Ареалдардың құрылымы.
№
|
Жусан
Түрлері
|
Биіктігі
|
Гүлдейді
|
Құрамы
|
Емдік қасиеті
|
1
|
Талшық жусан
|
30-45 см
|
Тамызда, қыркүйек
|
Улағыш зат лактон, таурицин
|
Улы, емдік қасиеті жоқ
|
2
|
Дәрмене жусан
|
50-70 см гүлінің ұзындығы 2-3 мм
|
Тамыз, қыркүйек
|
Сантонин, парфмерияда пайдаланатын эфир майы алынады
|
Ішек құрттарына қарсы емге қолданылады
|
3
|
Ермен жусан
|
1-2 м
|
Сәуір, мамыр
|
Глюкозид, 0,5% эфир майы
|
Тәбет ашуға
|
4
|
Тамыр жусан
|
30 см
|
Тамыз-қазан
|
Белоктар, көмірсулар, майлар
|
Мал азығы, мал шаруашылығына пайдалы
|
5
|
Іле жусан
|
50-80 см
|
Тамыз
|
Парфмерияда пайдаланылатын эфир майы алынады
|
Мал шаруашылығына пайдалы
|
6
|
Қара жусан мен Бөрте жусан
|
30 – 45 см
|
Шілде – тамыз
|
7 – 8% нәруіз,
4 - 5% май,
26 - 28% клечатка
|
Мал шаруашылығында асқазан – ішек жұмыстарын жақсарту, ішектегі құрттарды жоюға көмектеседі.
|
7
|
Ақбас жусан
|
70 см
|
Шілде күз айлары
|
ахиллеин алкалоиді, эфир майлары, камфора, туйон және құмырсқа, сірке, валериан, аконит, аскорбин қышқылдары, С,К дәрумендері, фитоцидтер, спориттер
|
өсімдікті жатырдан, өкпеден, ішектен, мұрыннан, геморрой түйіндерінен қан кеткенде және асқазанға жара түскенде пайдаланады.
| Қорытынды - Жусан өсімдігін Жапония мен Құрама штаттардағы сияқты шетел ғалымдары қолдан өсіруге тырысты. Бірақ оларынан ештеңе шыға қойған жоқ. Себебі олардың құрамында сантонин заты табылмаған.
- Жоғарыда кестеге сүйене отырып зерделесек жусан түрлерінің ішіндегі ең пайдалысы дәрмене жусаны. Шипалық шикі зат ретінде екі мерзімде жинап алады. Дәрмене жусанның гүлі ашылмаған гүлшанағынан 2,5 % - ке дейін сантонин заты табылған. Оның құрамы кейде 4-7 %-ке жетеді. Шөпті шикізатында 1,75-5,4 % - ке дейін сантонин заты бар. Жемісі мен тамырында ол зат болмайды. Гүлінде цинеол, терпен және сесквиартемизол заттарынан құралатын 2 пайыздай эфир майы бар. Сантонин ішек құртына қарсы емдік үшін қолданылады.
Пайдаланылған әдебиеттер - Ж.Ж.Дәуренбекова. Әлемнің флорасы мен фаунасы. Оқу әдістемелік құрал. – Алматы: “Alem book” баспасы, 2018.-368 б.
- Мухитдинов Н.М., Мамурова А.Т. Дәрілік өсімдіктер: Оқулық. – Алматы: 2013. – 400 бет.
Интернет ресурстары: https://bilim-all.kz/article/5368
Достарыңызбен бөлісу: |
