Министерство науки и высшего образования республики казахстан
жүктеу/скачать 7,98 Mb. Pdf көрінісі
|
XXI ҒАСЫРДАҒЫ ХИМИЯ ЖӘНЕ ХИМИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ ЗАМАНАУИ ЖЕТІСТІКТЕРІ МЕН ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ-ХИМИЯ-2023-06-05 14 54 57pm
- Бұл бет үшін навигация:
- «СОВРЕМЕННЫЕ ДОСТИЖЕНИЯ И ТЕНДЕНЦИИ ХИМИИ И ХИМИЧЕСКОЙ ТЕХНОЛОГИИ В XXI ВЕКЕ» «XXI ҒАСЫРДАҒЫ ХИМИЯ ЖӘ
| ЖАҺАНДАНУ ДӘУІРІНДЕГІ
ХИМИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР КУСАНОВ Н. оқушы, №18 ЖОББМ, Екібастұз қ. КУЛЬМАГАНБЕТОВА Р. А. тарих пәнінің мұғалімі, №18 ЖОББМ, Екібастұз қ. Баламалы энергия - бұл біздің дәуірімізге дейін басталған үлкен жаңалықтардың тарихы. Мыңдаған жылдар бойы адамдар энергияны жаңа әдіспен алу жолдарын іздеді. Табиғаттағы барлық энергия күннен келеді. Мысалы, қазба отындары көмір мұнай газ, уран, шымтезек бұл күн арқасында болған органикалық энергияның қалдықтары. Ураннан басқа қазбалар CO 2 , CH 4 , O3 көп өндіреді, нәтижесінде антропогендік факторлар пайда болады. Озон қабаты созылады, күннің радиоактивті сәулелері тікелей өтеді, бұл жердегі температураның жоғарылауына әкеледі, мұздықтар өз кезегінде еріп, жердегі су деңгейі жоғарылайды және су жерді басып алады және тұщы су дағдарысы болады. Сондай-ақ, бұларды қалпына келтіру көп уақытты қажет етеді. Осыған байланысты қазбалар сенімді энергия көздері емес, өйткені олар қалпына келтірілгеннен гөрі жоғары жылдамдықта қолданылады. Сурет 1 – Парниктік эффект: себептері, салдары, климатқа әсері және шешімдері Осы себепті адамзат баламалы энергияға ұмтылады. Қазақстанда 2021 жылы жаңартылатын энергия көздерінің жиынтық белгіленген қуаты 2010 МВт болатын 134 объектісі орнатылды. Жаңартылатын ресурстардың ең көп таралған мысалдары – жел, күн сәулесі, толқындар, геотермалдық энергия және биомасса. 254 255 «СОВРЕМЕННЫЕ ДОСТИЖЕНИЯ И ТЕНДЕНЦИИ ХИМИИ И ХИМИЧЕСКОЙ ТЕХНОЛОГИИ В XXI ВЕКЕ» «XXI ҒАСЫРДАҒЫ ХИМИЯ ЖӘ НЕ ХИМИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ ЗАМАНАУИ ЖЕТІСТІКТЕРІ МЕН ТЕНДЕНЦИЯЛА РЫ» КЭС, ГеоТЭС, биоэнергетика, желэнергетикасы олар энергияны салдарсыз өндіруге мүмкіндік береді, біз әр түрге толығырақ тоқталамыз. Кесте 1 –Жаңартылатын энергия көздерін дамыту (2018-2022) жыл 2018 2019 2020 2021 2022 обьект 67 90 115 134 152 қуаты 531МВт 1050,1МВт 1634,7МВт 2010МВт 2 388МВт Күн электр станциясы - күн радиациясын электр энергиясына айналдыруға қызмет ететін инженерлік құрылым. Күн радиациясын түрлендіру әдістері әртүрлі және электр станциясының құрылысына байланысты. Қазіргі күн электр станцияларының жұмыс принципі айналар арқылы шоғырланған күн энергиясын жинауға және күн энергиясын жинап, оны жылуға айналдыратын қабылдағыштарға күн сәулесінің шағылысуына негізделген. Бұл жылу энергиясын генераторды басқаратын бу турбинасы немесе жылу қозғалтқышы арқылы электр энергиясын өндіру үшін пайдалануға болады. Күннен электр энергиясын алу бүкіл әлемде бұрыннан қолданылып келеді. Қазіргі уақытта ғалымдардың басты міндеті - олардың тиімділігін мүмкіндігінше арттыру үшін қолда бар технологияларды жетілдіру қажеттілігі. Геотэрмалдық электр станциясы 1904 жылы Итальяндық Пьеро Джинори Конти Италияда мол табиғи геотермалдық көздерден жұмыс істейтін алғашқы генераторды іске қосты. Осылайша әлемдегі алғашқы геотермалдық электр станциясы пайда болды. Геотерамалдық станциялардың жұмысы Екібастұз ГРЭС-1, ГРЭС- 2 жұмысына ұқсас, су қызады және турбиналарды іске қосады, бірақ бұл әдіс қазбаларды пайдаланбауға қабілетті. Белгілі бір тереңдіктегі су 150-200 градусқа дейін қызады және бу түрінде көтеріледі, турбиналарды, содан кейін генераторды да іске қосады. Бу шығару үшін планетаның табиғи жылуын пайдалану - бұл геотермалдық энергия. Сурет 2 – Геотермалдық электр станциясы Планетаның кейбір жерлерінде, тектоникалық ақаулар мен вулкандық белсенділік аймақтарында ұқсас температураға жету үшін 0.5 км-ден 3 км-ге дейін қазу жеткілікті. Мысалы, ең үлкен геотермиялық градиент 0,15°С/м Орегон штатында (АҚШ) белгіленді, оған сәйкес геотермиялық саты-6,67 м / °с. Ең кіші геотермиялық градиент – 0,0057°С/М Трансваалда (ОАР) тіркелген, оған 172,7 м/°с геотермиялық саты сәйкес келеді. Биоэнергетика биологиялық отыннан энергия алу деп аталады. Мұндай отын әртүрлі болуы мүмкін: ағаш туындылары, сабан, қабық, шымтезек, қағаз брикеттері, сондай-ақ биогаз және сұйық биологиялық отын. Қазіргі уақытта биоэнергетика белсенді дамып келеді, өйткені бұл сала энергияның әртүрлі түрлерін (жылу және электрлік) өндіру үшін баламалы ресурстарды пайдаланады. Биологиялық қалдықтардан биоотынның әртүрлі түрлерін өндіруге ерекше назар аударылады: үгінділер, сабан, қауыз, қабық, қауыз, көң және т.б. Дегенмен, өнеркәсіптік биоотын өндірісі азық-түлікті немесе егістік алқаптарын арнайы дақылдармен қамтамасыз етуді қажет етеді, бұл да азық-түлік өндірісінің үлесін азайтады немесе ормандардың жойылуына әкеледі. Жел энергиясының көпшілігі биіктігі 20 қабатты ғимараттай болатын және ұзындығы 60 метр үш қалақшасы бар турбиналардан келеді. Жел лопастьтерды айналдырады, олар электр энергиясын өндіретін генераторға қосылған білікті айналдырады. Жел электр станцияларында ондаған, кейде жүздеген турбиналар бар, олар әсіресе желді жерлерде біріктірілген. Аулада орнатылған кішігірім турбиналар бір үйге немесе шағын бизнеске |