Би – дау-жанжалға билік айтушы, қара қылды қақ жарған әділ төрелік ететін
адам.
Шешен – сөзге шебер, тілге жүйрік адам.
Шешендік сөз – парасатты ойға, ұшқыр шешімге, тапқыр логикаға құрылған ауыз
әдебиетінің күрделі жанры.
Шешендік дегеніміз – белгілі бір оқиғаға байланысты тапқырлықпен, көркем тілмен
айтылған және елге таралған үлгілі ойлар.
Оқылым тапсырмасы
1-тапсырма. Төмендегі мәтіндерді мұқият оқып, тақырыпқа қатысты көрікті
ойларды, көркемдегіш құралдарды, өзіңізге әсер еткен тұстарын белгіле (4 топқа).
1-мәтін
Қазақ халқының шешендік өнерінің алғашқы нұсқалары түркі халықтарының Орхон,
Енисей ескерткіштері мен көне жазба мұраларынан табылған. Мұнда Қорқыттың айтқан
нақыл сөзі жазылған. Көне жазба мұраларында М.Қашқари, Ж.Баласағұни, А.Иүгники,
С.Сараий, Құтып, А.Хорезм айтқан даналық сөздер табылған. Халық ауыз әдебиеті
үлгілерінің бәрінде де көркем айшықталған тіл өрнектері аса мол.
Қазақ халқы Жиреншеден бастап тарихқа танымал ұлы жүздің атақты Төле биін, орта
жүздің Қаз дауысты Қазыбек биін, Кіші жүздің Әйтеке биі мен бертіндегі Сырым
батырын қосып, сол есімдерге байланысты өнегелі сөздерді шарапатты дұға есебінде
ұсынады.
Халқымыздың шешендік сөздерін негізінен үш топқа бөліп қарастыруға болады.
Шешендік арнау
дегеніміз адамдар арасындағы қарым-қатынасты көрсетеді, халықтың
көңіл-күйін бейнелейді.
Шешендік толғау
дегеніміз халықтың философиялық
көзқарасын көрсетеді. Көп жасаған қарттардың жас ұрпаққа өсиеті айтылады. Халықтық
үрім-бұтағына жеткіншектерге айтар ақылы насихаты толғау деп аталады.
Жоқшылықтың азабын шеккен халықтың өмірі, қонысы, арманы айтылады. Бұқар,
Шортанбай, Мұрат, Дулаттың толғаулары бар.
Достарыңызбен бөлісу: 
