Научно-методический журнал Серия: Естественно-технические науки. Социальные и экономические науки. Филологические науки
жүктеу/скачать 4,81 Mb. Pdf көрінісі
|
2-сан 2023 (1-серия)
|
3. Eliklew feyilleri . Bul topardaǵı feyiller semantikalıq jaqtan tábiyat qubılıslarındaǵı kórinis hám seslerge, adamnıń yamasa basqa janlı hám jansız zatlardıń sırtqı kórinis hám seslerine eliklew mánisindegi is-háreket processlerin bildiredi. Mısallar: Paqırbay onı jaqtırmay, teris qarap, shońqaya qaldı (16-bet). Bir hayal urshıǵına súyenip, sılq-sılq kúldi (18-bet). Onıń murtları jıbırlap , qolları dirildey basladı (34-bet). Biraq qápelimde júweriniń ekinshi jaǵındaǵı soqpaqtan ǵawırlı shıqtı (28-bet).Bir waqıtta sırtta ǵawırlı shıqtı (29-bet). Biraq jol ashılǵan suw muzdı jemirip , qápelimde gúwley jónelgende , Seydan aldındaǵı muzǵa túse almay , suwǵa gúmp etti (31-bet). Birinshi mısaldaǵı « shońqaya qaldı » feyili adamnıń kórinisin bildiretuǵın háreket. Al, « sılq-sılq kúliw » feyili bolsa adamnıń kúlkisiniń ózine tán seske iye boılwı hám onıń adamnıń « kúliw » psixologiyalıq sezimi menen birge dizbeklesip bir háreketlik, eliklew mánisin ańlatıwı kórinedi. Úshinshi mısaldaǵı « murtları jıbırlap » feyili adamnıń dene sezimine baylanıslı háreketti bildirse, « dirildey basladı » feyili adamnıń psixologiyalıq halatınıń kórinislik háreketin bildiredi. Bul feyil leksika-semantikalıq mánisi boyınsha eliklew feyiliniń toparına kiredi. Tórtinshi mısaldaǵı « ǵawırlı shıqtı » feyili adamnıń ses- ke baylanıslı eliklew háreketin bildiredi. Sońǵı mısaldaǵı « ǵawırlı shıqtı » feyili adamnıń seske baylanıslı bolǵan qrzǵalıs háreketti bildiredi. Usı mısaldıń quramındaǵı «gúwley jóneliw», «gúmp etiw» adamnıń seske baylanıslı « gúw, gúmp » seslik eliklewishleri arqalı eliklew háreketin bildiredi. Mısaldaǵı «muzǵa túse almaw» qospa feyili adamnıń ózi tárepinen ámelge asırılatuǵın qıymıl-qozǵalıstı bildiredi. Gúrrińde gáplerdiń qurılıwında, onıń quramında leksika-semantikalıq jaqtan bir toparǵa kiretuǵın feyil jumsalıp qoymay, bir neshe mánilik toparlarǵa kiretuǵın feyiller ushırasadı. Olar birinshi leksika-semantikalıq topardan ańlatatuǵın mánisi boyınsha ekinshi topardaǵı feyiller qatarına ótip te otıradı. Joqarıda kórip ótkenimizdey, onday feyiller eliklew feyllerinde de kóplep tabıladı. жүктеу/скачать 4,81 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|