Мөж тақырыбы: интербелсенді оқытудың МӘні мен оқыту әдістері. Белсенді оқыту әдістеріне сипатттама орындағАН: Өмірханқызы балжан (биология)
жүктеу/скачать 33,64 Kb.
|
Ө.Балжан Педагогика МӨЖ-2
| II.Негізгі бөлім
Инновациялық әдістердің негізгісінің бірі-«интербелсенді оқыту әдісі». Бұл әдістің негізгі қағидасы – педагогикалық қарым-қатынас пен қарым-қатынас диалогі арқылы жеке тұлғаны қалыптастырып дамыту. Интербелсенді әдістерде басты назарды “процеске”, яғни үйрену процесінің өзіне, білім алушылардың “қалай” және “қандай әдіс-тәсілдер арқылы үйренетіндігіне” аударады. Яғни, интербелсенді сөзі - өзара әрекет ету бейімділігін білдіреді немесе әңгімелесу, әлде кіммен (адаммен) не болмаса әлде немен (мысалы, компьютермен) сұхбаттасу режимінде болады. Осы жерде білім алушылардың жауаптарынан гөрі мәселенің шешімін табуға талпынғаны маңызды. Себебі, интербелсенді оқытудың басты мақсаты – білім алушыларды өз бетінше ой қорытып, жауап табуға үйрету. Интербелсенді оқытудың мәні мынада, оқу процесі іс жүзінде барлық оқушы таным үрдісіне тартылатындай болып ұйымдастырылуы тиіс, олардың осыған байланысты не біледі, нені ойлайды түсінуге және рефлекстеуге мүмкіндігі болуы тиіс. Таным процесінде білім алушылардың біріккен іс-әрекеті, әркім өзінің жеке-дара үлесін қосатын, оқу материалдарын меңгеруді білдіреді, білімдерін, идеяларын, іс-әрекет тәсілдерін алмасу жүргізіледі. Және де бұл мейірімділік пен өзара бір-біріне қолдау көрсету аясында болады, ол тек қана жаңа білім алуға мүмкіндік беріп қоймайды, таным әрекетінің өзін де дамытады. Интербелсенді оқыту – білім беру үдерісіне қатысушылардың өзара әрекетінің диалогтық формасына негізделген таным тәсілі. Оның барысында білім алушылардың бірлескен әрекет дағдылары қалыптасады. Интербелсенді оқыту – білім беру үдерісінің соңғы мақсаты мен негізгі мақсаты мен негізгі мазмұнын сақтайды. Интербелсенді оқыту бірқатар міндеттерді шешеді: - коммуникативті біліктер мен дағдыларды дамытады, оқушылар арасында эмоционалдық дағдыларды дамытады, олардың арасында эмоционалдық байланыс орнатуға көмектеседі; - ақпараттық міндеттерді шешеді, себебі оқушыларды бірлескен әрекетті онсыз жүзеге асыруға болмайтын қажетті ақпаратпен қамтамасыз етеді; - жалпы оқу біліктері мен дағдыларын дамытады (талдау, жинақтау, мақсаттар қою және т.б.), яғни білім беру міндеттерін шешуді қамтамасыз етеді; - командада жұмыс істеуге, басқаның пікіріне құлақ түруге үйрететін болғандықтан, тәрбиелік міндетті қамтамасыз етеді. Интербелсенді оқыту тағы бір маңызды міндетті орындайды. Ол жүйке жүйесінің жүктемесін азайтуға, зейінді басқа нәрсеге аударуға, әрекет формаларын ауыстыруға және т.б. мүмкіндік береді. Интербелсенді әдістердің мәндік ерекшелігі, сипаттамасы – бұл субъектілердің өзара әрекеттестігінің бір бағыттағы белсенділігінің жоғарылығы, қатысушылардың өзара әрекеттестігі, эмоционалдық, рухани бірігуі. Қытайдың бір нақыл сөзінде: "Маған айтшы – мен ұмытып қаламын; маған көрсетші – менің есімде қалады; өзіме істетші – мен сонда түсінемін" делінген. Осы сөздерден интерактивті оқытудың мәні өз көрінісін табады. Интербелсенді әдістерді пайдалану кезінде оқушылар түсіну процесіне толыққанды қатысушылар болады, оның тәжірибесі оқу танымының негізгі қайнар көзі қызметін атқарады. Оқытушы дайын білімді бермейді, бірақ білім алушыларды өз бетімен ізденуге үйретеді. Білім берудің дәстүрлі нысандарымен салыстырғанда, интербелсенді оқытуда оқытушы мен білім алушылардың өзара әрекеттестігі ауысады: педагогтың белсенділігі білім алушылардың белсенділігіне орын береді, ал педагогтың тапсырмалары олардың бастамасы үшін жағдай жасаушы болады. Интербелсенді оқытудың негізгі қағидалары: Орта қалыптастыру Әрекет арқылы үйрету Өмірмен байланыстыру Өзінділікпен дербестікке баулу Интербелсенді оқытудың негізгі мақсаттары: Студенттер арасында еркін, ашық шығармашылық қарым-қатынас орнату; Студентке білімді өз бетімен ізденуге бағыт-бағдар сілтеу; Студентке қажетті білік-дағдыларды қалыптастыру; Интербелсенді оқыту – бұл, ең алдымен оқушы мен мұғалімнің қарым-қатынасы тікелей жүзеге асатын сұқбаттасып оқыту болып табылады. Интербелсенді оқыту әдістері дәстүрлі оқыту әдістерінен оқу үрдісінде оқушылардың өзінің өмірлік тәжірибелерін пайдалану арқылы есте берік сақтаумен, мәліметтерді талдап, жинақтау арқылы жеке және кәсіптік қабілеттерін аша алуымен ерекшеленеді. Интербелсенді әдістің тағы бір ерекшелігі оқушылардың белсенділігі мұғалімнің белсенділігімен сәйкестігінде сонымен қатар оқушы мен мұғалімнің тұрақты өзара іс әрекетінде. Интербелсенді әдістерді қолдануда оқушыларды сапалы дайындықпен қамтамасыз ету оқу процесінің нәтижелігіне тікелей байланысты. Басты тапсырма оқушыларға берілген білімнің бағасында емес ол тапсырманы орындаудағы іс – әрекетінде. Интербелсенді оқыту технологиялары мыналар: 1.Жұппен жұмыс. 2.Ауыспалы үштіктер. 3.Әткеншек. 4.Шағын топтардағы жұмыс. 5.Аквариум. 6.Аяқталмаған сөйлем. 7.Миға шабуыл. 8.Шешімдер ағашы. 9.Рольдік (іскерлік) ойындар 10.Пікірталас. 11.Дебаттар Оқытудың интербелсенді әдістерін 4 топқа бөлуге болады: - топтық оқыту; - фронтальдық оқыту; - ойын барысында оқыту; - пікірталас барысында оқыту. Топтық оқу әрекеті - оқытуды шағын топтарда ұйымдастыру формасы. Мұндай оқыту оқушылар үшін өз құрбыларымен ынтымақтастық жасауға, әр адамның қарым-қатынасқа табиғи ұмтылысын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Топтық оқытуға жұппен жұмыс, шағын топтағы жұмыс, аквариум жатады. Фронтальдық интербелсенді әдістерге бүкіл сыныптың бір мезгілдегі бірлескен жұмысын қамтитын әдістерді жатқызуға болады: «Микрофон», «Аяқталмаған сөйлемдер», «Миға шабуыл», «Оқи отырып, үйренемін». Ойын барысында оқыту әдістеріне рольдік ойындар, драматизациялау жатады.Пікірталасқа оқыту әдісі оқыту үдерісінде оқушылардың танымдық әрекетінің маңызды тәсілі, өйткені пікірталас – даулы мәселені көпшілік алдында кеңінен талқылау. Бұндай әдістерге «Ток-шоу», «Пресс» әдісі, «Бағытыңды таңда» әдістері жатады. Интербелсенді әдістерді тиімді пайдалану үшін мұғалім өз жұмысын жан-жақты жоспарлауы тиіс: - сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне, олардың иетербелсенді әдістемелермен жұмыс тәжірибесіне сәйкес келетін тәсілдерді пайдалану; - оқушылар үшін тақырыпты игерудің «кілті» болатын интербелсенді жаттығуларды іріктеу; - әрбір оқушының жұмыс қарқынын және оның қабілеттерін есепке алу; - бір сабақта интербелсенді әдістердің бір-екеуін қолдану. Интербелсенді оқытудың әдістері мен тәсілдері қолданылған сабақ 7 кезеңнен тұрады: 1.Мотивация. Бұл кезеңді ұйымдастыру барысында бір сабақтан екінші сабаққа өткен кезде мотивация тәсілдерін өзгерту қажет. 2.Мақсат қою. Оқушыларға мақсаттарды хабарлау әрекетті мақсатты бағытталған етуге мүмкіндік береді.Мұғалім оқушыларға сабақтың мақсатын қоюды үйретеді. 3.Жаңа ақпарат беру. Бұл кезең оқушылар нені білетінін, ненің таныс емес және түсініксіз екенін таңдап алуға мүмкіндік береді.Бұл кезеңді миға шабуылдан бастау ұсынылады: «Бұл сөз Сізде қандай ассоциация тудырады?», «Бұл сөзбен қандай ұғымдар байланысты?». Интербелсенді жаттығулар. Интербелсенді жаттығулар ретінде шағын топтардағы жұмыс ұсынылады. Әрбір топ қысқа және неғұрлым ақпаратты түрде сөйлеуі тиіс. 4. Жаңа өнім. Оқушылар игерген ақпараттың көлемін есепке ала отырып, олардың өз қорытындылырын жасауына және көзқарасын білдіруіне мүмкіндік жасалады. 5.Рефлексия кезеңінде оқушылар жасаған әрекеттің қорытындыларын шығару көзделеді. Бұл кезең оқушыларға жаңа игерілген білімдерді бөліп көрсетуге және қандай жағдайда қолдануға болатынын анықтауға мүмкіндік береді.Рефлексия кезінде төмендегі сұрақтарды қоюға болады: - Не қатты ұнады? - Нені үйрендіңдер? - Келешекте бұл білімдер қандай пайдаға асады? - Бүгінгі сабақ бойынша қандай қорытынды жасауға болады? Қойылған сұрақтар оқушыларға сабақта болған нәрсенің ең бастысын, жаңасын бөліп көрсетуге, бұл білімдердің қайда, қалай және қандай мақсатта қолданылуы мүмкін екенін түсінуге көмектеседі. 6.Бағалау. Бұл интербелсенді режимде жұмыс істейтін мұғалім үшін күрделі мәселе болып табылады. Бағалау оқушылардың келесі сабақтағы жұмысын ынталандыруы тиіс. Бағалауда мынадай қатынасты қолдануға болады: топтың әрбір мүшесі әрқайсысын бағалайды, яғни әр жолдасына бағалау парағына баға қояды. Мұғалім парақтарды жинап алып, орташа баллды есептеп шығарады. Оқушылар жұмысын өзіндік бағалауды да қолдануға болады. 7.Үй тапсырмасы. Оқытудың интербелсенді әдістерін пайдаланып, өтілген сабақтардан кейін игерілген материалды шығармашылықпен қайта қайта қарауға мүмкіндік жасайтын тапсырмалар беріледі: шығарма жазу, қарастырылып отырған мәселе бойынша өз көзқарасын білдіру және т.б. [2]. Интербелсенді сабақта мұғалім оқушылар әрекетін сабақ мақсаттарына жетуге бағыттап отырады. Диалогқа қатысу тыңдай білуді ғана емес, ести білуді де, сөйлей білуді ғана емес, түсінікті бола білуді де талап етеді. Интербелсенді әдістер оқушылардың өз күштерін, өз қабілетін сезінуге мүмкіндік береді. Оқушылардың өзіндік бағалауы, өзіндік сенімі артады.Өзара сыйластықты, айналасындағы адамдардың пікірлері мен мінезқұлықтарына төзімділікті тәрбиелеу маңызды. Интербелсенді оқытуды жұптық жұмыстан бастаған жөн. Жұптық жұмыс - ынтымақтастық пен өзара көмек үшін таптырмас форма. Жұпта оқушылар бірін- бірі тексере алады, жаңа материалды бекіте, өтілген материалды қайталай алады. Интерактивті сабақтар келесі жоспар бойынша жүргізіледі: 1-сабақты дайындау, 2 – кіріспе, 3-негізгі бөлім. Сабақты дайындау келесі әрекеттерді қамтиды: сабақтың тақырыбы мен жағдайын таңдау, барлық оқытушылар бірдей түсінуі керек барлық терминдер мен ұғымдарды анықтау, интерактивті сабақтың тақырыбы үшін ең тиімді болатын белгілі бір форманы таңдау. Кіріспе келесі кезеңдерге бөлінеді: сабақтың тақырыбы айтылады, сабақтың мақсаты түсіндіріледі. Негізгі бөлім: интерактивті сабақтың формасына байланысты оны жүргізу ерекшеліктері қалыптасады. “Дөңгелек үстел” әдісіне негізделген сабақтың негізгі бөлігінің ерекшеліктері-бұл әдісті қолдану бұрын алған білімдерін бекітуге, жетіспейтін ақпаратты толтыруға, бар мәселелерді шеше білуге, пікірталас мәдениетін үйретуге мүмкіндік береді. “Дөңгелек үстелдің” ерекшелігі-тақырыптық пікірталастың топтық кеңес берумен үйлесуі. Талқылау барысында берілген тақырып бойынша бір-екі проблемалық жағдай талқылануы керек; пікірлер мен айтылған ережелерді әртүрлі көрнекі материалдарды (мысалы, схемалар, диаграммалар, графиктер, аудио-, бейнежазбалар) пайдалана отырып, суреттеу қажет; негізгі сөз сөйлеушілер тақырып бойынша мұқият дайындалуы тиіс (өз пікірін айту, дәлелдеу және дәлелдеу, бір баяндамамен шектелмей). Пікірталасқа негізделген сабақтың ерекшеліктері белгілі бір мәселені, проблеманы ұжымдық талқылау немесе ақпаратты, идеяларды, пікірлерді, ұсыныстарды және т.б. салыстыру болып табылады, оның мақсаты оқыту, диагностика, оқыту, түрлендіру, көзқарасты өзгерту, шығармашылықты ынталандыру және т. б. Ұсынылған мәселе бойынша студенттің дайындығына, оның хабардарлығы мен құзыреттілігіне, сондай-ақ барлық терминдерді, анықтамалар мен ұғымдарды түсіну дәрежесіне байланысты пікірталастардың тиімділігі байланысты. Қатысушылардың мінез-құлқының дұрыстығы, сондай-ақ мұғалімнің пікірталас өткізу қабілеті маңызды. Пікірталас-берілген тақырыптық тезис бойынша еркін пікір алмасуға, пікір алмасуға негізделген “дөңгелек үстел” нысаны болып табылады. Студенттер тобы екі кіші топқа бөлінеді. Пікірсайыстың ерекшелігі – алынған нәтиже, онда қойылған сұраққа нақты жауап берілуі керек – иә немесе жоқ. Бір кіші топ оң жауаптың жақтаушылары (растаушылар), ал екінші кіші топ теріс жауаптың жақтаушылары (жоққа шығарушылар) болып табылады. Пікірталас барысында қатысушылар мысалдар, фактілер келтіреді, логикалық түрде дәлелдейді, түсіндіреді, әртүрлі ақпаратты ұсынады. Осылайша, пікірталас өз позициясын қалыптастыру және қорғау қабілетін игеруге, шешендік дағдыларды және аудиториямен қарым-қатынас жасау қабілетін нығайтуға, командалық рух пен көшбасшылық қасиеттерді қалыптастыруға, студенттердің коммуникативті мәдениетін және көпшілік алдында сөйлеу дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Пікірсайыс барысында зерттеу дағдылары қалыптасатындығы маңызды, өйткені дәлелдер әдебиеттер мен ақпарат көздерімен жұмыс істеуді қажет ететін дәлелдер мен нақты мысалдарды қажет етеді. Сондай-ақ, пікірталастардың арқасында студенттер ұйымдастырушылық дағдыларды, тыңдауды және жазуды үйренеді. Студенттердің шығармашылық белсенділігін ынталандырудың ең танымал әдістерінің бірі-әр түрлі мәселелердің дәстүрлі емес шешімдерін табу үшін қолданылатын ми шабуылы әдісі. Сонымен қатар, талқылауға қатысушылар мүмкіндігінше көп шешім ұсынады. Осыдан кейін практикада қолдануға болатын ең сәтті шешімдер таңдалады. Миға шабуыл әдісі проблемаларды шешуге инновациялық көзқарасты қалыптастыруға, қысқа уақыт ішінде идеялардың максималды санын алуға мүмкіндік береді. Бұл әдіс шығармашылық дамуға, релаксацияға, шексіз қиялға және, сайып келгенде, идеялар өндіруден өзін-өзі қанағаттандыруға ықпал етеді. Миға шабуыл жасаудағы маңызды мәселе-сынның болмауы, өйткені сын қатысушының шығармашылық әлеуетіне теріс әсер етуі мүмкін, ол ешқандай ақыл-ой шеңберімен шектелмеуі керек. Миға шабуылдың нәтижесі – бұл өз идеяларын дамыту, біріктіру және өзгерту арқылы берілген проблема бойынша сапалы шешім қабылдау. Интерактивті оқытудың тағы бір түрі – кәсіби қызметтің пәндік және әлеуметтік мазмұнын қайта құруға негізделген іскерлік ойын. Іскерлік ойынның маңызды құрамдас бөлігі-бұл қарым-қатынас жүйелерін, кәсіби қызметтің әртүрлі жағдайларын модельдеу, бұл студенттердің практикалық кәсіби қызметі басталғанға дейін іскерлік дағдылар мен құзыреттерді игеруде маңызды рөл атқарады. Іскерлік ойында әр қатысушы өзінің рөлі мен функциясына сәйкес белгілі бір тапсырманы шешеді, ал қатысушылардың өзін-өзі оқыту олардың бірлескен қызметі барысында жүреді. Іскерлік ойында маңызды нәрсе-білімді бірлесіп игеру процесінде пайда болатын қарым-қатынас нақты зерттелген іс-әрекеттегі адамдардың қарым-қатынасын еліктейді және көбейтеді, бұл ынтымақтастық дағдылары мен дағдыларын алуға мүмкіндік береді. Мастер-класстар-педагогикалық жүйенің жаңа идеясын жеткізудің басты құралы. Бұл тәжірибе мен пікір алмасуға мүмкіндік беретін шағын топтарда өзіндік жұмыс әдісі. Мастер-класс өткізу кезінде барлық студенттерге белсенді қызметке қатысуға мүмкіндік беретін жағдайлар жасалады. Бұл әдістің идеясы проблемалық мәселені белгілеу және оны әртүрлі жағдайларды орындау арқылы шешу болып табылады, ал таным процесі білімнің өзінен гөрі әлдеқайда маңызды және құнды. Сонымен қатар, студенттермен жұмыс жасаудың нысандары, әдістері мен технологиялары ұсынылмауы керек. Мастер-класстағы өзара іс – қимыл нысаны – ынтымақтастық, бірлесіп құру, қажетті шешімдерді бірлесіп іздеу, бұл оқытушының да, мастер-классқа қатысушы студенттердің де шығармашылық әлеуетін ашуға мүмкіндік береді. Бұл әдістің мақсаты студенттерді ғылымның кәсіби тіліне оқыту, сондай-ақ зияткерлік, кәсіби және эстетикалық тәрбие беру болып табылады. жүктеу/скачать 33,64 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|