Молодой учёный №14 ( 94 ) 2015 2

16
Сельское хозяйство
«Молодой учёный»
.
№ 5.2 (109.2)
 .
Март, 2016 г.
25\00–21, 27\98–6, 44\00–14, 88\86–31, 88\86–
36, 172\83–13, Гранал 447, Пастбищный (Қазақстан), 
Одесский 100, Донецкий 8 (Украина), Steploe-1, Spring 
(Германия), БИ-55 (Иран), 11/17–01, 520695, (Сирия). 
Алты қатарлы үлгілер: 44\87–14, (Казақстан), Орен-
бургский 16 (Ресей), БИ-54 (Иран), И 643, И 342, Е 812 
(Жапония).
Өнімді түптер саны.
 
Бұл белгі
 
сорттың генетикалық 
ерекшелігі ретінде анықталады және В. В. Глуховцев [5] 
дәл осы белгінің сорттың өнімділігін көтеруде маңызды 
рөл атқаратынын атап көрсетті. Зерттеулер нәтижесінде 
мына үлгілер төмен өзгергіштікті көрсетті: екі қатарлы 
үлгілер: Арна, Асем, Донецкий 8, Донецкий 164, Одес-
ский 100, Табыс, Оренбургский 115, Престиж және көп 
қатарлы үлгілер: 44\87–14, Оренбургский 16, 5–72, 
5–75, И 643, I 743, K 614.
Масақтағы дән саны
.
Түтіктену фазасы «сын кезеңі» 
болып табылады, осы кезеңде болатын абиотикалық фак-
торлар, әсіресе құрғақшылық, өнімділікті елеулі төмен-
детеді. Біздің зерттеудегі үлгілердің генетативті органда-
рының қалыптасуына өңіріміздегі 2014 жылға қарағанда 
2015 жылғы қолайлы жағдай болды, атап айтқанда, 
түтіктену-масақтануы кезеңінде бірқалыпты жауған жа-
уын-шашын оң әсерін тигізді (3 кесте).
Кесте 3. 
2014–2015 жылдардың жаздық арпаның вегетациялық кезеңдерінің
гидротермиялық жағдайы
л
Көрсеткіш
Егу-көктеу
Вегетациялық кезеңдері 
Көкте-
у-түп-
тену
Түпте-
ну-түтіктену
Түтікте-
ну-ма-
сақтануы
Масаұта-
нуы-пісу
Егу-пісу
Барлық 
вегетация 
бойынша
2014
∑ жауын шашын, мм
2,9
8,0
0
0
11,1
10,9
22,0
Температура, 
0
С
орташа
8,9
14,5
24,9
23,6
26,3
17,3
20,2
∑ белсенді 
температура
77,7
213,8
374,5
259,4
683,5
863,1
1517,7
ГТК (гидротермиялық 
коэффициенті), мм/град.
0,37
0,37
0,03
0,04
0,16
0,13
0,14
2015
∑ жауын шашын, мм
3,0
18,7
5,6
32,4
7,0
59,7
66,7
Температура, 
0
С
орташа
14,6
17,9
22,3
19,8
28,2
18,8
22,1
∑ белсенді 
температура
133,7
294,4
290,0
276,9
844,9
939,1
1759,8
ГТК (гидротермиялық 
коэффициенті), мм/град.
0,22
0,64
0,19
1,17
0,08
0,64
0,38
Сөйтіп, үлгілердің масағындағы дән саны 2014 жылмен 
салыстырғанда 2015 жылы көптігімен ерекшеленді. Зерт-
теудегі үлгілердің 
масағындағы дән санының
екі жылдық 
орташа көрсеткіштері мынадай аралықта болды: екі қа-
тарлы үлгілерде 15–29 дана, алты қатарлы үлгілерде ол 
30–51 дана болып, үлгілердің түрлену коэффициенті екі қа-
тарлыда — 11,4%, алты қатарлыда — 15% болды. 2014 
жылдың ГТК бойынша ауа райы құрғақ деп сипатталады, 
әсіресе түтіктену кезеңінде жауын-шашын жоқ болды. 
Осындай орын алған жағдайда бізге арпаның генотиптерін 
құрғақшылыққа төзімділігін бағалауға мүмкіндік берді. 
Зерттеулер нәтижесінде мына үлгілер төмен өзгергішті-
гімен және құрғақшылыққа төзімділігімен ерекшеленді: екі 
қатарлы үлгілер: БИ-55, БИ-9, Уреньга, Аққайың, Бота, 
Мамлюк, Гибрид ВИР, Унирия, Илек 1, Компакт, т. б., және 
алты қатарлы үлгілер: 44\87–14 (Қазақстан), 5–72, 5–88 
(Сирия), БИ-11, БИ-54 (Иран), Паллидум (Украина).
1000 дәннің салмағы.
Біздің зерттеудегі арпа үл-
гілерінде 1000 дәннің салмағы 2015 жылы 2014 жылмен 
салыстырғанда төмен болды, себебі, 2015 жылы маусым 
айында (дән пісу кезеңінде) қалыпты температура ауытқып, 
3,1 °C –қа жетті және бұл рекордтық көрсеткіш болып та-
былды.Осылайша, ең жоғарғы ауа температура (44,2 °) 29 
маусымда болды. Бұл дәннің тез толысып, пісуіне әкелді. 
Зерттеулер нәтижесінде мына үлгілер төмен өзгергіштікті 
көрсетті: екі қатарлы үлгілер: Асем, БИ-55, Одесский 100, 
Донецкий 8, Донецкий 164, Аққайың, Унирия, Престиж 
т. б., көп қатарлы: 5–75, 44\87–14, И 643.
Қорыта айтқанда, екі жылдың қорытындысы бой-
ынша арпаның пісу мерзімдері әртүрлі, бойы 70 см — ден 
жоғары, далалық өңгіштігі 75,0% төмен емес, жалпы ай-
тқанда, Арал өңірінің стресстік жағдайларында төмен өз-
гергіштіктігімен ерекшеленді. Сөйтіп, екі жылдық зерттеу 
нәтижісінде мына үлгілер ерекшеленді: екі қатарлы үл-
гілер: Аққайың, Асем, Табыс, Карабалыкский 150, Ну-
танс 58, Медикум 30, Целинный 50, Целинный 93, До-
нецкий 8, Донецкий 164, Одесский 100, Скарлетт, Гибрид 
ВИР, Славянский, Престиж, БИ-55, БИ-16, М 2\84–
23, 3\95–12, 3\95–20, 15\89–1, 20\86–5, 30\83–17, 
44\00–14, 49\85–1, 53\86–20, 59–87–7, 89\83–5, 
93\80–14, 108\86–4, 172\83–13. Алты қатарлы үл-
гілер: 5–72, 5–75, БИ-11, 44\87–14, К614, В024. Бо-
лашақта осы ерекшеленген генотиптерді будандастыруда 
ата-аналық қор ретінде қолдануды ұсынамыз.

жүктеу/скачать 1,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: