Соның аяғын шұбыртып кеп:
Мына да қарлар не дейді.
Жақсыдан жаман көбейді.
Ескінің асыл көзі еді
Ұрлап та көмдің Бөжейді,—-
деп, қатты айғайлап қалт тоқтады (М. Әуезов). Шебер де жетік жазушы әйелдің атын Сары апаң қоймай, басқаша коюына да болар еді. Бірақ Сары сөзінеапақ сөзін қосып айтып, әрі тектік ұғым туғызса, әрі есім иесінің сол ортада (Құнанбай ортасында) атқарар міндетін де айрықша нәзік тәсілмен байқатып отыр. Сондай-ақ қар сөзі де тектік айырмашылықпен байланысты айтылатын қарғыс сөзі.’ Әйтсе де осы сөз де белгілі бір мақсатпен орайлас айтылған. Жалпы қарғыс, балағат мәнінде бір нәрсе айтқысы келетін болса, оның орнына басқа сөз қолдануға да болар еді. Дегенмен жоқтау айтушы қыздардың жас шамасы мен мінез сипаты оқушыға бір сөз арқылы айнымай, дәл жетіп тұр.
Немесе мына бір мысалға көңіл аударайық.
“Дегенмен құлақтандыруда бәлендей қызық еш нэрсе де жоқ еді: Коцебу мырзаның драмасы қойылып жатыр екен, онда Ролланы — Поплевин, Қораны — Зяблева бикеш ойнайды депті” (Гоголь).
Зяблева дейтін фамилияның өзі оның әйел екенін білдіріп тұр, Бірақ бикеш сөзі қосылмаса, айтылып отырған оқиғаға автордың қатынасы айқын байқалмаған болар еді. Жазушы стилінің мұндай сөздерді қолданудағы ерекшелігін байқау үшін Ғ. Мүсіреповтің мына сөйлеміне де назар аударған дұрыс:
Ерінің бір ескерткенін ендігәрі қайталатпауға дағдыланған сылаң тоқал Айғанша қысыр жыландай жүйткіп жүр. Мүсірепов сти-лінің ёрекше бір қырын танытатын бұл сөйлемде тектік мән беретін сөзден гөрі тектік мән берілген теңеудің (қысыр жыландай) қолданысы айрықша назар аударады.
Достарыңызбен бөлісу: |
