О Н Т6РТ1Н Ш 1 Т А К Ы Р Ы П

О Н Т6РТ1Н Ш 1 Т А К Ы Р Ы П
Б1Л1М ЭЛЕУМ ЕТТАНУЫ
Бупнп куш бш м элеуметпк институттардын арасында алдынгы катар- 
д ага орындардын б1р1нде тур. К,огамдагы технологиянын, экономиканын, 
саяси прогрестщ каркыны, мэдениеттщ жагдайы, адамнын жай-куш 
бщ м нщ сапасына шешуип тургыда теуедщ болып келедь
Б щ м элеуметгануы — келенс
1
з тенденцияларды жоюга комек кер- 
сететш жэне каз1рп адамнын мэдениетше ыкпал ететш жана куштерд! 
1здест1рет1н ш м дердщ б
1
р
1
. Б ш м элеуметтануы н е т зерттейд1? Оны 
кызыктыратын саланы кыскаша тушндеп айтар болсак, онда онын бшмд! 
елеуметпк-медени институт ретшде, онын генезисж, еш р суруш , куры- 
лымын, уйымдастыру тэалдерш , бш м беру саласынын элеуметпк куры- 
лымы динамикасын, осы саланын баска когамдык институттармен жэне 
адам ем ф ш щ езге де салаларымен езара эрекетгерщ зерттенш. Бш м елеу- 
меттануы тар келемдеп дидактикалык меселелерд1 зерттеумен туйыктал- 
майды, бул саланы педагогиканын ещшсше калдырып, адамнын п р ш ш к 
эрекеян жене елеуметпк бш м саласындагы процестерд1 кещнен камту- 
ды, олардын езара ыкпалын танып бшуда карастыралы. Оку кызметш щ 
езщ ол окушылар мен бш м алушылардын емфлж жоспарлары, багыт- 
багдарлары, ем1р салтынын ерекшел 1 ктер!, гылымнын, когамнын букьп 
медени кажеттшктер! тургысынан карастыралы.
1
. Бш м элеуметтануыыыц категориялары, объектю мен пэш
Б ш м саласы бфкатар б
1
р-бхрще жакын турган гылыми пендердш 
зерттеу объектна болып табылады. Олардын бш мш елеуметтанулыктур- 
гыдан зерттеуде пайдалануга келмейтш ез1ндйс ертурл! угымдары бар. 
Мундагы ала-кулалык кебше-кэп теориялык педагогиканын узак уакыт 
боны елеуметпк гылымдар ж уйесш щ т
131
мше юрмеген категориялык ап­
параты мен тужырымдамаларынын ыкпалымен байланысты болды. Бул 
эсцэесе ен алдымен дэстурл1 педагогикалык «бшм* жэне «тэрбие» угым- 
дарын тусцщ руге катысты мэселе.
Элеу меттануда мейл шше тол ыгырак карастырылган «элеуметгеншру* 
категориясы «бшм» угымымен салыстырганда б^ршип орындагы угым 
болып табылады. Элеуметтещцру урд1С1 кездейсок жэне максагты багыт- 
талган еш непзп формада жузеге асады. Бш м бул элеуметтану тургысы­
нан жалпылама турде алганда тулганын максатты даму саласы рет1нде ай- 
кындалган, ондагы элеуметгеншру урддстер! тэрппке ке-тпршген форманы,
334

когамдык мацызы бар стандарт пен багыт-багдарды иеленедК Бул форма- 
лар бшм урдютершщ институтгык табигатын жэне элеумегпк угымды- 
гын кврсетед1. Бшмдерде, кундылыктарда, нормаларда жэне кызмет 
тэсшде-ршде жузеге асатын стандарттар 
б ш м
мазмунына айналады. 
Бшмнщ болашактагы нэтижелер
1
онын нысаналары болып шыгады, олар 
накты элеуметпк рвлдерден кершю табады. Онда адам максатты элеу- 
меттещцру урдюше дайындалады, сонымен катар, мысалы, кэаби 
бш м 
курылымында мамандар дайындалып шыгарылады.
Б
1
р мезплде алуан турл! элеумегпк институттар — мектеп, отбасы, 
букаралык акпарат куралдары жэне баскалары эрекет ететш бшм сала­
сы шартты турде ей салага — формальды бшмге жэне формальды емес 
бшмге белшедк Будан эр1 бшм беруд! элеуметтанулык талдау онын ин- 
ституттену, элеуметпк мазмуны, уйымдастырылуы жэне функциялары 
мэселелерше назар аударуды тал ап етед1.
Жалпы шетел элеуметтануында кабылданган бш1м беруге бершген 
мундай тусщжтемелер «тэрбие» категориясы оку категориясына тэуелд1 
жагдайда калары свзс
13
, оны аныктау эл! де шюрсайыстык такырыпка 
жататыны анык. Онын шк
1
рсайыстык сипаты педагогтар тарапынан болган 
катты сыннан квр1НД1, олар «... академиялык жалпы педагогика каз
1
рде 
тэрбиенщ кандай жеке урдютерден туратыньш бшмейш ... жэне тэрбиеге 
гылыми аныкгама бермед1»‘ - деп атап кврсетуде. Онын бурынгы тусш- 
дцрщп келген «рухани бейнеш калыптастыру» акцент! «тулганыц дамуы 
ушш жагдай жасау» акцентше езгеред1. Отандыктеориялык жумыстардыц 
басым копшштнен кершген «бшм» жэне «тэрбие» категорияларын дайын- 
даудагы педагогикалык амалдын карама-кайшылыкты болуы мьшаган саяды:
Педагогикалык амал элеуметтенд!ру феноменхнщ тутастыгынын маз- 
мунын шектеп кабылдайды. К,ундылык саласын гана тандап кодш кояды. 
Педагогикалык тургыда бул феномен мен «элеуметтенд1ру» категория- 
сын карастырганда эрекетон нормалары мен улплер1 жуйесше косыла- 
ды, оларсыз тулганын тутас элем!ндеп кундылыктарды беру мен менгеру 
урд1сщ елестету тгатен мумщн емес.
1шк1 мэнд1к карама-кайшылыктар «тэрбие» жэне «окыту» категория- 
ларынын 
бол1Н1П 
кету
1
нде жэне осындай непзде тэрбие теориясын жэне 
окыту теориясын вз бет1нше курудагы талпыныста жатыр. Мундай бел
1
- 

жүктеу/скачать 14,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: