Научно-методический журнал Серия: Естественно-технические науки. Социальные и экономические науки. Филологические науки
жүктеу/скачать 4,81 Mb. Pdf көрінісі
|
2-сан 2023 (1-серия)
| Ilim h
á m jámiyet. №2.2023 33 tuqımlar tayarlanıp hám olardı keń maydanlarǵa egiwge boladı. Nátiyjede, Respublikamızda cherkezlerdiń jańa massivlerin dúzip, olardı sharwashılıqta keń paydalanıwǵa boladı. Jasalma fitocenozlarda tek ǵana jaqsı tuqımlar alınıp qoymay, olardıń sapası tábiyiy shárayatta alınǵan tuqımlardan biraz jaqsı ekenligi anıqlandı. Cherkezdiń bul ózgeshelikleri biziń Respublikamızdıń Qızılqum bóleginde tábiyiy jaylawdı jaqsılawda úlken áhmiyetke iye. Aq hám qara cherkez nálleriniń kógerip shıǵıwı mart ayınıń ekinshi dekadasınan baslap baqlawǵa boladı. Birinshi jılı aprel-may aralıǵında paqalı intensiv óse baslaydı, vegetaciya dáwiriniń aqırına kelip onıń biyikligi 17,5- 47 sm ge jetedi [4]. Cherkezde bir jılı vegetaciya dáwiriniń aqırında kúshli tamır sisteması payda bolıp, onıń tamırı birinshi jılı 50-70 sm ekinshi jılı 85-95 sm, al úshinshi jılı 105-130 sm tereńlikke jetedi [3]. Eki jıllıq aq cherkezdiń japıraqları aprel ayınıń birinshi dekadasında jayıla baslaydı. May ayınıń birinshi dekadasında ósimlikler biyikligi 33 sm, onıń maksimal uzınlıǵı 57 sm ge jetedi [1]. Aq cherkezdiń barlıq túrleri tuwrı óspeydi, al geybir túpleri jayılıp ósedi, egerde bas shaqa bir tárepke jıǵılsa, onda ondaǵı shaqalar biyikke qarap ósedi. Úsh jıllıq cherkezdiń gúllew dáwirinde ósimlik maksimal 146 sm biyiklikke ósedi, vegetaciyalıq dáwiriniń ayaǵında ósimliktiń maksimal biyikligi 160 sm boladı, túp diametri 1,5 sm, ósimlik shaqaları I-VI tártiptegi shaqalarǵa iye boladı[4]. Biziń Arqa-batıs Qızılqum shárayatında cherkezlerdiń geybir túpleri ekinshi jılı 3000 nan 6000 danaǵa deyin tuqım beredi. Biziń izertlewlerimiz boyınsha aq cherkez birinshi jılı hárbir túpten ortasha 10 gr tuqım, ekinshi jılı 35 gr, úshinshi jılǵısı 100 gr beriwi anıqlandı. Tuqımnıń absolyut salmaǵı (1000 dana ushın) 9 gr 256 mg nan 11 gr 500 mg deyin jetedi [4]. Aq cherkez tuqımınıń ónimdarlıǵı kópshilik jaǵdayda olardıń jasına baylanıslı boladı, ol tuqımnıń absolyut salmaǵı vegetaciyalıq jıllarınıń meteorologiyalıq shárayatlarına kúshli baylanıslı boladı. Juwmaqlap aytqanda, biziń Respublikamızdıń qumlı shól aymaǵında aq cherkezdi tolıq egip jetistiriwge boladı, sebebi ol qurǵaqlıqqa shıdamlı hám joqarı ónimdarlı ot- jem ósimlik bolıp esaplanadı. Tuqımlardıń tek ǵana 4-5 ay saqlanǵanların egiw maqsetke muwapıq boladı. Hárbir toǵay xojalıǵında, tuqımlardı tayarlaw, olardı óndiriw durıs shólkemlestirilse, úshinshi jılı hárbir gektardan 29,5 kg tuqım alıwǵa boladı. Aq cherkez fitomeliorant ósimlik esaplanadı, sonıń ushın onı seksewil menen birgelikte Aral teńiziniń suwı qurıǵan aymaǵına toǵayzarlıqlar dúziwde fitomelioraciya jumısların júrgiziwde paydalansa, maqsetke muwapıq boladı. жүктеу/скачать 4,81 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|