинасы деген не?
   

Тұрақты еске сақтау қондырғысы компьютердің ақпараттық құрылым ерекшеліктері туралы информацияларды және информацияны ендіру/ шығарудың базалық жүйесін еске сақтайтын микросхемалардан тұрады. (BIOS-BASIC INPUT / Output system).

BIOS компьютер іске қосыла салысымен төмендегі операцияларды іске асырады:

1. 
   Компьютерде орналастырлған қондырғылардың параметрлерін анықтау.
   
2. 
   Операциялық жүйе файлдарының іске қосылуы туралы нұсқау алу.
   
3. 
   Процессор мен компьютердің басқа құрылғылары арасындағы байланыс түрін анықтау, BIOS операцияларын жасаумен Award6 AM16 Phoenix, Technologies фирмалары IBM сериясымен сәйкестендіріп жасайды.
   

EPROM жад микросхемасы

BIOS пернелер ескерту.

PHOENIX Ctrl-Alt-Del F₂ қате болғанда

ZENITH Ctrl-Alt-INS -

AWARD Ctrl-Alt-ESС компьютер қосылған.

BIOS маркасын компьютерді іске қоқан кезде экранда көруге болады: AMI BIOS (с) 1992 American Megatrende. BIOS компьютер құрылымын тексерген соң операциялық жүйені жадыға жүктеп, жұмысты басқаруды соған береді. Флэш-жад (тұрақты қайта бағдарламалауға болатын жад (ППЗУ) ультракүлгін сәулемен немесе электрондық тәсілмен өшіруге болады). Бұл қатаң өнім деп аталады да ИЕЖ үшін BIOS болып есептеледі.

Оперативтік еске сақтау құралдары – ағылшынша Raudom Access Memory – RAM - оперативтік жад деп аталады да жеке тақшаларға орнатылған микросхемалардан тұрады. Оларды жад модульдары деп атайды да информацияларды уақытша сақтау үшін қолданылады. Оның тұрақты жадтан айырмашылығы, компьютер сөнген кезде жадтағы информацияларды жоғалтады. Жады модулінің негізгі сипаттамалары:

Pentium процессорларында қолданылмайды. Соңғы кезде SIMM –ге ұқсас DIMM 168 контактілі модульдері пайда болды.

Оперативтік жады ерекше логикалық құрылымнан тұрады да 4 категорияға бөлінеді:

1. 
   Базалық жад (Conventional Memory) – 640 Кб. Оны операциялық жүйе қолданады.
   
2. 
   Жасырын немесе жоғарғы жады (Shadow Memory, UBM – Upper Memory Blocks) – ол 640Кб – 1Мб аймақта жатады да сыйымдылығы 384 Кб болады. Оны жүйелік бағдарламаларға қолдануға болады, ал қолданбалы бағдарламалар үшін жұмыс істемейді.
   
3. 
   Қосымша жады (Expanded Memory) - сирек толықтырылып тұратын жасырын жадтың бір бөлігі. EMS тәсілі бойынша қолданылады, Lotus Development, Intel және Microsoft фирмалары бірігіп қолданбалы бағдарламалармен жұмыс істеу үшін жасаған.
   
4. 
   Кеңейтілген жады (Exрtended Memory) – қолданбалы бағдарламаларға арналған. Бұл жадта жұмыс істеу үшін процессор нақты жұмыс режимінен қорғанып отыруы керек. Бұл операцияны ЕММ386 драйверін пайдаланып процессорлар жылдам орындайды.
   

Кэш – жады – бұл статикалық оперативті еске сақтау құралы. Ол екі қатарлы контактлі, информация табу уақыты 20 нс болатын микросхема. (DIP – Dual In line Package). Кэш – жады 10 МГц жиілікте жұмыс істейтін процессорлардың пайда болуына байланысты қажет болды. 25 МГц жиілікте жұмыс істейтін процессорлардың периоды 60 – 70 нс. Бұдан процессордың жұмыс істеу өнімділігі азаяды. Бұл жағдайда кэш – жадысы көмекке келеді. Компьютерлерде стандартты кэш – жады 256 Кб, бұл проблеманы шешуге мүмкіндік береді. Кэш – жиі қажет болатын деректерді сақтауға арналған жадының аймағы.

1. 
   Жедел жады: негізігі түсініктері қандай?
   
2. 
   ROM типті жады дегеніміз не?
   
3. 
   DRAM типті жады дегеніміз не?
   
4. 
   Кэш-жады — SRAM дегеніміз не?
   

Ноутбукты таңдау - стресс жағдайын бірден туғазады. Нарықтағы модельдер саны әр алуан. Жаңадан шыққан түрлері апта сайын жаңартылып отырады. Технологиялар үздіксіз жаңартылып - бір ветринада төрт түрлі ноутбуктарды кездестіруге болады. Сатушылардың каталогтарынан түк түсінбейсін. Ерекшеліктерінің қытай тіліндегі жазылуы мен көп сатылы болуы (Sony VAIO VGN-SZ4XRN/C — бұл міндетті түрде, түсінесіз бе, «/С» міндетті болу керек, онсыз болмайды) атаулары сатып алушыны қиын жағдайға әкеп соғады.

Жетер. Енді қанша шыдауға болады? Пайдаланушылардың басындағы умаждануды енді ойламаймыз! «Mobi» көмекке келуде, бұл дәрісте біз ноутбук құрылғысының ішімен танысамыз. Портативті компьютерлердің барлық компоненттерін жеке алып қарастырамыз. Аталған барлық «Core 2 Duo Т7800», «GeForce Go 7900», «4965AGN» және «965 Express» түсініктерінің арасында өзіңізді ыңғайлы сезінетін боласыз. Тек қана уақыт берсеңіз болғаны.

Ал бастауын ертеден бастаймыз. Ноутбуктардың құрылғы санаты ретінде қалыптасуынан.

Ноутбуктың тарихы.

Ноутбуктың шыққан мезгілін тура айтып беру қиынға соғады. Мәселе анықтамаларда - ноутбук деп нені қарастырамыз? Бірінші ықшамдалған дисплеймен біріктірілген компьютерлер 1980 жылы пайда болатын. Бірақ оларды ноутбук деп айтуға болмайды.

Сол сияқты ерте шыққан портативті компьютер isfy gjhnfnbdn3 компьютер Osborne 1 (Сурет 2), ол да 1981 жылы жарық көрді, бірақ техникалық жағынан әлдеқайда қызықты болатын. Екі 5,25 дисководты, 13 см диогнальды ңлкен экран (бірақ, CRT), сырты екі бөліктен құрылған. Бірақ та құрастырылған аккумуляторы жоқ болатын. Ал салмағы 10,7 кг болатын. Компьютер деп санауға келмейтін сияқты, солай ма?

Сол кезден бастап портативті компьютерлер нарықта үзілмей шығарылып отырды, бірақ олардың қайсысын да болмасын белгілі бір жетіспеушілік көрініп тұрады.

1986 жылы және 1987 жылы шығарылған IBM PC Convertible (Сурет 3) және Toshiba Т1000, сыртқы пішінінің мөлшері аз болса да, экрандарының сипаттамалары өте қарапайым болатын.

Бірақ олар өздерінің нысандары бойынша поративті компьютерлерге ұқсаған болатын.

Ең алғашқы ноутбук деп атауға болатын құрылғы NEC UltraLite (Сурет 4). Ол 1988 жылы шығарылып, шын мәнісінде көтеріліс құрылғысын атауына ие болды. Алғаш рет ДК ықшамды және жіңішке қалпында орнатылған болатын, ол қазіргі кездегі ноутбуктардың сыртқы пішіні бойынша ажыратылмайды. Бірақ оның процессоры ескілеу. Ол кездегі индустрия 80286-ға көшкен болатын, ал NEC UltraLite 8086-да негізделген болатын.

1990 жылдың басындағы жаңа енгізулер Apple компаниясының шығармашылығына тікелей байланысты болды. 1991 жылы шыққан PowerBook 100, 140 және 170 пернетақта алғаш рет корпустың түбіне жылжытылады, ал оның алдыңғы жағында трэкбол орналасты. 1993 жылы компания сенсорлы панелі бар алғаш ноутбукты ұсынды. Ол кейіннен партотивті компьютерлердің стандартты манипуляциларына айналды.

Аталған жағымды ерекшеліктердің барлығы кейіннен нарықтағы барлық қатысушыларымен енгізілген болатын. Соның салдарынан даму процесі күшейе түсті де өнімділік сапасы жоғарылай берді, массасы керісінше азайып, одан әрі дамыған дисплейлер т.б. құрылғылар шығарылған болатын. Құрылғысы жағынан қарастырсақ, ақырғы 15 жылдың ішінде ноутбуктар кереметтей өзгеріске ұшырамады.

Қазіргі кездегі ноутбук екі бөліктен тұрады: оның төменгі жағында көбінесе электронды толықтырулар, барлық коммуникационды порттар мен кеңею слоттары, басқару құрылғылары орналасқан. Жоғары бөлігінде қақпағында - экран орналасқан. Кейбір кездерде қақпағына динамика немесе микрофон орнатылады (бірақ олар корпусқа да орнатылуы мүмкін). Экранның үстіңгі жағында орнатылған веб - камераларды да кездестіруге болады.

Корпустың ішінде аналық тақша орналасқан, онда барлық электронды компоненттер бар. Олардың бір бөлігі тақшаның үстінде орналасып, ауыстыруға жатпайды. Басқа бөлігі бір тетікшілерге орнатылады. Берілген бөлу маңызды болып табылады. Себебі ол ноутбукты таңдауға үлкен әсерін тигізеді.

Басында ноутбуктар үстел компьютерінің қарапайым компоненті ретінде құрастырылған болатын. Бірақ кейіннен осы жолдың тиімсіздігі көзге түсе бастады, себебі осы жол батареймен жұмыс істеу уақытын қатты шектеп отырды - ол портативті компьютер көрсеткішінің ең негізгісі болып табылады. Сондықтан 1990 жылы мамандырылған компоненттер (тікелей ноутбуктарға арналған) шығарыла бастады. Біріншісі - Intel 386SL мобильді процессоры болып табылады. Оның көмегімен портативті компьютерлерді өңдірушілер жаңа кезеңге көшті - одан бұрын көшу процесі жоғары электрді қолданылу салдарынан қиынға түскен болатын (80836 процессоры).

Кейіннен компоненттер саны портативті мамандырылған болып шықты. Бүгінгі күнге олардың ноутбукқа қолданылатын барлық түйіндері арнайы соларға құрастырылып отыр немесе мобильді қажеттіліктерге сай оптималды негізделген. Олардың ең негізгілерін қарастырайық.

Чипсет және платформа

Кез келген компьютер мен ноутбуктың жекелеген негізі болып табылады. Чипсеттің микросхемалы тақшасында орнатылып, ауыстыруға жарамайды. Бүкіл платаның қайтадан толық жаңартылуы да мүмкін емес. Себебі, әрбір плата белгілі бір ноутбуктың моделі үшін қарастырылған. Жөндеу жұмысын ғана жүргізуге болады - егер де плата жұмыс істемесе, жаңасын орнатқан дұрыс болар.

Атап көрсетейік, аталған түрдегі құрал ноутбуктың Centrino платформасына қажеттілігінше қойылды. Celeron М немесе чипсет немесе WLAN-адапторын қолдану шет өндірушілерден Centrino атты ноутбуктың атауын автоматты түрде жойып жібереді. Сондықтан, Centrino-ноутбугын сатып алғанда, оның Intel компаниясының мобильдік концепциясына сай екендігіне күмәндарыңыз болмайды. Бірақ бұл вендорлардың бағалық политикасын одан әрі икемді етеді - ноутбуктарды, модельдердің бағаларының жоспарлы түрде түсуінен. Centrino платформасында орнатылған модельді $1000 арзан ешқайда сатып ала алмайсыз.

Ал AMD компаниясы өзінің Turion 64 және Turion 64 X2 платформасында басқаша үйлесім тапты: Бұл платформалардың негізгі қажетті компоненттері - бір атаулы процестер болып табылады. Ал чипсет пен желісіз адапторды жақтылары қолданылады. Бір жағынан қарағанда конкуренцияға жайлы бола тұрып, арзан ноутбуктарды шығаруға жағдай туғызады.

Басқа жақтан қолданушы тәжірибе кезінде ана немесе мына модель өзін қалай сезінетініне сенімді бола алмайды. Өте жиі қолайсыз варианттар болып қалады, әдетте ең арзан чипсеттерді қолданылу кезінде.

Айта кетсек, AMD осыдан біраз уақыт бұрын ATI компаниясын сатып алған болатын, осыған орай ол өзі чипсеттерді шығарып, графикалық мәслелерді өз бетінше шешуге көшті. Сондықтан AMD - нің компонент таңдауы қатан болатынына күмәным тумайды.

Процессор

Қазіргі кездегі ноутбуктағы процессорлар арнайы тетікше - сокетке қондырылған. Оның өте маңызды қасиеті бар: портативті компьютердің бірдей модельдеріне процессорлардың тізбегі орналасқан. Сондықтан, ноутбукты процессор моделі арқылы таңдау дұрыс емес деп ойлаймын.

Біл сәтте ноутбук «Centrino» логотипінің атауын ала алмайды, сол себепті вендорлар бұндай эксперименттерді жиі қолданбайды. Бірінші буынды Core 64 биттік есеп айырысумен қамтамасыз етілмеген , сол себепті оның өнімділігі Core 2-ден темен болып келеді.

Жалпы, мобильді процессорлар - бұл өте кең тақырып, сондықтан біз ол туралы бөлек сөйлесетін боламыз. Ал қазір басқа да негізгі компоненттерге көшсек.

Қазіргі кездегі ноутбуктардың массалары жедел жадқа арналған 2 слотпен қамтылған.

Негізінде SO-DIMM форм-факторы қолданылады. Бүгінгі күнге осы форм-фактордағы модульдерінің максималды көлемі 1024 Мбайт, яғни ОЗУ максималды көлемі: 2048 Мбайт. 2 Гб модельдер көп кездеспейді. Сол себепті 4 Гб алу қиянға соғады. Сонымен қатар, қазіргі кездегі мобильді чипсеттер осындай жад мелшерін қолдай алады, ал операциондық жүйеде міндетті емес. Ол үшін ОС 64 битті болуы керек.

Кейбір кезде ноутбуктер бір ғана жад слотымен қамтамасыздандырылады. Ол арзан немесе кішігірім ноутбуктарға арналған. Ақырғы жағдайда жад бөлшегі әдетте 512 Мбайт аналық тақшасында ажыратылады.

Ультракомпактты модельдерде кейбір кездерде Micro SO-DIMM жадын (немесе MSO-DIMM) кездестіруге болады. Ол кіші пішіні жағынан бұдан да кіші және қымбаттау болып келеді. Берілген модульдің тағы бір кемшілігі, оларды сатып алу үшін көп іздену керек. MSO-DIMM сатып алғанда, байқау керек: себебі бұл модульдер бірнеше типті бола алады, ноутбукқа келе алмауы да ғажап емес.

Бейнеадапторлардың мобильды тақырыптары, ноутбуктерге арналған процессорлар, тақырыптары сияқты бөлек әңгімелесуді талап етеді. Ал қазір оның басты ерекшеліктерін қарастырайық. Біріншісі және негізгісі - мобильды графиктік шешімдер үстелдік аналогтық атауларына (Сурет 9) сәйкес келе бермейді. «Қарапайым мысал, мобильді GeForce Go 7600 – 8 пиксельді конвейрлі болып келеді, ал үстелдік GeForce 7600 — 12 пиксельді. Жиілікті есепке алмағанда: ноутбук видеокарталарында олардың сапасы өте төмен.

Екінші ерекшелігі - оның ңстанымдылығында. Тіпті ең аз өндеуші дсикреттік шешім «жоғарғы өндеуші графика» сияқты устанымдылыққа ұшырайды (яғни жекелегендері, чипсетке біріктірілгендері).

Үшінші еркешелік: өкінішке орай құрастырушылар: NVIDIA және ATI жиіліктерін орнатпайды. Кейбір кезде олар азайған болып келеді. Әрине, ол қосымша қиындықтарға әкеп соғады, ноутбуктарды таңдау мәселесінің мәні: оның компоненттерін бөліп сатып алуға келмейтіндікте, сол себепті көптеген ақпаратты білу шарт.

Енді шешім нарығына шолу жасап өтейік.

Оларды 5 категорияға бөліп қарастырамыз. Бұл бөлу процесі құрастырушылардың ұстанымдарына сәйкес келмейтінің еске алайық. Бірақ, ол шындыққа жақын болу керек.

Ең төменгі өнімділік

3D-минималды деңгей өнімділігімен чипсетке біріккен графикалық шешімдер ие болады. Нарықта ATI, NVIDIA және Intel микросхема жинақтарын жиі кездестіруге болады. олардың арасындағы жылдамдық ерекшелігі көп емес. Олардың барлығы да Quake 3 ойының тарта алу қабілеттері бар, бірақ бұдан да зорғысын талап етуге болмайды.

Төменгі өнімділік

ATI өнімінен берілген категорияға келесі видеоадапторлар енеді: ATI Mobility Radeon Х1300, Х1350, Х1400, Х1450, Х2300 және HD 2300. Атауларының ерекшеліктеріне қарамастан, олар бір графикалық чип негізінде құрастырылған және ұқсас қуатпен жайғастырылған.

NVIDIA компаниясы да low-end сегментінде кең спектрлі шешімдермен жайғастырылады. Ол NVIDIA GeForce Go 7200, 7300 және 7400 ATI бағдаластарының сипаттамаларын есепке алмағанда GeForce Go 7400 көптеген тесттерде барлық «класстастарынан» жоғары қарқынды өнімділік нәтижесін керсетеді.

Осы жерге GeForce 8400М G NVIDIA-ның жаңа буының жатқызуға болады. Ондағы қолдау DirectX 10 болып табылады, ал өнімділігі Go 7400 темен болып келеді.

ATI өнімдерінен бұл категорияға Mobility Х1600, Х1700 және Х2500 карталарды кіреді. Олардың барлығы бір чип негізінде құрастырылған бірақ 12 пиксельді конвейрмен жабдықталған қарқынды жылдамдықты талап етуге болмайды, ол өте аз текстуралық модельдер санатына тіреледі.

Шейдерлік эффектерді Go 7600-ге қарағанда ол тезірек санай алады, ал текстураларды енгізіп, олардың қортынды суретін шығару - баяу болып келеді.

Олардың бағдаласы тек біреу ғана, NVIDIA буындағы DirectX 9 орта категориясындағы GeForce Go 7600 ғана жатқызуға болады.

DirectX 10 версиясын қолдайтын шешімдерде әлі түсініспеушіліктер көп. Орташа деңгейге келесі видеокарталарды жатқызайық: NVIDIA GeForce 8400М GS, 8400М GT, 8600M GS.

Жоғары өнімділік

Берілген категорияларға NVIDIA GeForce Go 7600 GT және 7700, сонымен қатар ATI Mobility Radeon X1800 жатқызуға болады. Ақырғысының өнімді болып келеді.

DirectX 10 қолдауы бар адапторлардан «жоғары өнімді» деп мыналарды айтуға болады: NVIDIA GeForce 8600М GT және 8700М GT, сонымен қатар, ATI Mobility Radeon HD 2400 и HD 2400 XT.

Топтық өнімділік

Қазіргі кезде топтық адапторлардың ең жиі қолданылатындары: NVIDIA дан : GeForce Go 7900 GS, 7900 GTX және 7950 GTX. NVIDIA екі адапторды бір мезгілде SLI технологиясының қарамағында қолдану мүмкіндігін ұсынып отыр.

ATI компаниясы да сол сияқты осындай деңгейлі чиптерді ойлап тапқан: Mobility Radeon Х1800 XT және Х1900. Ақырғысы DirectX 9 буын адапторларының ең өнімдісі болып табылады.

Ал DirectX 10 қолдауы бар NVIDIA компаниясы өз шешімін әлі шығарған жоқ. Ал ATI Mobility Radeon HD 2600 және HD 2600 XT моделдерін жарнамаға шығара бастады. Осы адапторлар кең өріс табады деп ойлаймын.

1. 
   Компьютердің архитектурасы. ЭЕМ ұйымдастыру принциптері.
   
2. 
   Компьютерлік техниканың даму тарихы.
   
3. 
   ЭЕМ буындары және олардың классификациясы.
   
4. 
   Есептеуіш машиналардың кластары.
   
5. 
   ЭЕМ мәліметтерді көрсету. ЭЕМ-ның арифметикалық негіздері.
   
6. 
   ЭЕМ-ның логикалық негіздері.
   
7. 
   ЭЕМ-ның функционалды ұйымдастырылуы.
   
8. 
   Процессордың командалық циклі.
   
9. 
   ЭЕМ құрылғысын ұйымдастыру.
   
10. 
    ЭЕМ-ның жадысын ұйымдастыру. Компьютердің жадысын басқару.
    
11. 
    Микропроцессорлық жүйенің архитектурасы.
    
12. 
    Микропроцессорлық жүйенің базалық архитектурасы.
    
13. 
    Процессорлік модуль. (Орталық процессор, графикалық процессор).
    
14. 
    Негізгі операциялардың орындалуы.
    
15. 
    Ішкі жүйенің жұмыс істеуі. Үзіліс.
    
16. 
    Енгізу/шығарудың базалық жүйесі.
    
17. 
    Интерфейстер. Интерфейстер классификациясы.
    
18. 
    Микропроцессорлар архитектурсының эволюциясы және микроЭЕМ.
    
19. 
    Жадыны ұйымдастыру және қорғаныс (сақтану) режимі. Жадыны қорғау.
    
20. 
    Процессордың жылдамдығын ұлғайту.
    
21. 
    Конвейерлер. Параллелизм.
    
22. 
    ЭЕМ архитектурасының қазіргі заманғы даму тенденциясы.
    

1. 
   Жедел жады. Жады қателіктерін түзету. Жады модульдері. Жады көлемін ұлғайту. Жедел жады: негізгі түсініктер. ROM типті жады. DRAM типті жады. Кэш-жады – SRAM. Жедел жады жылдамдығы.
   
2. 
   Қатты диск жинақтағыштары. Қатты диск дегеніміз не? Жаңа жетістіктері. Қатты диск жинақтағыштарының жұмыс принциптері. Қатты диск жинақтағыштарының негізгі компоненттері. Қатты диск жинақтағыштарының сипаттамалары.
   
3. 
   Ауысымды сақтаушыларымен жинақтағыштар. Не үшiн ауысымды сақтаушылармен жинақтағыштарды пайдалану. Жиналмалы магниттi жинақтағыштарды шолу. Жиналмалы жинақтағыштар үшiн интерфейстер.
   
4. 
   Қатты дисктермен көлемінің салыстырылы жиналмалы жинақтағыштары. Флэш - жады. IBM Microdrive жинақтағыш. Магниттi ленталы жинақтағыштар.
   
5. 
   Мәліметтерді оптикалық құрылғыларда сақтау. Оптикалық технология. CD-ROM дегеніміз не?
   
6. 
   DVD жинақтағыштар. Оптикалық тасымалдауыштардың форматы. CD/DVD жинақтағыштарының типтері. CD-ROM жазушы жинақтағышы. Қайта жазылатын құрылғылар стандарты және DVD диск.
   
7. 
   Оптикалық жинақтағыштардың мәселелерін шешу. CD/DVD жинақтағыштары үшін драйверлер және программалық жабдықтары.
   
8. 
   Жинақтауыштарды үйлесімділігі және орнату. Оптикалық жинақтауыштарды орнату. Кез келген типтегі жинақтауыштарды орнату. Форматтау. Дискті алмастыру. Қатты дискті орнату.
   
9. 
   Бейнеадаптер және мониторлар. Ақпаратты кескіндеу технологиясы. Монитор таңдау критерилері. Бейнеадаптерлер. Үшөлшемді графиканы күшейткіштер (3D Accelerator). Жаңа бейнеадаптерді орнату немесе жетілдіру. Мультимедиа үшiн бейнеадаптерлер. Мониторлар және адаптерлердiң ақауы.
   
10. 
    Аудиоаппаратура. Дыбыстық тақшалардың дамуы. Мультимедиалық компьютерлер тарихы. Аудиожүйе компоненттері. Дыбыстық тақша таңдау критерилері. Дыбыстық файлдар. Дыбыстық тақша: негізгі түсініктері және терминдері.
    
11. 
    Енгізу-шығарудың тізбектей, параллель және басқа да интерфейстері. Енгізу-шығару порттарына кіріспе. USB және IEEE-1394 (i.Link) FireWire. Стандартты тізбектей, параллель порттар. Тізбекті порттар. Параллель порттар.
    

1 Кеңестер Одағындағы алғашқы ЭЕМ:

1. 
   Стрела
   
2. 
   IBM PC
   
3. 
   БЭСМ
   
4. 
   Минск-22
   
5. 
   Урал
   

1. 
   Адекваттылығы
   
2. 
   Толықтығы
   
3. 
   Өзектілігі
   
4. 
   Нақтылығы
   
5. 
   Қол жетерлігі
   

1. 
   Хабардағы сөз саны
   
2. 
   Хабардағы символ саны
   
3. 
   Хабардағы бос орын саны
   
4. 
   Мәтін саны
   
5. 
   Цифрлар саны
   

1. 
   Маныздылығы
   
2. 
   Көпшілігі
   
3. 
   Толықтығы
   
4. 
   Қол жетерлігі
   
5. 
   Сенімділігі
   

1. 
   Сөз
   
2. 
   Дискет
   
3. 
   Байт, бит
   
4. 
   Дюйм
   
5. 
   Жол
   

1. 
   12 бит
   
2. 
   8 бит
   
3. 
   10 бит
   
4. 
   100 бит
   
5. 
   20 бит
   

1. 
   1936-1956
   
2. 
   1946-1958
   
3. 
   1964-1970
   
4. 
   1960-1964
   
5. 
   1970-1980
   

1. 
   1946-1960
   
2. 
   1936-1946
   
3. 
   1960-1964
   
4. 
   1959-1963
   
5. 
   1964-1970
   

1. 
   1946-1960
   
2. 
   1964-1970
   
3. 
   1960-1964
   
4. 
   1970-1980
   
5. 
   1980-1991
   

1. 
   1946-1960
   
2. 
   1964-1970
   
3. 
   1960-1964
   
4. 
   1970-осы күнге дейін
   
5. 
   1980- осы күнге дейін
   

1. 
   транзисторға
   
2. 
   микросхемаларға
   
3. 
   микропроцессорларға
   
4. 
   электронды лампаларға
   
5. 
   интегралды схемаларға
   

1. 
   транзисторға
   
2. 
   микросхемаларға
   
3. 
   микропроцессорларға
   
4. 
   электроннды лампаларға
   
5. 
   интегралды схемаларға
   

1. 
   транзисторға
   
2. 
   микросхемаларға
   
3. 
   микропроцессорларға
   
4. 
   электроннды лампаларға
   
5. 
   интегралды схемаларға
   

1. 
   транзисторға
   
2. 
   микросхемаларға
   
3. 
   үлкен интегралды схемаларға
   
4. 
   электроннды лампаларға
   
5. 
   интегралды схемаларға
   

1. 
   ENIAC
   
2. 
   APPLE
   
3. 
   БЭСМ-6
   
4. 
   ЭЛЬБРУС
   
5. 
   МИНСК-1
   

1. 
   Лейбництің “Зубчатое колесо” машинасы 1673
   
2. 
   Паскаль арифмометрі 1672
   
3. 
   Шикардтың механикалық машинасы.
   
4. 
   Бэйббидждің «Аналитикалық машинасы» 1834
   
5. 
   Тьюринг машинасы
   

1. 
   Ада Лавлейс
   
2. 
   Блез Паскаль
   
3. 
   Г. Лейбниц
   
4. 
   Алан Тьюринг
   
5. 
   Никлоус Вирт
   

1. 
   Джон фон Нейман
   
2. 
   Блез Паскаль
   
3. 
   Г. Лейбниц
   
4. 
   Алан Тьюринг
   
5. 
   Никлaус Вирт
   

1. 
   Берілген уақыт аралығында ЭЕМ-нің өз функцияларын қатесіз орындау қасиеті
   
2. 
   Прогаммалық және аппараттық жабдықтарды алуға жұмсалатын жалпы шығын
   
3. 
   Ақпаратты сақтауға қолданылатын жадының ұяшықтарының жалпы саны
   
4. 
   ЭЕМ-ді құру кезеңіндегі жұмсалатын аппарттық шығын көлемі
   
5. 
   1 секунда орындалатын амалдар саны
   

1. 
   Берілген уақыт аралығында ЭЕМ-нің өз функцияларын қатесіз орындау қасиеті
   
2. 
   Прогаммалық және аппараттық жабдықтарды алуға жұмсалатын жалпы шығын
   
3. 
   Ақпаратты сақтауға қолданылатын жадының ұяшықтарының жалпы саны
   
4. 
   ЭЕМ-ді құру кезеңіндегі жұмсалатын аппарттық шығын -көлемі
   
5. 
   1 секунда орындалатын амалдар саны
   

1. 
   Берілген уақыт аралығында ЭЕМ-нің өз функцияларын қатесіз орындау қасиеті
   
2. 
   Программалық және аппараттық жабдықтарды алуға жұмсалатын жалпы шығын
   
3. 
   Ақпаратты сақтауға қолданылатын жадының ұяшықтарының жалпы саны
   
4. 
   ЭЕМ-ді құру кезеңіндегі жұмсалатын аппарттық шығын көлемі
   
5. 
   1 секунда орындалатын амалдар саны
   

1. 
   Берілген уақыт аралығында ЭЕМ-нің өз функцияларын қатесіз орындау қасиеті
   
2. 
   Прогаммалық және аппараттық жабдықтарды алуға жұмсалатын жалпы шығын
   
3. 
   Ақпаратты сақтауға қолданылатын жадының ұяшықтарының жалпы саны
   
4. 
   ЭЕМ-ді құру кезеңіндегі жұмсалатын аппарттық шығын көлемі
   
5. 
   1 секунда орындалатын амалдар саны
   

23 Ондық санау жүйесіндегі 2 санының екілік санау жүйесіндегі жазылуы:

1. 
   0011
   
2. 
   0001
   
3. 
   0010
   
4. 
   0111
   
5. 
   1001
   

1. 
   10000001
   
2. 
   1111111111
   
3. 
   101010101
   
4. 
   100000001
   
5. 
   101
   

1. 
   100000
   
2. 
   111111
   
3. 
   101010
   
4. 
   100001
   
5. 
   111
   

1. 
   87
   
2. 
   23
   
3. 
   94
   
4. 
   115
   
5. 
   65
   

1. 
   {1,2,3,4,5,6,7,8,9}
   
2. 
   {0,1}
   
3. 
   {0,1,2,3,4,5,6,7}
   
4. 
   {a,b,c,d,e,f}
   
5. 
   {a-z}
   

1. 
   {0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E,F}
   
2. 
   {0,1}
   
3. 
   {0,1,2,3,4,5,6,7}
   
4. 
   {a,b,c,d,e,f}
   
5. 
   {a-z}
   

1. 
   11
   
2. 
   121
   
3. 
   1010
   
4. 
   2С
   
5. 
   212
   

1. 
   309
   
2. 
   221
   
3. 
   1010
   
4. 
   22С
   
5. 
   312
   

1. 
   Өзара байланысатын құрылғылар мен бағдарламалар нақты жиыны
   
2. 
   Автоматты түрде мәліметтерді өңдеу құрылғылары
   
3. 
   Автоматты түрде мәліметтерді құратын, сақтайтын, өндейтін және тасмалдайтын электронды прибор
   
4. 
   Басқарушы жүйенің бастапқы жоғарғы элементінен әр элементке лек-легімен берілуі
   
5. 
   Калькулятор
   

1. 
   Өз ара байланысатың құрылғылар мен бағдарламалар нақты жиыны
   
2. 
   Автоматты түрде мәліметтерді өңдейтін құрылғылар
   
3. 
   Автоматты түрде мәліметтерді құратын, сақтайтын, өндейтін және тасмалдайтын электронды прибор
   
4. 
   Басқарушы жүйенің бастапқы жоғарғы элементінен әр элементке лек-легімен берілуі
   
5. 
   Электронды күнтізбе
   

1. 
   Өз ара байланысатың құрылғылар мен бағдарламалар нақты жиыны
   
2. 
   Автоматты түрде мәліметтерді өңдейтін құрылғылар
   
3. 
   Автоматты түрде мәліметтерді құратын, сақтайтын, өндейтін және тасмалдайтын электронды прибор
   
4. 
   Басқарушы жүйенің бастапқы жоғарғы элементінен әр элементке лек-легімен берілуі
   
5. 
   Машина
   

1. 
   Магниттік лентада берілгендерді сақтайтын құрылғы
   
2. 
   Ақпаратты басып шығару құрылғысы
   
3. 
   Компьютерге ақпарат енгізу құрылғысы
   
4. 
   Ақпаратты компьютер экранына шығару құрылғысы
   
5. 
   Дербес компьютерді перне арқылы басқару құрылғысы
   

1. 
   Магниттік лентада берілгендерді сақтайтын құрылғы
   
2. 
   Ақпаратты басып шығару құрылғысы
   
3. 
   Компьютерге ақпарат енгізу құрылғысы
   
4. 
   Ақпаратты компьютер экранына шығару құрылғысы
   
5. 
   Дербес компьютерді перне арқылы басқару құрылғысы
   

1. 
   Магниттік лентада берілгендерді сақтайтын құрылғы
   
2. 
   Ақпаратты басып шығару құрылғысы
   
3. 
   Компьютерге ақпарат енгізу құрылғысы
   
4. 
   Ақпаратты компьютер экранына шығару құрылғысы
   
5. 
   Дербес компьютерді перне арқылы басқару құрылғысы
   

1. 
   Жад
   
2. 
   Принтер
   
3. 
   Пернетақта
   
4. 
   Процессор
   
5. 
   Тышқан
   

1. 
   Монитор, пернетақта, тышқан
   
2. 
   Жүйелі блок, пернетақта, тышқан
   
3. 
   Принтер, монитор, пернетақта
   
4. 
   Жүйелі блок, монитор, пернетақта, тышқан
   
5. 
   Жүйелі блок, монитор, принтер
   

1. 
   Жүйелі блок, монитор, пернетақта
   
2. 
   Монитор, пернетақта, тышқан
   
3. 
   Жүйелі блок, монитор
   
4. 
   Монитор, пернетақта, тышқан, принтер
   
5. 
   Модем, монитор, пернетақта, тышқан
   

1. 
   Қатты диск
   
2. 
   Процессор
   
3. 
   Шиналар
   
4. 
   Жедел жады
   
5. 
   Тұрақты жады
   

1. 
   Катты диск
   
2. 
   Процессор
   
3. 
   Шиналар
   
4. 
   Жедел жады
   
5. 
   Сыртқы жады
   

1. 
   Катты диск
   
2. 
   Процессор
   
3. 
   Тұрақты жады
   
4. 
   Жедел жады
   
5. 
   Сыртқы жады
   

1. 
   Слоттар
   
2. 
   Процессор
   
3. 
   Тұрақты жады
   
4. 
   Жедел жады
   
5. 
   Сыртқы жады
   

1. 
   Шиналар
   
2. 
   Чипсет
   
3. 
   Слоттар
   
4. 
   Процессор
   
5. 
   Дұрыс жауабы жоқ
   

1. 
   Басу құрылғысы
   
2. 
   Енгізу құрылғысы
   
3. 
   Есептеу желісі құрылғысы
   
4. 
   Манипулятор
   
5. 
   Дұрыс жауабы жоқ
   

1. 
   Екілік
   
2. 
   Кез келген
   
3. 
   Сегіздік
   
4. 
   Он алтылық
   
5. 
   Ондық
   

1. 
   5,25 дюм (1,4 МгБ)
   
2. 
   5,25 дюм (1,2 МгБ)
   
3. 
   3,25 дюм (1,4 МгБ)
   
4. 
   3,5 дюм (1,4 Мгб)
   
5. 
   3,5 дюм (720 КБ)
   

1. 
   Манипулятор типті басқару құрылғысы
   
2. 
   Мәліметтерді ұзақ мерзімге сақтайтын негізгі құрылғы
   
3. 
   Мәліметтерді уақытша сақтайтын негізгі құрылғы
   
4. 
   Компьютерлер арасында ақпарат алмасуға арналған құрылғы
   
5. 
   Дұрыс жауабы жоқ
   

1. 
   Қатты
   
2. 
   Жұмсақ
   
3. 
   Компакт
   
4. 
   Флэш
   
5. 
   Zір
   

1. 
   Процессор
   
2. 
   Тұрақты жады
   
3. 
   Ксерокс
   
4. 
   Сыртқы жады (дискілік)
   
5. 
   Монитор
   

1. 
   Иілгіш дискіде
   
2. 
   Қатты дискіде
   
3. 
   CD-ROM дискіде
   
4. 
   Оперативті жадыда
   
5. 
   Тұрақты еске сақтау құрылғысында
   

1. 
   Компьютерге ақпаратты сақтау тәсілін анықтайтын жалпы термин
   
2. 
   Компьютердің әр түрлі мәлімет сақтайтын бөлігі; мәліметтерді қабылдау, сақтау және беруге арналған компьютер құрылғысы
   
3. 
   Ақпаратты сақтауға және қолданбалы программаларды жүктемелеуге арналған аймақ
   
4. 
   Ақпаратты тұрақты немесе уақытша сақтайтын орын
   
5. 
   Компьютерлер арасында ақпарат алмасуға арналған құрылғы
   

1. 
   Жедел жады
   
2. 
   Тұрақты жады
   
3. 
   Ұзақ уақытқа сақтайтын жады
   
4. 
   Оперативті жады
   
5. 
   Тез сақтап, өшіретін жады
   

1. 
   Компьютер қосулы тұрғанда мәліметтерді уақытша сақтауға арналған
   
2. 
   Компьютерлер арасында ақпарат алмасуға арналған құрылғы
   
3. 
   Мәліметтерді ұзақ уақытқа сақтайтын жады
   
4. 
   Стандартты программаларды,өзгермейтін мәліметтерді және жүйелік ақпаратты энергиядан тәуелсіз сақтауға арналған жад
   
5. 
   Компьютер жұмысы кезінде бұл жадтан мәліметтерді тек оқуға болады, ал оған ақпарат жазу арнаулы құралдар арқылы жүргізіледі
   

1. 
   Стандартты программаларды, өзгермейтін мәліметтерді және жүйелік ақпаратты энергиядан тәуелсіз сақтауға арналған жад
   
2. 
   Компьютер қосулы тұрғанда мәліметтерді уақытша сақтауға арналған
   
3. 
   Компьютерлер арасында ақпарат алмасуға арналған құрылғы
   
4. 
   Мәліметтерді ұзақ уақытқа сақтайтын жады
   
5. 
   Бұл процессорға мәліметтерді беріп және өңдеу нәтижелерін алып, сол процессормен тікелей жұмыс жасайтын жады
   

1. 
   Компакт-дискіге негізделген тұрақты есте сақтау құрылғысы
   
2. 
   Жазбаларды оқу оптикалық тәсілмен жүзеге асырылады
   
3. 
   Стандартты компакт-дисінің сыйымдылығы 650 Мбайт айналасында болады
   
4. 
   Стандартты дисководының негізгі кемшілігі – мәліметтерді жазу мүмкін емес
   
5. 
   Ақпаратты жазу не оқу, магниттік головканың көмегімен жүзеге асырылады
   

1. 
   Дискінің физикалық және логикалық құрылымын жасау
   
2. 
   Ақпаратты жазу не оқу, магниттік головканың көмегімен жүзеге асырылады
   
3. 
   Бұл процессорға мәліметтерді беріп және өңдеу нәтижелерін алып, сол процессормен тікелей жұмыс жасау
   
4. 
   Компьютер жұмысы кезінде бұл жадтан мәліметтерді тек оқуға болады, ал оған ақпарат жазу арнаулы құралдар арқылы жүргізіледі
   
5. 
   Ақпаратты жазу немесе оқу болып табылады
   

1. 
   COM
   
2. 
   PS/2
   
3. 
   USB
   
4. 
   LTP
   
5. 
   IP
   

1. 
   тізбекті порт
   
2. 
   тышқан мен пернетақтаны жалғайтын әмбебеп порт
   
3. 
   жоғары жылдамдықты тізбекті порт
   
4. 
   параллель порт
   
5. 
   модем жалғайтын порт
   

1. 
   Кірістік сигналға байланысты шығыстық сигналды қалыптастыратын схема
   
2. 
   Кірістік сигналды кері сигналға айналдыратын логикалық элемент
   
3. 
   Өзінің бастапқы қалпына келетін сигнал
   
4. 
   Кодтау, жылжыту және салыстыру
   
5. 
   Сандық кодтың екілік санын қосу арифметикалық операциясын орындайтын түйін
   

1. 
   Кірістік сигналды кері сигналға айналдыратын логикалық элемент
   
2. 
   Өзінің бастапқы қалпына келетін сигнал
   
3. 
   Кодтау, жылжыту және салыстыру
   
4. 
   Сандық кодтың екілік санын қосу арифметикалық операциясын орындайтын түйін
   
5. 
   Кірістік сигналға байланысты шығыстық сигналды қалыптастыратын схема
   

1. 
   Өзінің бастапқы қалпына келетін сигнал
   
2. 
   Кодтау, жылжыту және салыстыру
   
3. 
   Сандық кодтың екілік санын қосу арифметикалық операциясын орындайтын түйін
   
4. 
   Кірістік сигналды кері сигналға айналдыратын логикалық элемент
   
5. 
   Кірістік сигналға байланысты шығыстық сигналды қалыптастыратын схема
   

1. 
   Триггер: қосулы немесе өшірулі
   
2. 
   Сумматор: екілік немесе сегіздік
   
3. 
   Сумматор: қосулы немесе өшірулі
   
4. 
   Триггер: екілік немесе сегіздік
   
5. 
   Регистр: қосулы немесе өшірулі
   

1. 
   Кодтау, жылжыту және салыстыру
   
2. 
   Сандық кодтың екілік санын қосу арифметикалық операциясын орындайтын түйін
   
3. 
   Өзінің бастапқы қалпына келетін сигнал
   
4. 
   Кірістік сигналға байланысты шығыстық сигналды қалыптастыратын схема
   
5. 
   Кірістік сигналды кері сигналға айналдыратын логикалық элемент
   

1. 
   Үшеу: екілік, ондық, он алтылық
   
2. 
   Екеу: екілік, ондық
   
3. 
   Екеу: ондық, он алтылық
   
4. 
   Екеу: екілік, он алтылық
   
5. 
   Үшеу: екілік, сегіздік, он алтылық
   

1. 
   Сандық кодтың екілік санын қосу арифметикалық операциясын орындайтын түйін
   
2. 
   Кодтау, жылжыту және салыстыру
   
3. 
   Ақпаратты қабылдауға, сақтауға, жіберуге арналған функционалды түйін
   
4. 
   Кірістік сигналға байланысты шығыстық сигналды қалыптастыратын схема
   
5. 
   Кірістік сигналды кері сигналға айналдыратын логикалық элемент
   

1. 
   Сандық кодтың екілік санын қосу арифметикалық операциясын орындайтын түйін
   
2. 
   Кодтау, жылжыту және салыстыру
   
3. 
   Ақпаратты қабылдауға, сақтауға, жіберуге арналған функционалды түйін
   
4. 
   Кірістік сигналға байланысты шығыстық сигналды қалыптастыратын схема
   
5. 
   Кірістік сигналды кері сигналға айналдыратын логикалық элемент
   

1. 
   Регистр
   
2. 
   Сумматор
   
3. 
   Триггер
   
4. 
   Импульс
   
5. 
   Инвертор
   

1. 
   адрестік, берілгендер және шығару шинасы
   
2. 
   адрестік, берілгендер және басқару шинасы
   
3. 
   берілгендер, сақтау және басқару шинасы
   
4. 
   адрестік, регистрлер және басқару шинасы
   
5. 
   берілгендер, өңдеу және басқару шинасы
   

1. 
   Драйвер
   
2. 
   BIOS
   
3. 
   Утилиттер
   
4. 
   Жүйелік
   
5. 
   Қолданбалы
   

1. 
   Шиналар
   
2. 
   порт регистрлері
   
3. 
   Триггерлер
   
4. 
   Сумматорлар
   
5. 
   Адаптерлер
   

1. 
   Триггерлер
   
2. 
   Сумматорлар
   
3. 
   Адаптерлер
   
4. 
   Регистрлер
   
5. 
   Шиналар
   

1. 
   Адрестік шина
   
2. 
   Мәліметтер шинасы
   
3. 
   Адаптерлік шина
   
4. 
   Регистрлер
   
5. 
   Шиналар
   

1. 
   Командалық шина
   
2. 
   Импульс көзі 
   
3. 
   Жинақтауыш
   
4. 
   Бейнеадаптер
   
5. 
   Бейне жадысы (VRAM) 
   

1. 
   Бейнеадаптер
   
2. 
   Бейне жадысы (VRAM) 
   
3. 
   Жинақтауыш
   
4. 
   Командалық шина
   
5. 
   Импульс көзі 
   

1. 
   Жинақтауыш
   
2. 
   Бейнеадаптер
   
3. 
   Бейне жадысы (VRAM) 
   
4. 
   Командалық шина
   
5. 
   Импульс көзі 
   

1. 
   Импульс көзі 
   
2. 
   Командалық шина
   
3. 
   Жинақтауыш
   
4. 
   Бейнеадаптер
   
5. 
   Бейне жадысы (VRAM) 
   

1. 
   Командалық шина
   
2. 
   Импульс көзі 
   
3. 
   Жинақтауыш
   
4. 
   Бейнеадаптер
   
5. 
   Бейне жадысы (VRAM) 
   

1. 
   Жедел жады
   
2. 
   Тұрақты жады
   
3. 
   Компьютердің жылдамдығы 
   
4. 
   Кэш-жады 
   
5. 
   Қатты диск 
   

1. 
   Жедел жады
   
2. 
   Сыртқы жады
   
3. 
   Кэш-жады 
   
4. 
   Компьютердің жылдамдығы 
   
5. 
   Қатты диск 
   

1. 
   Кэш-жады 
   
2. 
   Жедел жады
   
3. 
   Сыртқы жады
   
4. 
   Компьютердің жылдамдығы 
   
5. 
   Қатты диск 
   

1. 
   Магистральдік принцип 
   
2. 
   Кэш-жады принципі
   
3. 
   Компьютердің жылдамдығы 
   
4. 
   Модульдік принцип 
   
5. 
   Адрестік шина
   

1. 
   Кэш-жады 
   
2. 
   Компьютердің жылдамдығы 
   
3. 
   Қатты диск 
   
4. 
   Адрестік шина
   
5. 
   Мәліметтер шинасы
   

1. 
   Модульдік принцип 
   
2. 
   Магистральдік принцип 
   
3. 
   Адрестік принцип
   
4. 
   Шиналық принцип
   
5. 
   Сақталу принципі
   

1. 
   CMOSRAM
   
2. 
   RAM 
   
3. 
   SIMM
   
4. 
   DIMM
   
5. 
   Кэш-жады 
   

1. 
   CMOSRAM
   
2. 
   RAM 
   
3. 
   SIMM
   
4. 
   DIMM
   
5. 
   Кэш-жады 
   

1. 
   CMOSRAM
   
2. 
   RAM 
   
3. 
   SIMM
   
4. 
   DIMM
   
5. 
   Кэш-жады 
   

1. 
   CMOSRAM
   
2. 
   RAM 
   
3. 
   SIMM
   
4. 
   DIMM
   
5. 
   Кэш-жады 
   

1. 
   PCI (Peripherial Component Interconnect)
   
2. 
   USB (Universal Serial Bus)
   
3. 
   ISA (Industry Standard Architecture)
   
4. 
   BIOS (Basic Input/Output System)
   
5. 
   AGP (Advanced Graphic Port)
   

1. 
   PCI (Peripherial Component Interconnect)
   
2. 
   USB (Universal Serial Bus)
   
3. 
   ISA (Industry Standard Architecture)
   
4. 
   BIOS (Basic Input/Output System)
   
5. 
   AGP (Advanced Graphic Port)
   

1. 
   PCI (Peripherial Component Interconnect)
   
2. 
   USB (Universal Serial Bus)
   
3. 
   ISA (Industry Standard Architecture)
   
4. 
   BIOS (Basic Input/Output System)
   
5. 
   AGP (Advanced Graphic Port)
   

1. 
   PCI (Peripherial Component Interconnect)
   
2. 
   USB (Universal Serial Bus)
   
3. 
   ISA (Industry Standard Architecture)
   
4. 
   BIOS (Basic Input/Output System)
   
5. 
   AGP (Advanced Graphic Port)
   

1. 
   Бейнеадаптер 
   
2. 
   Таймер 
   
3. 
   Чипсет
   
4. 
   Шина
   
5. 
   Тақша 
   

1. 
   Бейнеадаптер 
   
2. 
   Таймер 
   
3. 
   Шина
   
4. 
   Чипсет
   
5. 
   Тақша 
   

1. 
   Тақша
   
2. 
   Чипсет
   
3. 
   Шина
   
4. 
   Бейнеадаптер 
   
5. 
   Таймер 
   

1. 
   Чипсет
   
2. 
   Шина
   
3. 
   Тақша 
   
4. 
   Бейнеадаптер 
   
5. 
   Таймер 
   

1. 
   Чипсет
   
2. 
   Шина
   
3. 
   Тақша 
   
4. 
   Таймер 
   
5. 
   Бейнеадаптер 
   

1. 
   Сканер
   
2. 
   Модем 
   
3. 
   Монитор
   
4. 
   Принтер
   
5. 
   Пернетақта
   

1. 
   Монитор
   
2. 
   Модем 
   
3. 
   Принтер
   
4. 
   Пернетақта
   
5. 
   Сканер
   

1. 
   Монитор
   
2. 
   Модем 
   
3. 
   Принтер
   
4. 
   Пернетақта
   
5. 
   Сканер
   

1 ...................  – компьютерге берілгендер мен командаларды енгізу құрылғысы.

1. 
   Пернетақта
   
2. 
   Монитор
   
3. 
   Джойстик
   
4. 
   Принтер
   
5. 
   Сканер
   

1. 
   Джойстик
   
2. 
   Тышқан
   
3. 
   Пернетақта
   
4. 
   Стример
   
5. 
   Сканер
   

1. 
   Джойстик
   
2. 
   Тышқан
   
3. 
   Пернетақта
   
4. 
   Стример
   
5. 
   Сканер
   

1. 
   Пернетақта
   
2. 
   Монитор
   
3. 
   Модем 
   
4. 
   Принтер
   
5. 
   Сканер
   

1. 
   Чипсет
   
2. 
   Тақша 
   
3. 
   Таймер 
   
4. 
   Сопроцессор
   
5. 
   Процессор
   

1. 
   Чипсет
   
2. 
   Тақша 
   
3. 
   Таймер 
   
4. 
   Сопроцессор
   
5. 
   Процессор
   

1. 
   микропроцессор
   
2. 
   оперативті есте сақтаушы құрылғы немесе жедел жады
   
3. 
   тұрақты есте сақтаушы құрылғы
   
4. 
   қоректену блогы мен мәлімет енгізу-шығару порттары
   
5. 
   Мәлімметтерді экранға шығару құрылғысы
   

1. 
   Процессор жиілігіне
   
2. 
   Монитор экранының мөлшеріне
   
3. 
   Пернеге басу жылдамдығына
   
4. 
   Жүйелік блоктың өлшеміне
   
5. 
   арифметикалық-логикалық құрылғыға (АЛҚ)
   

1. 
   Сыртқы құрылғыларды басқаратын құрылғы
   
2. 
   Жүйені программалық басқару принципін жүзеге асыру тәсілі
   
3. 
   процессорлар, жады, енгізу-шығару құрылғылары
   
4. 
   сопроцессор, кэш-жады, ҮИҮ перифериялық жинақ (chipset).
   
5. 
   арифметикалық-логикалық құрылғы (АЛҚ)
   

1. 
   Жүйелік тақша
   
2. 
   Аналық тақша
   
3. 
   Желілік тақша
   
4. 
   Аналық және жүйелік тақша
   
5. 
   арифметикалық-логикалық құрылғы (АЛҚ)
   

1. 
   модульдік принципі, магистральдік, микропрограммалық
   
2. 
   процессорлар, жады, енгізу-шығару құрылғылары
   
3. 
   сопроцессор, кэш-жады, ҮИҮ перифериялық жинақ (chipset)
   
4. 
   сыртқы құрылғыларды басқаратын құрылғы
   
5. 
   жүйені программалық басқару принципін жүзеге асыру тәсілі
   

1. 
   Жүйені программалық басқару принципін жүзеге асыру тәсілі
   
2. 
   Сыртқы құрылғыларды басқаратын құрылғы
   
3. 
   арифметикалық-логикалық құрылғы (АЛҚ)
   
4. 
   сопроцессор, кэш-жады, ҮИҮ перифериялық жинақ (chipset)
   
5. 
   модульдік принципі, магистральдік, микропрограммалық деген сөз
   

1. 
   ОЕСҚ
   
2. 
   ТЕСҚ
   
3. 
   Процессор
   
4. 
   Сопрцессор
   
5. 
   Микропроцессор
   

1. 
   арифметикалық-логикалық құрылғы (АЛҚ)
   
2. 
   басқару құрылғысы (БҚ)
   
3. 
   жалпы міндет атқаратын регистрлер
   
4. 
   өте жылдам істейтін, аумағы үлкен емес кэш-жады.
   
5. 
   сопроцессорр, жады, енгізу-шығару құрылғылары
   

1. 
   Магистральдық шина
   
2. 
   Мәліметтер шинасы
   
3. 
   Командалық шина
   
4. 
   Адрестік шина
   
5. 
   Тақшалық шина
   

1. 
   Тақшалық шина
   
2. 
   Магистральдық шина
   
3. 
   Адрестік шина
   
4. 
   Мәліметтер шинасы
   
5. 
   Командалық шина
   

1. 
   Тақшалық шина
   
2. 
   Мәліметтер шинасы
   
3. 
   Адрестік шина
   
4. 
   Командалық шина
   
5. 
   Магистральдық шина
   

1. 
   Регенерация жиілігі
   
2. 
   Диагональ бойынша өлшемі
   
3. 
   Экрандағы түстер саны
   
4. 
   Экран пикасельдер саны
   
5. 
   Экрандағы символдар саны
   

1. 
   Абак
   
2. 
   Калькулятор
   
3. 
   Паскаль
   
4. 
   Арифмометр
   
5. 
   Логарифм сызғышы
   

1. 
   Сандық ақпаратты
   
2. 
   Мәтіндік ақпаратты
   
3. 
   Дыбыстық ақпаратты
   
4. 
   Графикалық ақпаратты
   
5. 
   Кітаптық ақпаратты
   

1. 
   Джон фон Нейман
   
2. 
   Джордж Буль
   
3. 
   Норберт Винер
   
4. 
   Чарльз Беббидж
   
5. 
   Ада Лавлейс
   

1. 
   Вильгельм Шикард
   
2. 
   Блэз Паскаль
   
3. 
   Готфрид Вильгельм Лейбниц
   
4. 
   Леонардо да Винчи
   
5. 
   Г. Холлерит 
   

1. 
   Блез Паскаль
   
2. 
   Готфрид Вильгельм Лейбниц
   
3. 
   Чарльз Беббидж
   
4. 
   Джордж Буль
   
5. 
   Леонардо да Винчи
   

1. 
   Чарльзом Бэббиджем
   
2. 
   Адой Лавлейс
   
3. 
   Говардом Айкеном
   
4. 
   Полом Алленом
   
5. 
   Блезом Паскалем
   

1. 
   Тьюнинг-Пост машинасы
   
2. 
   ENIAC
   
3. 
   CRONIC
   
4. 
   «Феликс» арифмометрі
   
5. 
   Ямаха
   

1. 
   Блез Паскаль
   
2. 
   Готфрид Вильгельм Лейбниц
   
3. 
   Чарльз Беббидж
   
4. 
   Джон фон Нейман
   
5. 
   Леонардо да Винчи
   

1. 
   Барлық есептегіш машиналар
   
2. 
   Бір ғылыми және техникалық принципте құралған ЭЕМ модельдері және типтері
   
3. 
   Ақпараттарды беру, өңдеу және сақтау арналған машиналар жиынтығы
   
4. 
   Бір мемлекетте құралған ЭЕМ модельдері және типтері
   
5. 
   Ч.Беббидж құрған ЭЕМ модельдері және типтері
   

1. 
   пошта, телеграф, телефон, телевидение, радио, компьютерлік желі
   
2. 
   пошта, радио, телеграф, телефон, телевидение, компьютерлік желі
   
3. 
   пошта, телевидение, радио, телеграф, телефон, компьютерлік желі
   
4. 
   пошта, телефон, телеграф, телевидение, радио, компьютерлік желі
   
5. 
   пошта, телеграф, телефон, радио, телевидение, компьютерлік желі
   

1. 
   Қағаз (Б.э.д ІІ ғасырда Қытайда, Европада ХІ ғасырда пайда болған)
   
2. 
   Кино және фотопленка (ХІХ жүзжылдықта)
   
3. 
   Магнитті лента (ХХ ғасырда)
   
4. 
   Дискета, қатты диск (ХХ ғасырдың 80-жылдарында)
   
5. 
   Компакт-диск (ХХ ғасырдың соңғы онжылдығында)
   

1. 
   Радиобайланыс
   
2. 
   Электронды телеграф
   
3. 
   Телефон
   
4. 
   Пошта
   
5. 
   Компьютерлік желі
   

1. 
   Чарльз Бэббидж
   
2. 
   Блез Паскаль
   
3. 
   Герман Голлерит
   
4. 
   Готфрид Вильгельм Лейбниц
   
5. 
   Джордж Буль
   

1. 
   Джон фон Нейман
   
2. 
   Чарльз Бэббидж
   
3. 
   Ада Лавлейс
   
4. 
   Алан Тьюринг
   
5. 
   Клод Шеннон
   

1. 
   Н. Винером
   
2. 
   Дж. Маучли
   
3. 
   А. Лавлейс
   
4. 
   Ч. Бэббиджем
   
5. 
   Дж. Фон Нейманом
   

1. 
   А. Тьюринг
   
2. 
   Г. Лейбниц
   
3. 
   Дж. Буль
   
4. 
   Ч. Бэббидж
   
5. 
   Н. Винер
   

1. 
   Джон фон Нейман
   
2. 
   Чарльз Бэббидж
   
3. 
   Дж. П. Эккерт
   
4. 
   Алан Тьюринг
   
5. 
   Клод Шеннон
   

1. 
   Г. Айкен
   
2. 
   Д. Анастасова
   
3. 
   Т. Килбурн және Ф. Вильямс
   
4. 
   К. Цузе
   
5. 
   Дж. Маучли және Дж. П. Эккерт
   

1. 
   БЭСМ
   
2. 
   Стрела
   
3. 
   МЭСМ
   
4. 
   Урал
   
5. 
   Киев
   

1. 
   Алғашқы арифмометрде
   
2. 
   Дербес компьютерлік Apple жүйесінде
   
3. 
   Бірінші буындағы электронды-есептегіш машиналарда
   
4. 
   Қалта калькуляторларында
   
5. 
   ЕС ЭЕМ сериялы есептегіш машиналарында
   

1. 
   Жазумен
   
2. 
   Абакпен
   
3. 
   Кітапбасумен
   
4. 
   Телефон, телеграф, радио, телевидениямен
   
5. 
   Электронды-есептегіш машиналармен
   

1. 
   Мыңдаған лампыдан тұратын, көлемі үлкен бір жүздеген квадрат метр ғимаратты алатын, жүздеген киловатт энергияны қажет ететін
   
2. 
   ЭЕМ жинақы (компактнее), сенімді, энергия шығыны аз
   
3. 
   ЭЕМ үлкен, орташа, мини және микро болып бөлінді
   
4. 
   МикроЭВМ – кіші габаритті, суперкомпьютерлер, жеке блоктардан тұратын
   
5. 
   Отыз тоннадан, жүз квадрат метрден
   

1. 
   Мыңдаған лампыдан тұратын, көлемі үлкен бір жүздеген квадрат метр ғимаратты алатын, жүздеген киловатт энергияны қажет ететін
   
2. 
   ЭЕМ жинақы (компактнее), сенімді, энергия шығыны аз
   
3. 
   ЭЕМ үлкен, орташа, мини және микро болып бөлінді
   
4. 
   МикроЭВМ – кіші габаритті, суперкомпьютерлер, жеке блоктардан тұратын
   
5. 
   Отыз тоннадан, жүз квадрат метрден
   

1. 
   Мыңдаған лампыдан тұратын, көлемі үлкен бір жүздеген квадрат метр ғимаратты алатын, жүздеген киловатт энергияны қажет ететін
   
2. 
   ЭЕМ жинақы (компактнее), сенімді, энергия шығыны аз
   
3. 
   ЭЕМ үлкен, орташа, мини және микро болып бөлінді
   
4. 
   МикроЭВМ – кіші габаритті, суперкомпьютерлер, жеке блоктардан тұратын
   
5. 
   Отыз тоннадан, жүз квадрат метрден
   

1. 
   Мыңдаған лампыдан тұратын, көлемі үлкен бір жүздеген квадрат метр ғимаратты алатын, жүздеген киловатт энергияны қажет ететін
   
2. 
   ЭЕМ жинақы (компактнее), сенімді, энергия шығыны аз
   
3. 
   ЭЕМ үлкен, орташа, мини және микро болып бөлінді
   
4. 
   МикроЭВМ – кіші габаритті, суперкомпьютерлер, жеке блоктардан тұратын
   
5. 
   Отыз тоннадан, жүз квадрат метрден
   

1. 
   Перфолента және перфокарталар
   

2. Ішкі жады магниттік барабандар мен ленталарда

3. 
   Ішкі жады магниттік дискілерде, дисплей, графопостроитель
   
4. 
   Түрлі түсті графикалық дисплей, «тышқан» түріндегі манипуляторлар, «джойстик», пернетақта, магнитті және оптикалық дискілер, принтерлар және т.б.
   
5. 
   Флеш карталар
   

1. 
   Перфолента және перфокарталар
   

2. Ішкі жады магниттік барабандар мен ленталарда

3. 
   Ішкі жады магниттік дискілерде, дисплей, графопостроитель
   
4. 
   Түрлі түсті графикалық дисплей, «тышқан» түріндегі манипуляторлар, «джойстик», пернетақта, магнитті және оптикалық дискілер, принтерлар және т.б.
   
5. 
   Флеш карталар
   

1. 
   Перфолента және перфокарталар
   

2. Ішкі жады магниттік барабандар мен ленталарда

3. 
   Ішкі жады магниттік дискілерде, дисплей, графопостроитель
   
4. 
   Түрлі түсті графикалық дисплей, «тышқан» түріндегі манипуляторлар, «джойстик», пернетақта, магнитті және оптикалық дискілер, принтерлар және т.б.
   
5. 
   Флеш карталар
   

1. 
   Перфолента және перфокарталар
   

2. Ішкі жады магниттік барабандар мен ленталарда

3. 
   Ішкі жады магниттік дискілерде, дисплей, графопостроитель
   
4. 
   Түрлі түсті графикалық дисплей, «тышқан» түріндегі манипуляторлар, «джойстик», пернетақта, магнитті және оптикалық дискілер, принтерлар және т.б.
   
5. 
   Флеш карталар
   

1. 
   Программалар машиналық команда тілінде құрылған, сондықтан программалауды барлығы біле бермеген. Стандартты программалар кітапханасы болған
   
2. 
   Жоғарғы деңгейдегі программалау тілдері ФОРТРАН, АЛГОЛ, КОБОЛ дами бастады. Программалар қарапайым, түсінікті, қолжетерлік және программалау жоғары білімді адамдар арасында тарай бастады
   
3. 
   Операциялық жүйе және көптеген қолданбалы программалар пайда болды. Жоғарғы деңгейдегі алгоритмдік тілдер. Бір уақытта бірнеше программаларды орындау мүмкіндігі, яғни жұмыстың көппрограммалы режимі
   
4. 
   Қолданбалы программалық жабдықтар пакеті, желілік ПЖ, мультимедиа және т.б.
   
5. 
   Программалар қарапайым, түсінікті, қолжетерлік мультимедиа және т.б.
   

1. 
   Программалар машиналық команда тілінде құрылған, сондықтан программалауды барлығы біле бермеген. Стандартты программалар кітапханасы болған
   
2. 
   Жоғарғы деңгейдегі программалау тілдері ФОРТРАН, АЛГОЛ, КОБОЛ дами бастады. Программалар қарапайым, түсінікті, қолжетерлік және программалау жоғары білімді адамдар арасында тарай бастады
   
3. 
   Операциялық жүйе және көптеген қолданбалы программалар пайда болды. Жоғарғы деңгейдегі алгоритмдік тілдер. Бір уақытта бірнеше программаларды орындау мүмкіндігі, яғни жұмыстың көппрограммалы режимі
   
4. 
   Қолданбалы программалық жабдықтар пакеті, желілік ПЖ, мультимедиа және т.б.
   
5. 
   Программалар қарапайым, түсінікті, қолжетерлік мультимедиа және т.б.
   

1. 
   Программалар машиналық команда тілінде құрылған, сондықтан программалауды барлығы біле бермеген. Стандартты программалар кітапханасы болған
   
2. 
   Жоғарғы деңгейдегі программалау тілдері ФОРТРАН, АЛГОЛ, КОБОЛ дами бастады. Программалар қарапайым, түсінікті, қолжетерлік және программалау жоғары білімді адамдар арасында тарай бастады
   
3. 
   Операциялық жүйе және көптеген қолданбалы программалар пайда болды. Жоғарғы деңгейдегі алгоритмдік тілдер. Бір уақытта бірнеше программаларды орындау мүмкіндігі, яғни жұмыстың көппрограммалы режимі
   
4. 
   Қолданбалы программалық жабдықтар пакеті, желілік ПЖ, мультимедиа және т.б.
   
5. 
   Программалар қарапайым, түсінікті, қолжетерлік мультимедиа және т.б.
   

1. 
   Программалар машиналық команда тілінде құрылған, сондықтан программалауды барлығы біле бермеген. Стандартты программалар кітапханасы болған
   
2. 
   Жоғарғы деңгейдегі программалау тілдері ФОРТРАН, АЛГОЛ, КОБОЛ дами бастады. Программалар қарапайым, түсінікті, қолжетерлік және программалау жоғары білімді адамдар арасында тарай бастады
   
3. 
   Операциялық жүйе және көптеген қолданбалы программалар пайда болды. Жоғарғы деңгейдегі алгоритмдік тілдер. Бір уақытта бірнеше программаларды орындау мүмкіндігі, яғни жұмыстың көппрограммалы режимі
   
4. 
   Қолданбалы программалық жабдықтар пакеті, желілік ПЖ, мультимедиа және т.б.
   
5. 
   Программалар қарапайым, түсінікті, қолжетерлік мультимедиа және т.б.
   

1. 
   Үлкен көлемдегі мәліметтерді өңдеумен байланыспаған инженерлік және ғылыми есептеулер
   
2. 
   Ақпараттық жүйе және ақпараттық-анықтамалар жасауда
   
3. 
   Мәліметтер қоры, жасанды интеллект жүйесінде, басқару және автоматтандырылған жобалар жүйесінде
   
4. 
   Барлық жерде ғылымда, өндірісте, білім саласында, демалыста, көңіл көтеруде, Интернет
   
5. 
   Банктерде, фирмаларда, зауыттарда
   

1. 
   Үлкен көлемдегі мәліметтерді өңдеумен байланыспаған инженерлік және ғылыми есептеулер
   
2. 
   Ақпараттық жүйе және ақпараттық-анықтамалар жасауда
   
3. 
   Мәліметтер қоры, жасанды интеллект жүйесінде, басқару және автоматтандырылған жобалар жүйесінде
   
4. 
   Барлық жерде ғылымда, өндірісте, білім саласында, демалыста, көңіл көтеруде, Интернет
   
5. 
   Банктерде, фирмаларда, зауыттарда
   

1. 
   Үлкен көлемдегі мәліметтерді өңдеумен байланыспаған инженерлік және ғылыми есептеулер
   
2. 
   Ақпараттық жүйе және ақпараттық-анықтамалар жасауда
   
3. 
   Мәліметтер қоры, жасанды интеллект жүйесінде, басқару және автоматтандырылған жобалар жүйесінде
   
4. 
   Барлық жерде ғылымда, өндірісте, білім саласында, демалыста, көңіл көтеруде, Интернет
   
5. 
   Банктерде, фирмаларда, зауыттарда
   

1. 
   Үлкен көлемдегі мәліметтерді өңдеумен байланыспаған инженерлік және ғылыми есептеулер
   
2. 
   Ақпараттық жүйе және ақпараттық-анықтамалар жасауда
   
3. 
   Мәліметтер қоры, жасанды интеллект жүйесінде, басқару және автоматтандырылған жобалар жүйесінде
   
4. 
   Барлық жерде ғылымда, өндірісте, білім саласында, демалыста, көңіл көтеруде, Интернет
   
5. 
   Банктерде, фирмаларда, зауыттарда
   

1. 
   Электронды-вакуумды лампы
   
2. 
   Транзистор
   
3. 
   Интегралды схемалар
   
4. 
   ҮИС және ӨҮИС
   
5. 
   ӨҮИС
   

1. 
   Электронды-вакуумды лампы
   
2. 
   Транзистор
   
3. 
   Интегралды схемалар
   
4. 
   ҮИС және ӨҮИС
   
5. 
   ӨҮИС
   

1. 
   Электронды-вакуумды лампы
   
2. 
   Транзистор
   
3. 
   Интегралды схемалар
   
4. 
   ҮИС және ӨҮИС
   
5. 
   ӨҮИС
   

1. 
   Электронды-вакуумды лампы
   
2. 
   Транзистор
   
3. 
   Интегралды схемалар
   
4. 
   ҮИС және ӨҮИС
   
5. 
   ӨҮИС
   

1. 
   Mark I, ENIAC, БЭСМ, Урал
   
2. 
   М-220, Мир, БЭСМ-4, Урал-11, ІВМ-7094
   
3. 
   PDP-11, IBM/360, CDC 6600, БЭМС-6б Минск-32
   
4. 
   IBM PC, Macintosh, Cray, ЭЛЬБРУС
   
5. 
   PDP-11, IBM/360, ІВМ-7094
   

1. 
   Mark I, ENIAC, БЭСМ, Урал
   
2. 
   М-220, Мир, БЭСМ-4, Урал-11, ІВМ-7094
   
3. 
   PDP-11, IBM/360, CDC 6600, БЭМС-6б Минск-32
   
4. 
   IBM PC, Macintosh, Cray, ЭЛЬБРУС
   
5. 
   PDP-11, IBM/360, ІВМ-7094
   

1. 
   Mark I, ENIAC, БЭСМ, Урал
   
2. 
   М-220, Мир, БЭСМ-4, Урал-11, ІВМ-7094
   
3. 
   PDP-11, IBM/360, CDC 6600, БЭМС-6б Минск-32
   
4. 
   IBM PC, Macintosh, Cray, ЭЛЬБРУС
   
5. 
   PDP-11, IBM/360, ІВМ-7094
   

1. 
   Mark I, ENIAC, БЭСМ, Урал
   
2. 
   М-220, Мир, БЭСМ-4, Урал-11, ІВМ-7094
   
3. 
   PDP-11, IBM/360, CDC 6600, БЭМС-6б Минск-32
   
4. 
   IBM PC, Macintosh, Cray, ЭЛЬБРУС
   
5. 
   PDP-11, IBM/360, ІВМ-7094
   

1. 
   Олардың негізі сапасы жоғары интеллектуальды деңгейде болуы керек
   
2. 
   Компьютерді құрастырудың жаңа принциптерін жасау
   
3. 
   Арзан компьютерлерді жасау
   
4. 
   Жоғары өнімді дербес компьютерлерді жасау
   
5. 
   Бір интеллекті адам-машина ойлап табу
   

1. 
   Символдар байтпен
   
2. 
   Экран жолындағы символдармен
   
3. 
   Тігінен және көлденеңінен пиксельдер саны
   
4. 
   Экрандағы жолдар мен бағандар
   
5. 
   Жолдар
   

1. 
   Бір пиксель
   
2. 
   Бір символ
   
3. 
   Бір сөз
   
4. 
   8 пиксель
   
5. 
   Бір жол
   

1. 
   Сыртқы жады құрылғысы
   
2. 
   Ақпаратты жазу құрылғысы
   
3. 
   Енгізу құрылғысы
   
4. 
   Ақпаратты шығару құрылғысы
   
5. 
   ТЕҚ
   

1. 
   Ұяшық
   
2. 
   Триггер
   
3. 
   Шина
   
4. 
   Регистр
   
5. 
   Слоттар
   

1. 
   Экрандағы курсорды басқару құрылғысы
   
2. 
   Графикалық ақпаратты енгізу құрылғысы
   
3. 
   Компьютерге қағаздағы ақпаратты енгізу құрылғысы
   
4. 
   Курсорды ішінен басқаруға арналған құрылғы
   
5. 
   Ақпаратты өшіру құрылғысы
   

1. 
   ТЕҚ
   
2. 
   ЖЖ
   
3. 
   АЛҚ
   
4. 
   ҚМДЖ
   
5. 
   Жедел жады
   

1. 
   Регистрлер
   
2. 
   Контроллерлер
   
3. 
   Шиналар
   
4. 
   Слоттар
   
5. 
   Триггерлер
   

1. 
   Матрицалық принтерлерде
   
2. 
   Сия бүріккіш принтерлерде
   
3. 
   Лазерлік принтерлерде
   
4. 
   Стримерлерде принтерлерде
   
5. 
   Сканерде
   

1. 
   Жолдар
   
2. 
   Сектор
   
3. 
   Регистр
   
4. 
   Каталог
   
5. 
   Ұяшық
   

1. 
   Компьютер тұтас бөлінбейтін бөлікті құрылғы
   
2. 
   Ескірген бөліктерін оңай ауыстыру мүмкіндігі
   
3. 
   Компьютердің жаңа деталі бұрын қолданылған құрылғылармен сәйкесжұмыс істей алады
   
4. 
   Компьютер жинақтауда бұл принцип қолданылмайды
   
5. 
   Бір детальді айырбастау барлығын айырбастауға әкеледі
   

1. 
   Триггер
   
2. 
   Шина
   
3. 
   Слоты
   
4. 
   Регистр
   
5. 
   Контроллер
   

1. 
   Плоттер
   
2. 
   Драйверлер
   
3. 
   Контроллерлер
   
4. 
   Сканерлер
   
5. 
   Шифраторлар
   

1. 
   Пернетақта – енгізу құрылғысы
   
2. 
   Принтер – кодирока құрылғысы
   
3. 
   Монитор - енгізу құрылғысы
   
4. 
   CD-ROM - енгізу құрылғысы
   
5. 
   Тышқан – шығару құрылғысы
   

1. 
   Қағазға ақпарат шығару құрылғысы
   
2. 
   Ақпаратты өңдеу құрылғысы
   
3. 
   Магниттік дискіден ақпаратты оқу құрылғысы
   
4. 
   Компакт-дисктен ақпаратты оқу құрылғысы
   
5. 
   Ақпаратты сақтау құрылғысы
   

1. 
   Жедел жады
   
2. 
   Тұрақты жады
   
3. 
   Процессор
   
4. 
   Принтер
   
5. 
   Монитор
   

1. 
   Ақпаратты өңдеу құрылғысы
   
2. 
   Ақпаратты енгізу құрылғысы
   
3. 
   Ақпаратты сақтау құрылғысы
   
4. 
   Ақпаратты шығару құрылғысы
   
5. 
   Ақпаратты қағаздан компьютерге енгізу құрылғысы
   

1. 
   Жедел жады
   
2. 
   Сыртқы жады
   
3. 
   Процессор
   
4. 
   Монитор
   
5. 
   Дисковод
   

1. 
   Сканер
   
2. 
   Процессор
   
3. 
   Плоттер
   
4. 
   Жедел жады
   
5. 
   Тышқан
   

1. 
   Магниттік дисклерге ақпарат жазу құрылғысы
   
2. 
   Ақпаратты сақтау құрылғысы
   
3. 
   Ақпаратты өңдеу құрылғысы
   
4. 
   Ақпаратты енгізу құрылғысы
   
5. 
   Ақпаратты шығару құрылғысы
   

1. 
   Көлем, оқу жылдамдығы, тактілі жиілігі
   
2. 
   Адрестік кеңістігі, тактілі жиілігі, көлемі
   
3. 
   Разрядтылығы
   
4. 
   Тазалығы, қуаты
   
5. 
   Көлем, қолжетерлігі
   

1. 
   Тышқан, монитор, пернетақта, жүйелік блок
   
2. 
   Жүйелік блок, дисплей, пернетақта, принтер
   
3. 
   Дисплей, пернетақта, принтер
   
4. 
   Тышқан, монитор, жүйелік блок
   
5. 
   Монитор, пернетақта, жүйелік блок
   

1. 
   Мәліметтерді берудің жүйелік магистралі
   
2. 
   Сандардың бөлшек бөлігін өңдеу құрылғылары
   
3. 
   Ақпаратты енгізу құрылғысы
   
4. 
   Нақты ішкі құрылғының жұмысын басқаратын электронды схема
   
5. 
   Таңбалық жүйе, кейбір алфавиттердің символдық жазылу ережесі
   

1. 
   Сыртқы құрылғыны басқаратын электронды сызба
   
2. 
   Нақты сыртқы құрылғыны процессормен байланыстыратын программа
   
3. 
   Компьютерге жаңа сыртқы құрылғыны қосуға мүмкіндік беретін құрылғы
   
4. 
   Провод
   
5. 
   Микросхемалар
   

1. 
   Драйвер, процессор, контроллер
   
2. 
   ОП, чипсет, ЖЖ, слоттар, микросхама BIOS
   
3. 
   ЖЕСҚ, контроллерлер
   
4. 
   регистрлер
   
5. 
   Дұрыс жауап жоқ
   

1. 
   Тактілі жиілігі, жады көлемі, мәліметтерді беру жылдамдығы
   
2. 
   Разрядтылығы, адрестік кеңістік, мәліметтерді беру жылдамдығы
   
3. 
   Тактілі жиілігі, разрядтылығы, адрестік кеңістік
   
4. 
   Өнімділігі
   
5. 
   Көлем, тактілі жиілігі
   

1. 
   Енгізу – Өңдеу - Шығару
   
2. 
   Енгізу – Сақтау - Өңдеу – Сақтау - Шығару
   
3. 
   Енгізу – Сақтау - Өңдеу – Шығару
   
4. 
   Енгізу – Өңдеу – Сақтау - Шығару
   
5. 
   Дұрыс жауап жоқ
   

1. 
   натурал сандарды атау және цифрлық символдар арқылы белгілеу әдістерінің жиынтығы
   
2. 
   Сандарды жазу
   
3. 
   0,1
   
4. 
   0,1,2,3,4,5,6,7
   
5. 
   0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E,F
   

1. 
   1000
   
2. 
   1010
   
3. 
   0010
   
4. 
   0100
   
5. 
   1100
   

1. 
   4₁₀
   
2. 
   2₁₀
   
3. 
   10₁₀
   
4. 
   20₁₀
   
5. 
   8₁₀
   

1. 
   10₁₀
   
2. 
   010₁₀
   
3. 
   16₁₀
   
4. 
   32₁₀
   
5. 
   15₁₀
   

1. 
   16
   
2. 
   10
   
3. 
   64
   
4. 
   32
   
5. 
   15
   

1. 
   10₁₀
   
2. 
   1010₁₀
   
3. 
   16₁₀
   
4. 
   32₁₀
   
5. 
   64₁₀
   

1. 
   10₁₀
   
2. 
   1010₁₀
   
3. 
   16₁₀
   
4. 
   32₁₀
   
5. 
   15₁₀
   

1. 
   250₁₀
   
2. 
   256₁₀
   
3. 
   16₁₀
   
4. 
   32₁₀
   
5. 
   1018₁₀
   

1. 
   94₁₆
   
2. 
   97₁₆
   
3. 
   95₁₆
   
4. 
   96₁₆
   
5. 
   99₁₆
   

1. 
   494₈
   
2. 
   125₈
   
3. 
   76₈
   
4. 
   327₈
   
5. 
   99₈
   

1. 
   Компьютердің архитектурасы. ЭЕМ ұйымдастыру принциптері.
   
2. 
   Компьютерлік техниканың даму тарихы, ЭЕМ буындары және олардың классификациясы.
   
3. 
   Есептеуіш машиналардың кластары.
   
4. 
   ЭЕМ мәліметтерді көрсету.
   
5. 
   ЭЕМ-ның арифметикалық негіздері.
   
6. 
   ЭЕМ-ның логикалық негіздері.
   
7. 
   ЭЕМ-ның функционалды ұйымдастырылуы.
   
8. 
   Процессордың командалық циклі. ЭЕМ құрылғысын ұйымдастыру.
   
9. 
   ЭЕМ-ның жадысын ұйымдастыру. Компьютердің жадысын басқару.
   
10. 
    Микропроцессорлық жүйенің архитектурасы. Микропроцессорлық жүйенің базалық архитектурасы.
    
11. 
    Процессорлік модуль. (Орталық процессор, графикалық процессор).
    
12. 
    Негізгі операциялардың орындалуы.
    
13. 
    Ішкі жүйенің жұмыс істеуі. Үзіліс.
    
14. 
    Енгізу/шығарудың базалық жүйесі.
    
15. 
    Интерфейстер. Интерфейстер классификациясы.
    
16. 
    Микропроцессорлар архитектурсының эволюциясы және микроЭЕМ.
    
17. 
    Жадыны ұйымдастыру және қорғаныс (сақтану) режимі. Жадыны қорғау.
    
18. 
    Процессордың жылдамдығын ұлғайту.
    
19. 
    Конвейерлер. Параллелизм.
    
20. 
    ЭЕМ архитектурасының қазіргі заманғы даму тенденциясы.
    
21. 
    Жүйелік тақшаның компоненттері.
    
22. 
    Жүйелік тақшаның формфакторлары. Жүйелік тақшалар
    
23. 
    Мультикомпьютерлер және мультипроцессорлар, кластерлер-қызметі және ұйымдастыру принциптері.
    
24. 
    Дербес компьютерлердің пайда болуы. Алғашқы ДК пайда болғанға дейінгі компьютерлердің даму тарихының кезеңі.
    
25. 
    Компьютерлердің дамуының негізгі кезеңдері. Механикалық калькуляторлар. Бірінші мехнаникалық компьютер.
    
26. 
    Электронды компьютер. Қазіргі заманғы компьютерлер. Электронды лампалардан транзисторларға. Интегралды схемалар.
    
27. 
    Бірінші микропроцессор. Дербес компьютердің пайда болуы.IBM компаниясының қазіргі замнғы дербес компьютерлері.
    
28. 
    ДК компоненттері, жүйелік жобалары және оның мүмкіндіктері. ДК үшін программалық жабдықтардың индустриясының стандарттарын кімдер белгілейді. ДК аппараттық құралдар нарығын кімдер бақылайды. Жүйе типтері. Жүйе компоненттері.
    
29. 
    Жедел жады. Жады қателіктерін түзету. Жады модульдері. Жады көлемін ұлғайту. Жедел жады: негізгі түсініктер. ROM типті жады. DRAM типті жады. Кэш-жады – SRAM. Жедел жады жылдамдығы.
    
30. 
    Мәліметтерді сақтаудың магниттік құрылғылары. Магниттік тасымалдауыштарда мәліметтерді сақтау. Мәліметтерді кодтаудың әдістері. Мәліметтерді магниттік тасымалдауыштарда сақтаудың даму тарихы.
    
31. 
    Қатты диск жинақтағыштары. Қатты диск дегеніміз не? Жаңа жетістіктері. Қатты диск жинақтағыштарының жұмыс принциптері. Қатты диск жинақтағыштарының негізгі компоненттері. Қатты диск жинақтағыштарының сипаттамалары.
    
32. 
    Ауысымды сақтаушыларымен жинақтағыштар. Не үшiн ауысымды сақтаушылармен жинақтағыштарды пайдалану. Жиналмалы магниттi жинақтағыштарды шолу. Жиналмалы жинақтағыштар үшiн интерфейстер. Қатты дисктермен көлемінің салыстырылы жиналмалы жинақтағыштары. Флэш - жады. IBM Microdrive жинақтағыш. Магниттi ленталы жинақтағыштар.
    
33. 
    Мәліметтерді оптикалық құрылғыларда сақтау. Оптикалық технология. CD-ROM дегеніміз не? DVD жинақтағыштар. Оптикалық тасымалдауыштардың форматы. CD/DVD жинақтағыштарының типтері. CD-ROM жазушы жинақтағышы. Қайта жазылатын құрылғылар стандарты және DVD диск. Оптикалық жинақтағыштардың мәселелерін шешу. CD/DVD жинақтағыштары үшін драйверлер және программалық жабдықтары.
    
34. 
    Жинақтауыштарды үйлесімділігі және орнату. Оптикалық жинақтауыштарды орнату. Кез келген типтегі жинақтауыштарды орнату. Форматтау. Дискті алмастыру. Қатты дискті орнату.
    
35. 
    Бейнеадаптер және мониторлар. Ақпаратты кескіндеу технологиясы. Монитор таңдау критерилері. Бейнеадаптерлер. Үшөлшемді графиканы күшейткіштер (3D Accelerator). Жаңа бейнеадаптерді орнату немесе жетілдіру. Мультимедиа үшiн бейнеадаптерлер. Мониторлар және адаптерлердiң ақауы.
    
36. 
    Аудиоаппаратура. Дыбыстық тақшалардың дамуы. Мультимедиалық компьютерлер тарихы. Аудиожүйе компоненттері. Дыбыстық тақша таңдау критерилері. Дыбыстық файлдар. Дыбыстық тақша: негізгі түсініктері және терминдері.
    
37. 
    Енгізу-шығарудың тізбектей, параллель және басқа да интерфейстері. Енгізу-шығару порттарына кіріспе. USB және IEEE-1394 (i.Link) FireWire. Стандартты тізбектей, параллель порттар. Тізбекті порттар. Параллель порттар.
    
38. 
    Корпус және қоректену блогы. Қоректену блогының рөлі. Қоректену блогының жұмыс принципі және міндеті. Жүйелік тақшаның қоректену разъемдары. Перифериялық құрылғылардың қоректену разъемдары. Қоректену блогының қызметі. Қоректену блогына қатысты қиындықтар. Қоректену блогын жөндеу. Қоректену блогын айырбастау. Қоректену желісіндегі қорғау құрылғылары. RTC/NVRAM батареялары.
    
39. 
    Компьютерді жинау және жетілдіру. Компьютер компоненттері. CD/DVD-ROM жинақтауыштары. Аппараттық және программалық ресурстары.
    
40. 
    Компьютерлерді шашу және жинау. Жүйелік тақшаны орнату. Кездесетін проблемалар және оларды түзету тәсілдері. Операциялық жүйені орнату.