Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Pdf көрінісі
|
Басқару психологиясы
| жекетұлғалық
сипатта болады және оған жетекші жауап береді. Жауапкершіліктің ерекше құбылысы үш басты компоненттен, яғни тұлғалық, әрекеттік және топтық ком- поненттен тұратын белгілі бір құрылымға ие болады. Олар ара- сында шешім қабылдау процесінде байқалатын түрлі қатынас- тар қалыптасады. Басқару шешімдері жетекшілік ретінде тек бір ғана аспектіде сипатталады. Шындығында, мұндай шешімдердің едәуір бөлігі бір мезгілде атқарушылық болып та табылады. Олар әлдеқайда жалпы түрдегі ұйымдық құрылымдар жағынан болатын талаптар мен нұсқауларды жүзеге асыруға тиіс. Сондықтан басқару шешімдері қосымша – метаұйымдастырушылық факторлармен байи түседі. Директивалық бола тұрып, олар көбінесе мәнділігі жағынан ішкі ұйымдастыру факторлардан асып түседі. Бір мезгілде атқарушылық та, жетекшілік те шешімдер шығару қажеттілігі жетекшінің мар- 145 гиналдық мәртебесінің байқалымы болып табылады – бұл оның шешім қабылдау процесіндегі мінезіне қарама-қайшылық береді. Иерархия жағдайларында шешім шығарудың көптеген кері құбылыстары және қиындықтары туындайды: шешім шығару- дың қатардағы мүшелерінің жеке өндірімділік шамасының тө- мендеуі; шешім шығару уақыты мен «құнының» артуы; иерар- хиялық шешімдер жағдайларындағы топ мүшелерінің креатив- тілік шамасының төмендеуі; мұндай шешімдердің стереотип- тілігі, олардың инерциялылығы және консерватизмі; шешім- дердің ақпараттық базисінің бұрмалануы; орындау қиындығы және оның орталанған сипаты; шешім шығаруда топ мүшелері жағынан қарсы қимылдың туындауы. Бұл – құбылыстардың байқалу шамасы иерархия «тереңдігіне» және оның қатаңдық дәрежесіне тура пропорционал. Бұл ерекше құбылыстар кол- легиялық шешімге жеке үлестер иерархиясы мен құрсалу « мұз - дану » ұғымында қорытылады. Жетекшінің басты міндеті – ұжым- дық шешімге тартылған топ әлеуетін «жібіту». Басқару шешімдерін қабылдауды процессуалдық ұйымдастыру сипаттамасы Басқару шешімдерінің көпшілігі өзіне жеке және коллегия- лық таңдау компоненттерін қосып алатын құрама болып табы- лады. Бұл жердегі олардың пропорциясы вариацияланады. Бас- қару шешімдері құрама, жеке және топтық таңдаудың негізгі кезеңдерінің туындысы болып табылады. Басқару шешімдерінің жалпы процессуалдық сипаттамасы осыған байланысты екі не- гізгі жоспардан тұрады: жеке және топтық (коллегиялық) таң- даулардың негізгі кезеңдерін тізбектей сипаттау. Екінші аспект шешімдердің нақты формаларының көпшілігі үшін ең типтік және практикалық маңызды болып табылады. Жеке таңдауды қорытылған түрде процессуалдық ұйымдас- тыру келесі кезеңдерден тұрады. Проблеманы тіркеу және саналау . Процестің бұл кезеңі өте күрделі және бірнеше шағын кезеңнен тұрады: 1) таңдауды жү- зеге асыратын жағдайды танып білу ; 2) жағдайдың « айқынсыз - дық аймағын » тіркеу (пайда болған проблеманы туындататын па- 146 раметрлерді атап көрсету); 3) таңдау мақсатын қою және оны іс- әрекеттің жалпы мақсаттары мен міндеттері түрлерімен келіс- тіру; 4) мінез-құлықтың таңдау жағдайындағы тұжырымдалған мақсатын жағдай ерекшеліктерімен салыстыру – нәтижесінде жағдай шешілуін талап ететін проблемалық ретінде танылады және субъективті түрде жүктеу/скачать 1,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|