ДАЯРЛЫҚ ТОБЫНЫҢ БАСТАПҚЫ КЕЗЕҢДЕРІНДЕ

264 
мәрте жҥгіріп ӛту, қайталап салмақ кӛтеру, белгілі бір әдіспен бір нҥктеден 
бірнеше дҥркін доп салуды орындау; ЖЖЖ қайталау алдында 120-130 
соқ/минуттан тӛмендемеуі тиіс. Бҧл әдіс жас гимнастикашыға бір 
жаттықтыру барысында ҥлкен кӛлемдегі жҧмысты атқаруға, мҥмкіндік 
беріп, қызмет мҥмкіндіктерін жетілдіруге, қимыл дағдыларын нығайтып, 
қалыптастыруға кӛмектеседі. Қайталау әдісін кҥшті, шапшаңдықты, 
тӛзімділікті, иілгіштікті, ептілікті тәрбиелеуде және әдіс-тәсілдік 
дайындықта қолданады.
Жас гимнастикашыларды дайындау бастапқы кездеңдеріндегі кҥш 
қабілетін тәрбиелеуде «бас тартқанға дейін» жаттығуларын орындау әдісі 
қолданылады, оның негізін жас гимнастика элементтеріне ҧқсас қҧрылымы 
бар тартылу (максимум 60-70%) жаттығуларын қайталап орындау қҧрайды.
Барынша кҥш салу әдісі жас гимнастикашы екі-ҥш реттен артық кӛтере 
алмайтын ауыр салмақ кӛтеру жаттығуларын пайдалануды ҧсынады. 
Жаттығулар арасындағы ҥзілістік қалпына келтіруді қамтамасыз ету ҥшін 5 
минут шамасында аптасына бір сабақ болуы тиіс. Бҧл әдіс кҥшті 
тәрбиелеуде ӛте тиімді.
Қайталау әдісінің тағы бір тҥрі қайталау - ҥзілісті жаттықтыру әдісі 
болып табылады, ол қайталау барысында жҥктемені бірде ҧлғайтып, бірде 
азайтып, жҥктемені кӛтеруге ден қойып, ӛзгертумен сипатталады.
Интервалдық әдіс қайталау арасында жаттығу ҧзақтығы мен демалыс 
ҥзілістерін қатаң қадағалап, қысқа мерзімдік жҧмысты бірнеше дҥркін 
қайталауды ҧсынады. Жатты,у қарқыны ЖЖЖ бойынша шамамен 180 
соқ/минут болып бақыланады. Айналымдық сипаттағы жаттығулардың 
ҧзақтығы 1,5-2 минут жас гимнастикашының арнайы жаттығуларының 
ҧзақтығы - 2-3 мин. Тынығу ҥзілістері әлсіз немесе белсенді болуы мҥмкін. 
Олардың ҧзақтығы ЖЖЖ-ның қалпына келуімен бақыланады, ол 120-130 
соқ/мин тең. Қайталау саны 10-20 рет. Бҧл әдісті қолдану жҥрек бҧлшықетін 
дамытуға, жҥрек кӛлемін ҧлғайтуға және аэробты алмасу кӛрсеткіштерін 
жақсартуға кӛмектеседі 
Ойын әдісі жарыс жағдайын бӛлшектей ҥлгілеуге кӛмектеседі. Оны 
ойын барысын белгілі оқиғамен және соңғы мақсатымен тҧрақты және 
кҥтпеген ӛзгерістер сипаттайды. Ол қимыл әрекеттерін кешенді кӛрсетуді, 
дербестікті, бастамашылдықты және ойыншылар арасындағы ӛзара 
тҥсіністіктің болуын талап етеді. Ойын әдісін жас гимнастикашының жеке 
қабілеттеріне таңдап әсер етуде және оның қимыл әрекеттерін кешенді 
жетілдіруде 
пайдалануға 
болады.Жарыс 
әдісі 
- 
бҧл 
арнайы 
ҧйымдастырылған сайыс, бҧнда жеке және командалық кҥрес ҥшін жағдай 
жасалған. Жарыс процесі қарсы қимыл факторы болатын жағдайда жоғары 
қызметтік ілгерілеу, ерекше кӛңіл-кҥй, психологиялық толқу қолайлы 
жағдай тудыруға кӛмектеседі. Бҧл әдіс дайындықтың жеке міндеттерін 
шешуде, мысалы дене сапаларын тәрбиелеуде, әдістік амалдарды, тәсілдік 
ӛзара әрекетті жетілдіруде, оқушылардың қызығушылықтарына дем беріп, 
белсендіру ҥшін қолданылуы мҥмкін. 

265 
Кӛмекші әсерлер әдісі дене сапалары мен қимыл дағдыларын дамытуда 
ӛзара байланысқа негізделген. Бҧл ҥшін жас гимнастикашының қимыл 
әрекетінің биомеханикалық және анатомо-физиологиялық ерекшеліктерінің 
ӛзгеруіне сәйкес жағдайда қажетті қимыл сапаларын дамытуға бағытталған 
арнайы жаттығулар пайдаланылады. Мҧнда тек жҧмыс істейтін 
бҧлшықеттер қҧрамы ғана емес, сондай-ақ жҧмсалатын кҥш кӛлемі, 
туындаған жағдайлар тәртібі мен осы кҥштердің қимылдың тҥрлі 
кезеңдерінде ӛзгеру сипаттары ескеріледі, ол жҥйке-бҧлшықет жҥйесінің 
жҧмысын жақсартып, қимыл әрекетінің жоғары әсерлілігін қамтамасыз 
етуге жәрдемдеседі. 
Кӛмекші әсерлер әдісін жас гимнастикашыларды дайындаудың арнайы 
және жарыс алдындағы кезеңдерінде, сондай-ақ дене дайындығына уақыт аз 
болған жағдайда дене әдістік және тәсілдік дайындықтар міндеттерін тығыз 
байланыстыру қажет болған жарыс кезінде пайдаланады. 
Айналымдық жаттықтыру - бҧл сабақты ҧйымдастыру тҥрі, оның 
қҧрылуының негізгі әдістемелік принциптері мына ережелер: 
5)
«Бекетті» бірізді ауыстыру ретімен орындалатын дене жаттығулары кешенді 
жасақтауды айналымдық пайдалану. 
6)
Топтық сабақтарға есептелген, ол спорттың ойын тҥрлеріне ерекше 
лайықты. 
7)
Жас гимнастикашының жан-жақты даму негізінде жҧмыс қабілетін арттыру. 
Жаттығулар кешені спорттың әр тҥрінің қосымша жаттығуларынан, 
сондай-ақ жас гимнастикашының арнайы жаттығуларынан қҧралады. 
8)
Кешенді жаттығулар жҥктемесін қатаң бақылау. Ол жҧмыс қабілетін 
дамытудың негізі қҧрамдас бӛліктері - жаттығу ҧзақтығына, 
қарқындылығына, қайталау санына, нақты белгіленген демалыс ҥзілістері 
мен жеке «бекеттер» және айналымдар арасындағы қатаң бірізділікпен 
мӛлшерленген жҥктемеге сҥйенеді. Жаттығу ҧзақтығы аэробтық және 
анаэробтық қабілеттерді дамыту мҥмкіндігі есебінен таңдалады. 
Қарқындылығы жҥрек жиырылу жиілігі бойынша мӛлшерленеді.
9)
Жарыс деңгейіне жететін немесе одан асатын қарқындылықты пайдалану 
(әрдайым жас гимнастикашыларды дайындау бастапқы кездеңдеріндегі 
арнайы қҧралдарымен жетуге мҥмкін емес) жҥрек жиырылу жиілігі 
жҥктеменің әсерін бағалауға мҥмкіндік беріп, спортшы ағзасын қуатпен 
қамтамасыз ету жҥйесінің қызмет жағдайына арналған тҥрлі 
жаттығулардың әсерінің сипаты қызметін атқарады. Жаттығуларды 
олардың әсер ету қарқындылығы бойынша бӛлу жҥктемені дҧрыс 
бағытта жоспарлап бақылауға, белгілі бір сапаны дамыту ҥшін арнайы 
жаттықтыру қҧруға мҥмкіндік береді. 
6) Жҥктемені жеке мӛлшерлеудің ҥлкен мҥмкіндіктері (әрбір жаттығуды кӛп 
мӛлшерде қайталап анықтауда пайдалану негізінде). Жҥктеме мӛлшері 
бҥкіл оқушыларға бірдей және қатаң тҥрде жеке тҧлғалық болып 
белгіленеді. 
7) Жас гимнастика ерекшелігіне барынша жақындық. Бҧл ҥшін екі бағыт 
бойынша шеңбер мен «бекеттер» қояды: 

266 
-
тҥрлі міндеттері мен қҧралдары бар «бекеттерді» жинау; 
-
жас гимнастикашының кҥш, жылдамдық - кҥш дайындығын, ептілігін 
дамыту, тәсілдік - әдістік және ойын дайындығына міндеттер қоятын 
«бекетті» арнайы таңдау.

жүктеу/скачать 2,78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: