Морфология – грамматикалық категориялар мен грамматикалық тұлғаларды зерттейтін тіл білімінің саласы. «Қазіргі қазақ тілінің морфологиясы»



бет57/80
Дата16.02.2022
өлшемі290,73 Kb.
#131958
түріБағдарламасы
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   80
Байланысты:
морфология дәрістер

3. Болжалды келер шақ есімше
Есімшенің бұл түрі ар/-ер/-р/-с жұрнақтары арқылы жасалады /-ар/-ер/-р болымды етістіктерге жалғанса, -с жұрнағы болымсыз етістіктерге жалғанады. –барар, -бармас . Болжалды есімше де атрибуттық және жіктеліп предикаттық мағынада қолданылады.
Есімшенің бұл түрі басқаларындай тәуелденіп, септеліп, қолданылғанымен көптік жалғауды қабылдамайды. Бұл есімшенің осы түрінің өзіндік ерекшелігін білдіреді. Дегенмен өткен шақ есімшелерге қарағанда –ар, -ер,-р,-с тұлғалы есімше сирек тәуелденіп, сирек септеледі.
Мысалы: Келердің алдында білдім. Келмеске кетті. Айтарын айтып қалсын. Ұшарымды жел, қонарымды сай біледі.
Есімшенің бұл түрінен конверсия жолымен зат есімдер қалыптасқан. Мысалы: ат байлар, шаш сипар, алтыатар.
Бұл есімшенің болымды, болымсыз түрі қосарланып, әрі қарай түрлі септік жалғауы арқылы қолданылады да, болымшы, шұғыл әрекетті аңғартады.
Мысалы: болар-болмас жұмыс (болымшы мән)
Келер-келместен кірісті (асығыс-шұғыл)
Барар-бармасын құдай біледі (күмәнді)


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   80




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет