табанынан та-
усылып
жүріп алған бір жапырақ қағазы түкке де жарамай
қалды.(«ЖА»)
•
Бұл: «Мұсасы құрғыр жоқ, ойбай» деп үйге кіре бергенде Талпақ
пен Сарыауыз
сілесі құрып
болып, көптен бері құр ғана тіресіп
тұр еді. (М.Ə., 1 кітап, 282 б.)
Бірінші жəне екінші мысалдардардағы
табанынан таусылып,
сілесі құрып
тіркестерінің
соңынан келген
жүріп, болып
етістіктерінсіз
қолдансақ сөйлем мағынасына, стиліне пəлендей нұқсан келмейді.
Ал жоғарыдағы келтірген мысалдарды
аяғын алдыртты, сілесі
құрыпты, əбден қалжыраған, табанынан таусылды, жүйкесі босап, құр
сүлдері қалатын
сияқты грамматикалық түрленулерге қарсақ, мұндағы
тіркестер қимыл əрекетті білдіретіндіктен кейде қосымша етістіктермен
тіркеспей-ақ жұмсалады.
Фразеологизмдер өзінің құрылымында еркін тіркестердің
грамматикалық құрылысын сақтап, морфологиялық жағынан құбылмалы
болғанмен, олардың форма өзгерісінің белгілі бір шегі болады. Етістік
тобындагы фразеологизмдер етістіктің барлық категорияларын қабылдай
бермейді.
Мысалы,
Достарыңызбен бөлісу: |
