Негіздері
жүктеу/скачать 8,4 Mb. Pdf көрінісі
|
tұңғyshbaeva-z.b.-czitologiya-zhәne-gistologiya-almaty-2015-274-bet.
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.1.1 Эпителиальді ҧлпа немесе эпителий
| ІІ – БӚЛІМ. ГИСТОЛОГИЯ
2.1 ҦЛПАЛАР ТУРАЛЫ ТҤСІНІК Ұлпа - белгілі бір функцияны атқаратын, құрылысы жағынан ұқсас, тарихи қалыптасқан жасушалар мен жасуша аралық заттардың комплексі. 1853 жылы Франс Лейдиг ұлпалардың микроскоптық құрылысы мен функциясын зерттеп, олардың классификациясын алғаш ұсынған болатын. Осы классификацияны Альберт Келликер 1855 жылы жарық кӛрген ӛзінің гистология оқулығында пайдаланған. Лейдиг пен Келликер ұлпаларды 4 топқа бӛлген: 1. Эпителиальді ұлпалар. 2. Дәнекер ұлпалары. 3. Бұлшық ет ұлпалары. 4. Жүйке ұлпасы. Осы тӛрт типке жататын ұлпаларды А.А.Заварзин екі топқа біріктіруді ұсынған: 1. Жалпы маңызды ұлпалар - оған эпителиальді ұлпалар мен дәнекер ұлпаларды жатқызған. 2. Маманданған ұлпалар – оған бұлшық ет ұлпасы мен жүйке ұлпасын жатқызған. Эволюция процесінде алдымен жалпы маңызды ұлпалар пайда болған, "мамандалған ұлпалар" филогенетикалық дамудың кейінгі кезеңінде бӛлініп шыққан (90-сурет). Даму барысында әрбір ұлпаның құрамында әр түрлі кезеңдердің жасушалық элементтері кездесетіні анықталған. Шала жіктелген жасушаларды А. А. Заварзин камбий жасушалары деп атаған. Камбийлік элементтерден жоғары дәрежеде жіктелген, маманданған элементтер пайда болады. Камбийлік жасушалар кӛбейе алатын болса, мамандалған жасушалар ондай қабілеттен айрылғандар. 2.1.1 Эпителиальді ҧлпа немесе эпителий Эпителиальді ұлпаны шекаралық ұлпа деп те атайды. Эпителий деген термин гректің екі сӛзінен құралған "Эпи"— үсті және "телий"— емізікше яғни емізікшелерді жауып тұрады деген ұғымды білдіреді. Дәнекер ұлпалардың емізікшелерінің үстінде орналасқан ұлпаны алғаш рет - эпителий деп атап, сол терминді қолданған Рюйеш. Эпителий дененің барлық сыртқы беті мен сероздық қабықшаларды қаптайды және организмнің кӛптеген бездерін құрайды. Эпителиальді ұлпа жасушалардан — эпителиоциттерден тұрады. Эпителийге тӛмендегі белгілер тән: |