Минералды тыњайтќыштардыњ химиялыќ технологиясы пєнінен зертханалыќ ж±мыстар
жүктеу/скачать 355,5 Kb.
|
Ï?íí³? Î?Ó-?ä³ñòåìåë³ê êåøåí³ «Ìèíåðàëäû øèê³çàòòû? àíàëèç³» ï?í
ТЖБ кестесі 4 -тоқсан 2022 - копия — копия — копия — копия, Адилбекова Құндыз
| Пайдалы қазбалар түрі.
1. жанғыш пайдалы қазбалар 2.Кенді емес пайдалы қазбалар Минералды шикізат – тау-кен өндірісінің өнімі. Минералды шикізатқа пайдалы қазбалар жатады. Пайдалы қазбалар түрі: 1. жанғыш пайдалы қазбалар – (мұнай, табиғи газ, жанғыш сланцтар, торф, көмір) сарқылатын ресурсқа жатады, қайта орнына келмейтін пайдалы қазбалар, қайта орнына келетін ресурстар – су, топырақ. Мұнай – майлы жанатын сұйық зат, әр түрлі көмірсутектерден тұрады, одан бензин, керосин, парафин алады. Табиғи газ – көбінесе мұнай шығатын жерде және өзінің де табиғи қоры болады, ол ең арзан отын. Көмір (тас көмір және қоныр көмір) – құрамында 97% - дейін көміртек болады, ең жоғарғы сапалы көмір антрацит деп аталады, қоныр көмірде 78%-дейін көміртегі болады, көбінесе жылу электр станцияларында қолданылады. Тас көмір металлургия және химия өндірісінде қолданылады. Торф - өсімдіктердің жартылай ыдыраған қалдығынан тұрады, батпақ, саз жерлерде түзіледі, арзан отын. 2.Кенді емес пайдалы қазбалар (құрылыс материалдары – ізбес, құм, саз т.б., құрылыс тастары (гранит)) Кендер (қара, түсті және бағалы металдар кендері), темір кені – құрамында Fe, V, Ti, S, P болады. Марганец кені – құрамында Fe, Mn, P болады. Титан кені – TiO2 түрінде кездеседі. Хром кені – Cr2O3, Al2O3, MgO, FeO болады. Алюминий кені – боксит, нефелин. Мыс кені CuS, FeS, ZnS болады. Полиметалл кені құрамында Pb, Zn, Cu, Sn бағалы металлдар болады. 2. Таухимиялық шикізаттар – апатит, фосфат, минералды тұздар, барит, бораттар, калий-магний тұздары болады. Гидроминералдар (жер асты минералды сулар және тұщы сулар). 3. Түсті тас шикізат (ешма, роданит, агат, оникс, хальцедон, нефрит, т.б.) және бағалы тастар (алмаз, изумруд, рубин, сапфир т.б.) Минералды шикізаттың жер бетінде таралуы біркелкі емес, көптеген минералды шикізат бейорганикалық текті кен ретінде кездеседі. Пайдалы қазбалардың энергетикалық шикізаттары шекті, оларды минералды шикізатқа тек шартты түрде жатқызады. Қорғаныс өндірісіне қажет шикізаттарды стратегиялық деп атайды. Көбінесе импортталатын материалдар: Cr, Sn, Zn, W, U, Mn, Pt, бокситтер. Минералды шикізатты комплексті қолдану жолдарын қарастыру керек. Қоршаған ортаны сақтау үшін қалдықсыз технология пайдалану қажет. Қазіргі кезде ондаған мың гектар жер өндіріс қалдығы астында қалды, сондықтан су, атмосфера, топырақ кірленуде. Осыдан 30 жылдай бұрын ең терең жер асты шахталар 2,5 км болса, қазір 4 км-ден асты, теңіз түбінен шикізат алу дегенді ойламаған да болса, қазір мұхиттан 5 км тереңдіктен кен алады. Минералды шикізаттан тауарлық өнім алу үшін оларды біразын аздап өңдейді: тұзсыздандырады, сусыздандырады, тазалайды, кептіреді, фильтрлейді, ұсатады т.б. Кей шикізаттарды терең өндейді. Кей жағдайда тауарлық өнім ретінде металл болады, мысалы, алтын, платина, күміс. Еліміз минералды шикізатқа бай, анализ жұмыстарын жүргізу маңызды мәселе. Табиғи нысанды анализдеудің керекті немесе басқа әдістерін таңдамастан бұрын аналитик, ең алдымен, қандай аналитикалық міндетті орындау керектігін болжайды. Химик-аналитиктің іс-әрекеті әрқашан нақты мақсатқа бағытталады. Химик – аналитик анализдің түрлі әдістері туралы, олардың қолданылу мүмкіндіктері туралы жақсы біліуі керек, яғни терең білімі болуы керек. Химик-аналитик алдына қойған мақсатты дұрыс шешу үшін: 1) міндеті қоя білуі; 2) тәжірибені бағдарлай білуі; 3) тәжірибені дұрыс жүргізе білуі; 4) алынған нәтижелерді бағалай және қорытындылай біліуі қажет. Минералды шикізаттардың және олардан өндірілген өнімдер сапасы жоғарылату үшін өндіру және анализдеу стандарттар мен техникалық жағдайларға (МЕСТ, ТЖ) сәйкес болуы керек. 1966 жылы 8 мемлекеттік стандарт қара және металдар кендері мен концентраттары үшін енгізілген. Сонымен, қазіргі кезде молибден концентратына, марганец концентраты және кені т.с.с. МЕСТ-терде сынаманы алу, оны химиялық анализге дайындау, ылғалдылықты, құрамын анықтау әдістері беріледі. МЕСТ жасайтын арнаулы институттар бар. Силикаттарды анализдеу. Кенді емес қазбаға силикаттар, карбонатты жыныстар, хлоридтер, сульфиттар, фофаттар, фторидтер, бораттар жатады. Кристалды силикатты жыныстар – күрделі минерологиялық құрамынды жыныстар. Силикатты минералдар алуан түрлі, әр түрлі дәрежеде таралған, олардың саны 500-ден астам. Олардың минерологиялық құрамы күрделі. Минералдар түрі көп, химиялық құрамы әр түрлі. Силикатты жыныстардың орташа құрамын көптеген силикаттардың көптеген анализі нәтижесінде шығарған %: SiO2 – 59,83; Al2O3 – 15,02; FeO – 3,43; Fe2O3-2,62;CaO-4,78; MgO-3,74; Na2O-3,37; K2O-3,05; TiO2-0,79; CO2-0,49; P2O5-0,29; BaO-0,10; MnO-0,10; S-0,10; H2O-1,42; SrO-0,043; NiO-0,026; Cl-0,063; ZrO-0,023; Cr2O3-0,048; V2O3-0,026; Li2O-0,011 Кремнеземнің құрамына қарай полиминералды силикатты жыныстар 5 топқа бөлінеді: ультрақышқылды, құрамында кварц немесе аморфты түрдегі кремнеземнің артық мөлшері бар кремний қышқылымен күшті қаныққан. Мұндағы кремнеземнің құрамы 78% -дан асады. Бұл топқа аплитті гранитер, кварцты кератофирлер, гейзендер, кварцтолиттер және басқа жыныстар жатады. Құрамында 65-78% SiO2 бар кремнеземмен аз дәрежеде қаныққан қышқыл жыныстар. Оларға граниттер мен гранититтер, липариттер, кварцты порфирлер, липариттер-дациттер, дациттер, граносиениттер жатады. Барлық кремнезем шекті мөлшері SiO2 55-65% силикаттармен байланысқан және көрсетілген – орташа жыныстар. Оларға сигниттер, андезиттер, порфириттер, трахиттер, кварцты флориттер, андезиттер-дациттер жатады. Құрамы 38-55% SiO2 кремний қышқылмен қанықпаған – негізгі жыныстар. Оларға пироксениттер, габбронориттер, диориттер, трахититтер, нереминді сиениттер жатады. 5 дәріс
жүктеу/скачать 355,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|