Независимый казахстан
жүктеу/скачать 1,99 Mb.
|
|
ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАН НЕЗАВИСИМЫЙ КАЗАХСТАН ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕ СӨЗДІК РУССКО-КАЗАХСКИЙ ТОЛКОВЫЙ СЛОВАРЬ Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі Министерство образования и науки Республики Казахстан С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті Павлодарский государственный университет им. С. Торайгырова Саяси зерттеулер аймақтық орталығы Региональный центр политических исследований ОРЫСША- ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕ СӨЗДІҚ Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын А - Я РУССКО-КАЗАХСКИЙ ТОЛКОВЫЙ СЛОВАРЬ Под общей редакцией д.э.н., профессора Е. Арын Павлодар
Кереку 2009
ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕ СӨЗДІҚ РУССКО-КАЗАХСКИЙ ТОЛКОВЫЙ СЛОВАРЬ Редакция алқасы: Е.М. Арын (төрағасы), э.ғ.д., профессор Ғ.Н. Иренов (төрағасының орынбасары), саяси.ғ.д., профессор Р.Ж. Қадысова, т.ғ.д., профессор А.А. Ақышев, саяси.ғ.д., профессор Р.С. Арын, саяси.ғ.д., профессор С.М. Борбасов, саяси.ғ.д., профессор Н.В. Романова, саяси.ғ.д., профессор Ж.К. Симтиков, саяси.ғ.д., профессор С.К. Кушкумбаев, саяси.ғ.д., профессор Редакционная коллегия: Е.М. Арын (председатель), д.э.н., профессор Г.Н. Иренов (зам. председателя), д.полит.н. профессор Р.Ж. Кадысова, д.и.н., профессор А.А. Акишев, д.полит.н., профессор Р.С. Арын, д.полит.н., профессор С.М. Борбасов, д.полит.н., профессор Н.В. Романова, д.полит.н., профессор Ж.К. Симтиков, д.полит.н., профессор С.К. Кушкумбаев, д.полит.н., профессор ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕ СӨЗДІК ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАН А-Я РУССКО-КАЗАХСКИЙ ТОЛКОВЫЙ СЛОВАРЬ НЕЗАВИСИМЫЙ КАЗАХСТАН Кұрастырушылар: Арын Е.М. Қадысова Р.Ж. Иренов Г.Н. Ақышев А.А. Арын Р.С. Ғаппасова Л.А. Сүлейменова З.Қ. Молдабаева С.Қ Елмұратов Ғ.Ж. Аженов А.А. Составители: Арын Е.М. Кадысова Р.Ж. Иренов Г.Н. Акишев А.А. Арын Р.С. Гаппасова Л.А. Сулейменова З.К. Молдабаева С.К Ельмуратов Г.Ж. Аженов А.А. УДК 32(574) (038) ББК 66.0(5Каз)я2 Н 44 Рекомендовано к изданию Ученым советом Павлодарского государственного университета им. С. Торайгырова Рецензенты: З.О. Дукенбаева - доктор исторических наук, профессор; М.А. Сулейменов - кандидат исторических наук, доцент; М.А. Алтыбасарова - кандидат политических наук Составители: Арын Е.М., Иренов Г.Н., Кадысова Р.Ж., Акишев А.А., Арын Р.С., Гаппасова Л.А., Сулейменова З.К., Молдабаева С.К., Аженов А.А., Ельмуратов Г.Ж. Н 44 Независимый Казахстан: русско-казахский толковый словарь / под общ. ред. д.э.н, проф. Е. Арын / сост.: Е.М. Арын, Р.Ж. Кадысова, Г.Н. Иренов, А.А. Акишев, Р.С. Арын, Л.А. Гаппасова, З.К. Сулейменова, С.К. Молдабаева, А.А. Аженов, Г.Ж. Ельмуратов. - Павлодар : Кереку, 2009. - 153 с. ISBN 9965-842-59-0 За период независимости Республики Казахстан в стране произошли эпохальные изменения, что нашло отражение в ряде терминов, вошедших в обиход в молодом государстве. Данный толковый словарь включает современные термины и понятия, отражающие различные аспекты жизни суверенного Казахстана. Словарь содержит толкование как общетеоретических, так и конкретно специализированных политологических терминов. Русско-казахский словарь предназначен для учащихся и студентов, магистрантов и аспирантов, преподавателей и учителей, всех интересующихся обществоведов. ISBN 9965-842-59-0 ББК 66.0(5Каз)я2 © Иренов Г.Н. и др., 2009 © ПГУ им. С. Торайгырова, 2009 Посвящается двадцатилетию независимости Республики Казахстан ПРЕДИСЛОВИЕ На современном этапе политология – это одно из наиболее динамично развивающихся и перспективных наук, активно впитывающая в себя все изменения, происходящие в мире. Сегодня она получила всеобщее признание и оказывает заметное влияние на политическую жизнь республики. Нынешний этап развития общества характеризуется интенсификацией глобализационных процессов, поэтому, жизненно важные вопросы межгосударственного характера требуют привлечения мирового опыта. Результатом объединенных усилий зарубежных и отечественных ученых, несомненно, должна стать новая картина политической теории, учитывающая все назревшие противоречия; их научные достижения должны продемонстрировать те качественные изменения, которые претерпела политическая наука, как в мировом ракурсе, так и на постсоветском пространстве. Процесс политической модернизации на территории СНГ наглядно демонстрирует необходимость пополнения теоретического багажа по данной проблеме, поскольку апробация уже существующих модернизационных теорий не всегда проходит гладко при попытке адаптации их к постсоветской действительности. И это, на мой взгляд, одна из наиболее актуальных проблем политической науки постсоветских республик. Что касается Казахстана, то обобщение теоретических и практических результатов суверенного развития страны, наращивание прогностических функций новых подходов как в фундаментальных, так и прикладных исследованиях, позволяют аргументировано доказывать, что Республика Казахстан в качестве суверенного государства развивается и процветает. Интенсивное становление и развитие политической науки в Казахстане, несомненно, не могло обойтись без пополнения лексического багажа, как на русском, так и на государственном языке. Политология, как молодая для постсоветского пространства наука, потребовала введения ряда новых терминов, необходимых для научного осмысления происходящих политических процессов. Приближается знаменательное для нашей республики событие - двадцатилетие независимости Республики Казахстан. Это особая дата для каждого гражданина нашей страны. Впервые после долгих лет колониального гнета, а затем более чем 70-летнего существования в рамках СССР, наша страна стала подлинно суверенной. С обретением независимости, стремительным развитием политической жизни страны, в обиход вошел ряд терминов, ранее не употреблявшихся или знакомый лишь специалистам. Поэтому при создании данного словаря нашей основной задачей было объединить эти понятия, дав двуязычное толкование как общетеоретических, так и специализированных политологических терминов. Ректор Павлодарского государственного университета им. С. Торайгырова, академик, д.э.н., профессор, Арын Е.М. Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің жиырмажылдығына арналады АЛҒЫ СӨЗ Қазіргі кезеңде саясаттану – дүниежүзінде болып жатқан өзгерістерді бойына сіңіріп, белсенді және перспективті дамып келе жатқан ғылымдардың бірі. Қазіргі таңда аталмыш ғылым республиканың саяси өмірінде ерекше орын алады. Қоғамның қазіргі дамуы түрлі өзгерістер мен қайшылықтарға толы, сол себепті мелекетаралық негіздегі күштердің араласуын талап етеді. Шетелдік және отандық ғалымдарының бірігуімен бір кезеңдерде кері көзқарастарға ие болған жағдайлардың саяси теориясы қалыптасуы ықтимал; олардың ғылыми жетістіктері саяси ғылымда болған әлемдік деңгейдегі және посткеңестік кезеңдегі өзгерістерді жаңа сапаға жеткізуі болып саналады. Посткеңестік кезеңде болған теориялардын көпшілігі қазіргі саяси модернизацияда жаңа теориялармен толығуын талап етеді. Сонымен қатар, сол кезеңде қалыптасқан теориялар қазіргі қолданысқа келе бермейді. Менің ойымша, посткеңестік республикалардың сяаси ғылымдарының басты өзекті мәселерінің бірі. Қазақстанға келер болсақ, көптеген іргелі және қолданбалы ғылыми зерттеу жұмыстары жүргізіліп, Қазақстан Республикасының егеменді мемлекет ретінде дамып, гүлденіп келетінін аңғаруға болады. Жақында республикамызға айрықша мәнді күн – Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің жиырма жылдығын атап өтеміз. Көп жылдар бойы отаршылық езгіде, 74 жыл КСРО құрамында өмір сүру сияқты мәселелер кездесіп жатты, бұл күн еліміздің әрбір азаматына айрықша. Тәуелсіздік алғаннан бері, еліміздің саяси өміріне жаңа терминдер енуде. Сондықтан да, аталмыш сөздікті құрастырудың басты міндеттерінің бірі – екітілде жалпытеориялық, арнайы саяси терминдер мен түсініктерге анықтама беру.
С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінің ректоры, академик, э.ғ.д., профессор Е.М. Арын АБСЕНТЕИЗМ – одна из форм сознательного бойкотирования избирателями выборов, отказ от участия в них; пассивный протест населения против существующей формы правления, политического режима, проявление безразличия к осуществлению человеком своих прав и обязанностей. В широком плане под абсентеизмом можно понимать факт равнодушного отношения населения к политической жизни, обывательское представление отдельных людей о том, что «от них в политике ничего не зависит», политика «не мое дело» и т.п. АВАНТЮРИЗМ ПОЛИТИЧЕСКИЙ – деятельность политических лидеров, отдельных личностей, партий, движений, государственных и иных институтов, в основе которой лежит отсутствие реальных знаний об объективной политической ситуации, абсолютизация политическими субъектами своих возможностей и способностей, действие непродуманное, необоснованное. АБСЕНТЕИЗМ – сайлаушылардың саналы түрде бас тарту формаларының бірі; тұрғындардың қалыптасқан билік формасына, саяси режимге поссивті түрде қарсылық көрсетуі. Кең мағынада, абсентеизм саяси өмірге тұрғындардың немқұрайлылық қатынасы, жеке адамдардың «саясатта олардан ештеңе шешілмейді», саясат «менің ісім емес» және т.б. деген сияқты түсініктердің қалыптасуы. САЯСИ АВАНТЮРИЗМ – негізінде объективті саяси жағдай туралы нақты білімнің болмауы, саяси субъектілердің өз мүмкіншіліктер мен қабілеттіктерді абсолюттендіруі жатқан саяси көшбасшылар, жеке партиялар, қозғалыстар, мемлекеттік және басқа институттардың қызметі. АВТАРКИЯ ПОЛИТИЧЕСКАЯ – совокупность мер и средств, используемых государственными и политико-негосударственными субъектами, направленных на обособление политических институтов в целях создания замкнутой политической системы, отдельных ее организационных структур, их видов. Внутриполитическая автаркия выражается в существовании противоречия между центром и регионами, их отдельными элементами. АВТОКРАТИЯ – одна из форм правления, основанная на неограниченном и бесконтрольном полновластии одного лица в государстве. Видами автократического правления были в истории деспотические монархии Древнего Востока, тиранические правления в отдельных греческих государствах, Римская и Византийская империи, абсолютные монархии нового времени. Содержанием понятия «автократия» обозначались также неограниченные полномочия субъектов в какой-то сфере государственной деятельности, режимы, в которых осуществляется неограниченная и бесконтрольная власть вождя. САЯСИ АВТАРКИЯ – тұйық саяси жүйені құру үшін саяси институттарды жоюға бағытталған мемлекеттік және саяси-мемлекеттік емес субъектілердің тәсілдері мен құралдарының жиынтығы. Ішкісаяси автаркия орталық пен аймақтардың арасындағы қарама-қайшылықтардың болуымен ерекшеленеді. АВТОКРАТИЯ – дара билік; бір тұлғаның шексіз, бақылаусы, толық басқару түрі. Тарихта автократиялық басқару мынадай елдердің мынадай түрлері көрсетілген: Ежелгі Шығыстың деспаттық монархиясы, монархиясы, жеке грек мемлекеттері, Рим және Византия империясы, жаңа кезеңнің монархиясы. «Автократия» түсінігі мемлекеттік қызметтің белгілі бір саласындағы субъектінің шексіз билікті білдіреді. АГРЕГАТИВНЫЙ АНАЛИЗ ДАННЫХ – форма анализа на основе доступных источников, опубликованных или иных данных (например, демографических, статистики самоубийств, как у Дюркгейма) для описания характеристик населения или схожей совокупности личностей. АГРЕГИРОВАНИЕ – процесс объединения разнообразных политических интересов с целью формирования более или менее последовательного набора позиций для выработки политической программы. В представительной демократии, согласно Олмонду (1953), эту функцию берут на себя главным образом политические партии, в то время как упомянутая функция по артикуляции интересов выполняется в основном группами интересов и группами давления. Административно-территориальное деление – система территориальной организации государства, на основе которой базируются и функционируют аульные и сельские округа, поселковые округа и др. АДМИНИСТРАЦИЯ – 1. в широком смысле - совокупность исполнительных и распорядительных органов МӘЛІМЕТТЕРДІ АГРЕГАТИВТІ ТАЛДАУ – халықты сипаттауға немесе ұқсас тұлғалар жиынтығын бейнелеуге негізделген оңай табылатын, баспаға шығарылған немесе мәліметтерге жасалатын талдау түрі. АГРЕГАЦИЯЛАУ – саяси бағдарламаларды жасау үшін азды-көпті позицияларды реттеп жинақтау мақсатымен әртүрлі саяси мүдделердің қосылу процесі. Өкілдік демократияда (1953 ж. Олмондқа сәйкес) бұл қызметті көп жағдайда саяси партиялар атқарады, ал мүдделер артикуляциясы бойынша қызметті негізінен мүдделі топтар мен қысым топтары атқарады. ӘКІМШІЛІК-АУМАҚТЫҚ БӨЛІНІС – ауылдық, селолық, поселкалық округтарға негізделетін және қызмет ететін мемлекеттік аумақтық ұйымдастыру жүйесі. ӘКІМШІЛІК – 1. кең мағынада - мемлекеттік басқарудың атқарушы және үлестіруші органдары, атқару- государственного управления, высших должностных лиц органов исполнительной власти; 2. в США и ряде других президентских республик название кабинета министров при главе государства. Администрация Президента РК - название органа при главе государства. Организует работу главы государства. Академия государственной службы - учебно-методическое, научное и информационно-аналитическое учреждение, координирующее деятельность службы при Президенте РК. Основано 18 сентября 1998 на базе национальной высшей школы Госуправления при Президенте РК и Института повышения квалификации государственных служащих при Правительстве РК. Занимается подготовкой, переподготовкой и повышением квалификации государственных служащих. «АҚиҚат» (с 1991г) - общественно-политический журнал. Первое название «Қызыл Қазақстан» (основан в 1922 г.). В разные годы издавался под разными названиями: «Ауыл Коммунисті», «Коммунист», шы билік органдарының жоғары лауазымды тұлғала- рының жиынтығы; 2. АҚШ мен бірқатар басқа президенттік республикалардағы мемлекет басшысының жанындағы министрлер кабинетінің атауы. ҚР ПРЕЗИДЕНТІНІҢ ӘКІМШІЛІГІ - мемлекет басшысы жанындағы ұйымдар атауы. Мемлекет басшысының жұмыстарын ұйымдастырады. МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТ АКАДЕМИЯСЫ - ҚР Президенті жанындағы қызметтерді басқаратын оқу-әдістемелік, ғылыми және ақпараттық-аналитикалық мекемелер. 1998ж. 18 қыркүйегінде ҚР Президенті жанындағы Мемлекеттік басқарудың ұлттық жоғары мектебі мен ҚР Президенті жанындағы мемлекеттік қызметкерлердің біліктілігін жоғарлату Институты негізінде құрылды. Мемлекеттік қызметкерлерді қайта даярлау және біліктілігін жоғарлату жұмыстарымен айналысады. «АҚИҚАТ» (1991 ж.) - қоғамдық-саяси журнал. Алғашқы атауы «Қызыл Қазақстан» (1922 ж. құрылған). Әр түрлі жылдарда түрлі атаулармен жарияланған: «Ауыл Коммунисті», «Коммунист», «Қазақстан «Қазақстан большевигі», «Қазақстан коммунисті». АКИМ - глава местных органов государственной власти в странах Центральной Азии, в том числе в Казахстане. АККОМОДАЦИЯ - 1. в расовых отношениях процесс, в ходе которого этнические группы приспосабливаются к существованию друг друга и сосуществуют без потребности в решении основных различий и конфликтов; 2. в более широком смысле, например, в политике или в семейной жизни, индивидуальное или групповое поведение; 3. фундаментальный обществен- ный процесс, аналогичный биологической адаптации, благодаря которому общества приспосабливаются к своей среде. АККУЛЬТУРАЦИЯ - 1. процесс, в ходе которого контакты между различными культурными группами приводят к приобретению новых образцов культуры одной из них или, возможно, обеими вместе с полным или частичным восприятием другой культуры. 2. любая передача культуры от одной группы другой, включая передачу от одного поколения другому. большевигі», «Қазақстан коммунисті». ӘКІМ - орта Азия елдеріндегі, сонымен бірге Қазақстандағы мемлекеттік биліктің жергілікті органдарының басшысы. АККОМОДАЦИЯ - 1. нәсілдік қатынастарда этникалық топтардың бір-бірінің өмір сүруіне бейімделіп, негізгі ерекшеліктер мен қақатығыстарды шешуді қажет етпей, бірлеме өмір сүретін үрдіс; 2. неғұрлым кең мағынада, мысалы, саясатта немесе отбасылық өмірде индивидуалды немесе топтық мінез-құлық, 3. биологиялық бейімделуге ұқсас және осының көмегімен қоғамдар өз ортасына бейімделетін негізгі қоғамдық үрдіс. АККУЛЬТУРАЦИЯ - 1. оның барысында әртүрлі мәдени топтар арасындағы қатынастар олардың біреуінің немесе кейде екеуінің де бірдей басқа мәдениетті толық немесе жартылай қабылдауымен бірге жаңа мәдениет үлгілеріне ие болуына әкелетін үрдіс; 2. бір ұрпақтан екінші ұрпаққа берілуді қоса алғанда, бір топтан екінші топқа мәдениеттің кез келген түрде АКТИВИЗМ - активное членство в политической партии, группе давления или родственной политической организации, например, «активист трейд-юнионов». АКТИВНОЕ ИЗБИРАТЕЛЬНОЕ ПРАВО - право избирать выборные государственные органы и органы местного самоуправления, а также участвовать в референдумах. Актор политический - субъект, активно осуществляющий какую-либо из форм политической деятельности. Акты Парламента Республики - законодательные акты, утверждаемые Парламентом и имеющие обязательную силу на всей территории РК, в том числе конституционные и нормативные постановления по вопросам введения в действие законов. Парламент, его Сенат и Мажилис по вопросам своей компетенции также принимают постановления индивидуального характера. Парламент и его палаты вправе по вопросам своей компетенции принимать обращения, декларации, берілуі, ұрпақтан-ұрпаққа берумен қоса.
және нормативті актілер. Сонымен қатар Парламент, Сенат және Мәжіліс жеке Парламентпен бекітілген заңшығарушы, конституциялық қаулыларды бекіту жұмыстарымен де айналысады. Парламент өзінің палаталарымен жолдамаларды, декларациялар- ды, заңды күшке ие емес өтініштер мен өзге актілерді қабылдауға құқылы. заявления и иные акты, не носящие законодательного характера. Акты правительства - нормативные и индивидуальные постановления Правительства, издаваемые на основе и во исполнение законов и актов Президента Республики. Акты правительства принимаются в коллективном порядке на его заседаниях путём голосования, подписываются Премьер - министром. В широком смысле к актам Правительства относятся и издаваемые персонально Премьер-министром распоряжения. Постановления Правительства и распоряжения Премьер-министра Республики разрабатываются и принимаются в порядке, определённом регламентом Правительством республики, и имеют обязательную силу на территории Казахстана. Акциз - разновидность косвенного налога на товары и услуги, включаемая в цену или тариф. Сборщиками акциза выступают предприниматели, владельцы предприятий производящих подакцизные товары или оказывающих услуги облагаемые налогом, а его плательщики - потребители, оплачивающие товары и услуги. В узком смысле акциз распространяется на ограничен- ҮКІМЕТ АКТІЛЕРІ - Республика Президентінің бұйрығымен шығарылатын нормативті және жеке қаулылар құжаты. Үкімет актілері ұжымдық отырыста дауыс беру арқылы қабылданып, Премьер – министрдің қолымен бекітіледі. Сонымен қатар Үкімет актісіне Премьер–министрмен бекітілген құжаттар да енеді. Үкімет қаулылары мен Премьер – министрдің бұйрықтары республика Үкіметінің регламентінде анықталады және Қазақстанның барлық территориясында күшке ие. АКЦИЗ - бағаға немесе тарифке қосылған тауарлар мен қызметтердің жанама салығының бір түрі. Акциз жинаушылары кәсіпкерлер, акциздік тауарларды немесе кәсіпорындардың тауар мен қызметке төлейтін тұтынушылардың саялық айналымы қызметінің иелері. Акциз тар мағынады жалпы тұтынушылар арасындағы шектеулі тауар айналымы. Кең ный круг товаров, как правило, массового потребителя. В широком смысле акциз - такие виды косвенных налогов, как налог с продажи и налог на добавленную стоимость. Акция политическая - явление политической действительности, имеющее конечные пространственно-временные границы, действие субъекта политики, направленные на достижение конкретной политической цели. АЛЬТЕРНАТИВЫ РАЗВИТИЯ в политике - новые политические, социальные идеи и социальные движения, представляющие собой попытку выйти за рамки традиционных представлений о проблемах и конфликтах, возникших на исходе XX столетия. АМБИВАЛЕНТНОСТЬ В ПОЛИТИКЕ - внутренняя противоречивость, двойствен-ность политического явления, обусловленная наличием противоположных начал в его структуре. Апартеид - политика расовой дискриминации в отношении коренного населения и смешанных расовых групп. В отчетливом виде политика апартеида мағынада сатудан түсетін салық пен үстеме баға салығы сияқты жанама салық түрі.
ішкі қарама-қайшылықтары. Апартеид - төл тұрғындар мен аралас нәсілдік топтарға қарсы жүргізілетін нәсілдік саясат. Апартейд термині 1948ж. ОАР қолданылған болатын. Онда ашық түрде төл использовалась с 1948 г. в ЮАР, где открыто применялась дискриминация коренного населения, выражавшаяся в лишении его социально-экономических, политических и гражданских прав, сегрегации, разделении белых и черных групп в экономической, бытовой, жилищной сферах. АПАТРИД - лицо, не являющееся гражданином данной страны и не обладающее соответствующими формальными доказательствами гражданства какого-либо иностранного государства. АППАРАТ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ - совокупность учреждений, организаций, их работников, осуществляющих обслуживание сферы государственного управления всех уровней. Существуют аппараты негосударственных органов управления общественно-политической жизнью. К ним относятся аппараты политических партий, общественных организаций и движений, а также органов местного самоуправления. тұрғындарын қарсы саясат, оларды әлеуметтік-экономикалық, саяси және азаматтық құқығынан айыру, қара мен ақ нәсілдерді бөлу жүргізілді.
жатады.
БАЛАНС ПОЛИТИЧЕСКИХ СИЛ - система показателей, которые характеризуют соотношение или уравновешивание полити- ческих сил в быстро изменяющейся политической жизни общества и государства. Поскольку политические силы многообразны, многоуров- невы, действуют на вертикальном и горизон- тальном срезе политических отношений и т.п., то выявить конкретную систему показа- телей их взаимоотношений чрезвычайно трудно. На выявление баланса и его фиксации оказывают непосредственное и опосре- дованное влияние множество факторов объек- тивного и субъективного характера. А так как политика является наиболее подвижной, динамичной, противоречивой областью человеческих взаимоотношений и видов деятельности, то баланс политических сил может быстро изменяться, детерми- нируясь как внутренними, так и внешнеполитическими обстоятельствами и факторами. САЯСИ КҮШТЕР БАЛАНСЫ - қоғам мен мемлекет өмірінде болып жатқан саяси өзгерістердің көрсеткіш дәрежесі. Саяси күштер әралуан болғандықтан олардың нақты көрсеткіш жүйесін анықтау өте қиын. Балансты анықтау үшін түрлі объективті және субъективті факторлар қатысады. Сондықтан да нақты саяси жағдайда ғана механизмдерді салыстыруға болады. БАЛАНСИРУЮЩАЯ ВЛАСТЬ - наличие множества центров власти в обществе, например, равновесие сил между трудом и капиталом, а также между частным предприятием и государством. Хотя существование балансирующих властей обычно расценивается как характерная черта смешанных экономик и плюралистской политики в современных западных обществах, оно, как правило, не означает, что равновесие сил между капиталом и трудом является равным. БАРТЕР и БАРТЕРНАЯ ЭКОНОМИКА - форма экономического обмена и вытекающая из нее форма экономики, при которой товары обмениваются не столько на деньги, сколько на другие товары. В некоторых замкнутых обществах деньги как средство обмена полностью отсутствуют БЕЗАТОМНАЯ ЗОНА - зона, свободная от производства и размещения атомного и термоядерного оружия. Безвозвратные эмигранты - лица, уезжающие по разным причинам на постоянное место жительства в другую страну, БАЛАНСТЫҚ БИЛІК - қоғамда көптеген билік орталықтарының болуы, мысалы, еңбек пен капитал, сондай-ақ, жеке кәсіпорын мен мемлекет күштерінің өзара тепе-теңдігі. Тепе-теңдік биліктердің болуы қазіргі батыс қоғамдарындағы аралас экономика мен плюралистік саясатқа тән сипаттама ретінде бағаланса да, ол негізінен, капитал мен еңбек арасындағы күштің тепе-теңдігі болатындығын білдірмейді. БАРТЕР ЖӘНЕ БАРТЕРЛІК ЭКОНОМИКА - тауарлар ақшаға емес, басқа тауарларға айырбасталатын экономикалық айырбас түрі және осыдан туындайтын экономиканың түрі. Кейбір қоғамның тұйық түрлерінде айырбас құралы ретіндегі ақша мүлдем болмайды. АТОМДЫҚ ҚАРУСЫЗ АЙМАҚ - өндірістен азат және атомдық және термоядерлік қару орналасыру аймағы. ОРАЛМАЙТЫН ЭМИГРАНТТАР - түрлі себептермен тұрақты орынға шетелдерге кеткен адамдар, жиі азаматтығын ауыстыру арқылы. нередко со сменой гражданства. БЕЗГОСУДАРСТВЕННЫЕ ОБЩЕСТВА - различные формы общества, не обладающие четко идентифицируемым государством. Подпадают под это определение, в основном, общества: а) сушествовавшие до формирования первых централизованных государств; б) наряду с отсутствием четко идентифицированной машины государственного устройства (например, «административной» и военной поддержки лидера) также не имеющие устойчивого лидерства - так называемая ацефалия (буквально «безголовость»). Безгражданство - отсутствие прав гражданства в каком бы то ни было государстве. БЕЗОПАСНОСТЬ ГОСУДАРСТВЕННАЯ (НАЦИОНАЛЬНАЯ) - есть внутреннее состояние и международное положение государства, которое обеспечивает защиту его национальных интересов, существующего политического строя и территориальной целостности, а также отводит реальную угрозу внутренней дестабилизации или агрессии со МЕМЛЕКЕТСІЗ ҚОҒАМДАР - нақты белгіленген мемлекеті жоқ қоғамдардың түрлері. Бұл анықтамаға көбінесе; а) алғашқы орталықтндырылған мемлекеттердің пайда болуына дейін өмір сүрген, б) мемлекеттік құрылыстың нақты белгіленген машинасының болмауымен қоса тұрақты лидерлігі жоқ – мысалы, ацефалия қоғамдар жатады. АЗАМАТТЫҒЫ ЖОҚТЫҚ - азаматтың қай елде болса да құқығы жоқтық. МЕМЛЕКЕТТІК ҚАУІПСІЗДІК (ҰЛТТЫҚ) - сыртқы және ішкі қауіптен шекараны қорғайтын, қоғамның тұрақты дамуына кепілдік беретін ішкі және сыртқы саясатты оның ісіне сыртқы қол сұғушылықсыз жүргізуге шүбәсіз мүмкіндіктерді білдіреді. стороны других государств. В общем смысле национальная безопасность каждой страны включает в себя безопасность политическую, экономическую, военную, экологическую, информационную и т.д. БЕЗОПАСНОСТЬ МЕЖДУНАРОДНАЯ - состояние геополитического пространства, при котором соблюдаются международные законы, гарантирующие политическим субъектам их законную суверенность. Международная безопасность становится возможной при возникновении единого глобального политического пространства. В настоящее время эти процессы концентрируются в ООН. БЕЗОПАСНОСТЬ РЕГИОНАЛЬНАЯ - система соотношений между странами тех или иных регионов мира, при которой государства располагают возможностью суверенного определения форм и путей своего экономического, политического и культурного развития, свободны от угрозы войн, экономических и политических диверсий, а также вмешательства в их внутренние дела. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІК - халықаралық қауымдастықтың тәуелсіздігін, егемендігін, даму тұрақтылығын қамтамасыз ететін халықаралық қатынастың ахуалы. АЙМАҚТЫҚ ҚАУІПСІЗДІК - экономикалық және әскери қауіптен, сондай-ақ, мемлекеттің тәуелсіздігі мен егемендігіне заалал келтіріп, қол сұғушылықтан, баса көктеуден нақты бір әлемдік қауымдастағы халықаралық қатынастар жағдайы. БЕЗРАБОТИЦА - 1. состояние отсутствия занятости по найму или в собственном деле, даже если человек подготовлен к такой деятельности. 2. социальное явление, когда часть экономически активного населения не имеет возможности применить свою рабочую силу. Биополитика - теоретическая концепция в зарубежной политологии, рассматривающая политические и социальные отношения в обществе, международные отношения и причины разного рода конфликтов через призму биологических факторов и врожденных психологических качеств отдельных людей, этнических групп. БИОЦИД - международное преступление против человечества. В отличие от экоцида, биоцид направлен только против человека и др. живых существ и означает преднамеренное и массовое уничтожение людей и живой природы с помощью оружия массового поражения (нейтронного, биологического, химического и т.д.) в целях достижения военного преимущества над противником и победы в вооруженном конфликте. ЖҰМЫССЫЗДЫҚ - 1. жалдану бойынша немесе өз ісінде адамның сол іске дайындығы болса да, жұмысы жоқтық жағдайы; 2. халықтың белсенді экономикалық бөлігі өз жұмыс күшін қолдануға мүмкіндігі жоқтығын бейнелейтін әлеуметтік құбылыс. БИОСАЯСАТ - қоғамдағы саяси және әлеуметтік қатынастарды, биологиялық факторлар мен жеке адамдардың психологиялық мінездерінен көрінетін шет ел саясаттануындағы теориялық концепция. БИОЦИД - адамзатқа қарсы халықаралық қылмыс. Экоцидтен айырмашылығы биоцид тек адам мен басқа тіршілік иелеріне қарсы бағытталған, қасақана және адамдар мен тірі табиғатты жаппай зақымдау қаруын қолданудың көмегімен қарсыласы алдында әскери басымдыққа қол жеткізу және қарулы қақтығыста жеңіске жету мақсатында жоюды білдіреді. БИПАТРИД - лицо, имеющее гражданство одновременно двух или более государств. Бихевиоризм - научное направление, возникшее в конце XIX - начале XX вв. в американской психологии и оказавшее огромное влияние на политологию. Бихевиоризм поставил целью превратить политологию в строгую науку, подобную естественным дисциплинам, выводы которых можно проверить эмпирически. БЛИЖНЕВОСТОЧНОЕ УРЕГУЛИРОВАНИЕ - комплекс проблем, связанных с арабо-израильским конфликтом, ликвидацией последствий израильской агрессии 1967, решением палестинской проблемы, обеспечением права всех государств Ближнего Востока на независимое существование в условиях мира и безопасности. Ближнее зарубежье - ныне самостоятельные государства, которые раньше входили в состав СССР (Армения, Украина, Белоруссия, Россия и др.) Бипатрид - бiр уақытта екi немесе одан да көп мемлекеттердiң азаматтығына ие тұлға. Бихевиоризм - саясатқа әсер еткен ХІХ ғ. соңы мен ХХ ғ. басында америкалық психолгияда пайда болған ғылыми бағыт. Бихевиоризм саясаттануды жаратылыс ғылымдарын секілді қалыптастыру мақсатын көздеді. Таяу шыҒыстық реттеу - араб - израиль дауымен, 1967 жылы Израильдің агрессиялық зардаптарын жоюға, палестина мәселесін шешу, барлық Таяу Шығыс мемлекеттерін бейбітшіл және қауіпсіздік шарттарда тәуелсіз өмір сүру ЖАҚЫН ШЫҒЫС - бұрын КСРО құрамына енген, қазіргі дербес мемлекеттер (Армения, Украина, Белоруссия, Ресей және т.б.). БЛОК ИЗБИРАТЕЛЬНЫЙ - соглашение нескольких политических партий о совместном выдвижении кандидата или списка кандидатов на выборах главы государства, центральных и местных представительных учреждений. БЛОК ПОЛИТИЧЕСКИЙ - объединение государств, партий, общественно-политических организаций, имеющих общие цели. БОЛЬШАЯ СЕМЕРКА - регулярные встречи на высшем уровне руководителей семи наиболее экономически развитых государств (США, Япония, Германия, Франция, Италия, Великобритания, Канада), проводимые для выработки общих стратегических политических и экономических решений. БЮРОКРАТИЗМ - способ проявления негативных качеств бюрократии как особого чиновничье-административного слоя государства. Это объективное состояние чиновника-бюрократа, обусловленное социально-экономическими факторами, не зависящими от интересов, сознания людей. Бюрократическое отношение, поэтому является формой САЙЛАУ БЛОГЫ - бірнеше саяси партиялардың мемлекет басшысын сайлауға, орталық және жергілікті өкілетті мекемелерге сайлауға бірлесе, бір немесе бірнеше кандидат ұсыну туралы келісімі. САЯСИ БЛОК - ортақ мақсаттары бар мемлекеттер, партиялар, қоғамдық-саяси ұйымдар бірлестігі. ҮЛКЕН ЖЕТІЛІК - ортақ стратегиялық саяси және экономикалық шешімдерді жасау үшін өткізілетін тұрақты экономикалық дамыған жеті ел басшыларының жоғарғы кездесуі (АҚШ, Германия, Франция, Италия, Ұлыбритания, Канада). БЮРОКРАТИЗМ - бюрократияның кері сапасын көрсететін мемлекеттің шенеулік-ұйымдастырушылық тобы. Бұл шенеулік - бюрократтың объективті қалпы. Сондықтан да бюрократиялық қатынастар басқарудың қарама-қайшы формасы болып келеді. Бюрократ мемлекеттік-биліктік қатынастарға белсенді қатынасушы ретіде болғандықтан, аталған қарама- проявления противоречий, антагонизмов между государством и обществом, властью и гражданами. Поскольку бюрократ объективно включен в систему государственно-властных отношений, т. е. имеет непосредственное отношение к власти, то отмеченные противоречия, антагонизмы он трактует по-своему, с позиций интересов ложно понятых и выраженных интересов одной стороны противоречия - государства. БЮРОКРАТИЯ - сложное, противоречивое общественно-политическое явление, специфическая форма универсально-организационного строения общества и государства. Возникновение бюрократии связано с генезисом государства и выделением из общественных слоев населения особой группы людей, которая осуществляет функцию управления общества в целом (чиновники). Место бюрократии в системе управленческих отношений можно определять как среднее, промежуточное между политической элитой и населением, социальными общностями людей. Она своей деятельностью связывает элиту и массы, являясь основным коллективным субъектом, қайшылықтар оның дара болуын ерекшелейді. БЮРОКРАТИЯ - атқарушы билік орталықтарының қоғам мүшелерінің еркінен тыс қалуына негізделген саяси, әлеуметтік және экономикалық жүйе; қоғамның және мемлекеттің саяси, экономикалық, әлеуметтік-мәдени салалардағы қызметтерінде ресми және бейресми шенеуніктік байланыстарға негізделген билік жүйесі. Бұл байланыстар тұйықталған, серархия заңдылықтарына сай жүргізілетін, заңды және қоғам мүшелерінің еркін белден басатын, әкімшілік нұсқаулар әдісімен басқаратын биліктің қатаң тетігін қалыптастырады. Бюрократияның қоғамдық-экономикалық құрылымымен, демократиялық үрдістердің дамуымен, мәдениет способствующим реализации руководящих установлений элиты в массы. В этом ее необходимое, прогрессивное значение и роль в обществе и государстве. деңгейімен, адамдардың білімділік деңгейімен анықталатын ұлттық-мемлекеттік ерекшелігі бар.
термин «общая безопасность» применялся при анализе безопасности всех стран, а «взаимная безопасность» - в отношениях между Востоком и Западом. ЖОҒАРҒЫ СОТ - азаматты, қылмыстық, шаруашылық және т.б. істерді қарастыратын мемлекеттің жоғарғы сот органы. ҚР соттар қызметі «Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен соттар қызметі» Заңымен реттеледі. ҚР арнайы БАҚ-на сот жоқ. Қазіргі уақытта БАҚ-на сот ұйымдастыру шаралары қарастырылып жатыр. ӨЗАРА ҚАУІПСІЗДІК ТЕОРИЯСЫ - екіжақтылық қауыпсіздікті нығайту үшін бағытталған концептуалды жақындастық. Мұндай елдерге мемлекеттер, одақтар, үлкен ұйымдар мен кез келген адамдад тобы жатады. Басты принцип – екіжақтылық қауыпсіздікті нығайта отырып, өзіне қауыпсіздікті қамтамасыз ету. Батыс әдебиеттерінде «өзара қауыпсіздік» және «жалпы қауыпсіздік» терминдері бір-біріне синоним ретінде қолданылады. 80ж. соңына қарай саясаттанушылар «жалпы қауыпсіздік» терминін барлық елдердің қауыпсіздігін талдауға, ал «өзара қауыпсіздік» терминін Шығыс пен Батыс арақатынасына пайдалана бастады. ВЛАСТНАЯ ЭЛИТА - внутренний круг власть предержащих в современном обществе. ВЛАСТЬ ИЗБИРАТЕЛЬНАЯ - одна из независимых и самостоятельных публичных властей (наряду с законодательной, исполнительной и судебной) в ряде стран Латинской Америки (Колумбия, Никарагуа и др.). Осуществляется гражданами, обладающими избирательными правами и составляющими избирательный корпус. Организационной формой избирательной власти являются избирательные трибуналы, рассматривающие споры о выборах. ВЛАСТЬ ИНФОРМАЦИОННАЯ - управление людьми с помощью информации. Носителем В.И. являются средства массовой информации. ВЛАСТЬ ИСПОЛНИТЕЛЬНАЯ - в соответствии с теорией разделения властей одна из самостоятельных и независимых публичных ветвей власти (наряду с законодательной и судебной) в государстве. Представляет собой совокупность полномочий по управлению БИЛІК ЭЛИТАСЫ - қазіргі қоғамдағы билік басындағылардың өзара ішкі ортасы. САЙЛАУ БИЛІГІ - Латын Америкасының бірқатар елдеріндегі тәуелсіз және жеке бұқаралық биліктердің бірі. Сайлау құқықтарына ие және сайлау корпусын құрайтыназаматтармен жүзеге асырылады. Сайлау билігінің ұйымдастырылу түрі болып сайлау туралы дауларды қарастыратын сайлау трибуналарды табылады. АҚПАРАТТЫҚ БИЛІК - ақпараттың көмегімен адамдарды басқару. Ақпараттық биліктің хабаршысы болып Бұқаралық ақпараттар құралы болып табылады. АТҚАРУШЫ БИЛІК - билікті бөлу теориясына сәйкес мемлекеттегі биліктің жеке және тәуелсіз бұқаралық тармақтарының бірі. Мемлекеттік істерді басқару бойынша, сыртқы саяси өкілділік, әкімшілік бақылау, кейде заң шығарушы өкілеттіліктердің жиынтығын, сондай-ақ, аталған государственными делами, полномочия внешнеполитического представительства, административного контроля, иногда и законодательные полномочия (в порядке делегированного или чрезвычайного законодательствования), а также систему государственных органов, осуществляющих вышеперечисленные полномочия. ВЛАСТЬ ПОЛИТИЧЕСКАЯ - центральное понятие политологии как отрасли знания, учебной дисциплины. Оно фиксирует совокупность механизмов и средств, способов определяющего воздействия политических субъектов, в первую очередь государства, на поведение социальных общностей, людей, организаций с целью управления, координации, согласования, подчинения интересов всех членов общества единой политической воле посредством убеждения и принуждения. ВЛАСТЬ ПРЕДСТАВИТЕЛЬНАЯ - совокупность полномочий, делегированных народом или его частью своим выборным представителям, объединенным в специальном коллегиальном учреждении (парламенте, өкілеттіліктерді жүзеге асыратын мемлекеттік органдар жүйесін құрайды. САЯСИ БИЛІК - саясаттану ғылымындағы орталық түсініктердің бірі.Ол саяси субъекттерге әсет етуші механизмдер мен құралдардың жиынтығын құрайды. Сонымен қатар мемлекет те әлеуметтік қоғамға, адамдарға сендіру мен күштеу арқылы әсер етеді. уәкілетті билік - арнайы коллегиялды мекемеде (парламент, муниципалды кеңес), қатаң белгіленген мерзімге білескен халықтың немесе оның бір бөлігінің өз таңдаулыларына берген біргебиліктің өкілдік муниципальном совете), на строго определенный срок, а также совокупность самих представительных органов власти. Понятие представительная власть характеризует не столько функциональное назначение, сколько природу власти, способ ее осуществления.
органдарының жиынтығы. уәкілетті билік ұғымы биліктің функционалды мағынасы емес, көбіне оның табиғатын, жүзеге асыру тәсілдерін білдіреді. Әлеуметтік билік - адамдарды әлеметтік статустарын жоғарылату немесе төмендету, лауазым беру, түрлі жеңілдіктер мен артықшылықтар, қызмет иерархиясында орындар беру жолымен бағындыру. СОТ БИЛІГІ - билік бөлінісі теориясына сәйкес бұқаралық биліктің жеке және тәуелсіз саласының бірі. Әділетті сот жүргізу бойынша, яғни процессуалды заңмен белгіленген тіртіпте қылмыстық, азаматтық, әкімшілік және конституциялық істерді қарастыру және шешу бойынша, кейде тіпті құқық нормаларын түсіндіру, бақылау және бірқатар басқа да екінші ретті өкілеттіктерді, сондай-ақ, аталған өкілеттіктерді жүзеге асыратын мемлекеттік органдар жүйесін білдіреді. мочий, а также систему государственных органов, осуществляющих выше- перечисленные полномочия. ВЛАСТЬ ТЕНЕВАЯ - одно из проявлений политической власти, отличающееся отсутствием публичного характера действий субъекта власти по формированию и осуществлению его воли. ВЛАСТЬ (ФОРМЫ ВЛАСТИ В КРАТОЛОГИИ) - одна из систем классификации власти, в основу которой положены разнообразные формообразующие элементы власти. Подобная классификация опирается на разнородные логико-исторические основания и включает в себя несколько десятков видов. ВЛАСТЬ ЭКОНОМИЧЕСКАЯ - контроль над людьми с помощью собственности, денег, различного рода материальных ценностей. Сила В.э. прямо зависит от дефицитности ее средств, наличия (отсутствия) у ее объекта экономических ресурсов, ограничивающих или обеспечивающих его автономию. КӨЛЕҢКЕЛІ БИЛІК - өзінің еркін қалыптастыру және жүзеге асыру бойынша билік субъектісінің іс-әрекетінің бұқаралық сипатының болмауымен ерекшеленетін саяси биліктің бір көрінісі. Билік (КРАТОЛОГИЯ САЛАСЫНДАҒЫ БИЛІК ФОРМАСЫ) - түрлі билік элементтерінен тұратын билік жүйесінің бірі. Мұндай топтастыру түрлі логикалық-тарихи негізге сүйеніп, бірнеше топтарға бөлінеді. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БИЛІК - адамдарға меншік, ақша, түрлі материалдық құндылықтар көмегімен билік жүргізу. Экономикалық биліктің күші оның құралдардың жетіспеушілігіне, оның объектісінде өз автономиясын шектейтін экономикалық ресурстарының болуына тығыз байланысты. ВЛАСТЬ ЭПОХИ ПОСТМОДЕРНА - Существуют следующие интерпретации понятия «постмодерн», которые зависят от идеологической ангажированности сторон: 1. наступление эры постиндустриального общества и новых технологий или уход технократов из власти; 2. политический плюрализм или единая идеология; 3. конъюнктурное явление в социокультурной жизни западного общества или этап, постоянно присутствующий в цепи развития любого цивилизованного социума. Внешние займы - основная форма международного кредита; займы, полученные от зарубежных кредиторов или предоставленные иностранным заёмщикам, при осуществлении которых возникают кредитные отношения между государствами, банками, монополиями, учреждениями, международными организациями. ВНЕШНИЕ ЭКОНОМИЧЕСКИЕ СВЯЗИ - совокупность видов экономической деятельности, отличительным признаком которой является межстрановое перемещение продукции, услуг, ПОСТМОДЕРН КЕЗЕҢІНДЕГІ БИЛІК - «посмодерннің» төмендегідей түсініктері бар: 1. постөндірістік қоғамның және жаңа технологиялар дәуірі; 2. саяси плюрализм немесе жалпы идеология; 3. батыс қоғамының әлеуметтік-мәдени өміріндегі коюктуралық құбылыс немесе кезең. СЫРТҚЫ ҚАРЫЗДАР - халықаралық несиелік негізгі нысаны; шетелдік кредиторлардан алынған немесе шетелдік қарыз алушыға берілген қарыздар, қарыздарды алу немесе беру кезінде мемлекеттер, банкілер, монополиялар, мекемелер, халықаралық ұйымдар арасында несие қатынастары пайда болады. СЫРТҚЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ БАЙЛАНЫСТАР – елдер арасында ресурстардың, өнімдердің, қызметтердің қозғалуымен ерекшеленетін экономикалық іс-әрекет ресурсов. Внешний контроль - совокупность институтов и механизмов, гарантирующих соблюдение общепринятых норм поведения и законов. ВНЕШНЯЯ ПОЛИТИКА - политика, регулирующая взаимоотношения между государствами и народами на международной арене. Внешняя политика той или иной страны представляет собой конкретную практическую реализацию соответствующим (внешнеполитическим) ведомством основных принципов международной политики государства. Внешнеполитические цели отражают национальные интересы. Реализуя их, государство осуществляет внешнеполитическую деятельность. ВНЕШНЯЯ ТОРГОВЛЯ - торговля между странами, включающая вывоз – экспорт и ввоз – импорт. ВНУТРЕННЯЯ ПОЛИТИКА - совокупность направлений деятельности государства, его структур и институтов по организационному, конкретно- содержательному выражению интересов народа с целью түрлерінің жиынтығы. СЫРТҚЫ БАҚЫЛАУ – жалпыға ортақ мінез-құлық нормалары мен заңдарды сақтауға кепілдік беретен институттар мен механизмдер жиынтығы. Сыртқы саясат - мемлекеттер және халықтар арасындағы өзара қарым-қатынастарды халықаралық аренада реттеуге бағытталған саясат. Кез келген елдің сыртқы саясатты мемлекеттің халықаралық принциптеріне негізделген нақты саяси іске асырумен белгіленеді. Сыртқысаяси мақсаттар ұлттық мүдделерді көздейді. Оларды орындауда мемлекет сыртқысаяси қызметті іске асырады. Сыртқы сауда - мемлекеттер арасындағы сауда, шығару – экспорт және кiргiзу – импортты қамтиды. ІШКІ САЯСАТ – қалыпты өмір деңгейі үшін халықтың мүддетін нақтылауға бағытталған мемлекет құрылымдары мен институттардың жиынтығы; қалыптасқан қоғамдық және создания условий для нормальной человеческой жизни; сохранению или реформированию существующего общественного и государственного строя. Сферы внутренней политики многообразны: экономическая, демографическая, культурная, аграрная, социальная и т.п. Одной из этих сфер выступает политическая. Военный округ - военный административно-краевой отдел. В него входят воинские составы, части и военные учебные заведения. ВОЛЮНТАРИЗМ - понятие, отражающее приоритет волевых устремлений человека в осуществлении его действий и построении социальных и политических отношений. Целостная трактовка этого явления дана А.Шопенгауэром, рассматривавшим волю как проявление слепых и иррациональных сил мира. В современной политической практике выступает как синоним произвола, игнорирования объективных условий и обстоятельств в угоду субъективным и произвольным решениям.
мемлекеттік қатарларды сақтау. Ішкісаясат саласы алуантүрлі: экономикалық, демографиялық, мәдени, аграрлық, әлеуметтік және т.б. Осы саланың бірі – саяси сала. ӘСКЕРИ ОКРУГ - әскери ұйымдастырушылық-аймақтық бөлім. Оған әскери құрамдар, бөлімшелер және әскери оқу орындары кіреді. ВОЛЮНТАРИЗМ - адамдардың әлеуметтік және саяси қатынастарын реттейтін түсінік. Аталмыш құбылысты алғаш рет А. Шопенгауэр ұсынған. Қазіргі саяси тәжірибеде бұл түсінік шешімдерді қайта өндіру синонимі. ҮКІМЕТКЕ СЕНУ МӘСЕЛЕСІ - үкіметтің қызметін растайтын ұсыныс. деятельности правительства. Право Премьер - министра Республики в связи с непринятием внесённого Правительством закона поставить вопрос о доверии правительству. Инициатива постановки вопроса на совместном заседании палат Парламента может исходить лишь от Премьер-министра. Үкімет қабылдамаған шешімдерге орай Премьер - министра оған, яғни үкіметке сену мәселесін қозғауға құқылы. Осы мәселелерге орай сұрақ қою тек Премьер – министрне ғана беріледі.
субъективного опыта и служит ГЕНДЕР - 1. анатомиялық жыныс бойынша еркектер мен әйелдер арасындағы ерекшелік; 2. Негізгі анатомиялық жыныста құрылған, бірақ онымен сәйкес келуі міндетті емс әлеуметтік бөлу. Сайып келгенде, терминнің әлеуметтік қолданылуы күнделіктігімен сәйкес келмеуі мүмкін. ГЕНДЕРЛІК ДИФФЕРЕНЦИАЦИЯ - еркек пен әйелдер арасындағы биологиялық ерекшеліктерге әлеуметтік мағына берілетін және әлеуметтік топтастыру құралдары ретінде қолданылатын үрдіс. Белгілі мәдениеттерде анатомиялық жыныс Гендердің негізі болып табылады. Кейбір мәдениеттрде жыныстар арасындағы айырмашылықтардың биологиялық ерекшеліктері асыра айтылуы мүмкін, ал басқаларда – минимизацияланған, сондықтан, ажырамас белгі немесе әмбебап мағына ретінде есептелмеуі керек. ГЕНДЕРЛІК СӘЙКЕСТІК - өзін ер мінезділік пен әйелдік қасиеттердің мәдени анықтамаларымен байланысты сезіну. Ұғым тек субъективті тәжірибе шегінен тыс тіршілік етпейді және «Мен» және психологической интериоризацией мужских или женских черт, возникая в результате процесса взаимодействия «Я» и других.
ның әлеуметтік қолдау табуына әсер ететін идеялар жүйесі, оның ішінде табиғи ерекшеліктер немесе тылсым көзқарас тұрғысынан да. ГЕНОЦИД - халықаралық құқық бойынша аса ауыр қылмыс, қандай да бір ұлттық, этникалық, нәсілдік немесе діни топтың өкілдерін түгелдей немесе жекелеп қасақана қырып-жоюды білдіреді. Халықаралық құқық геноцидке ұшыратқан мемлекетті саяси жауапкершілікке, ал оны ұйымдастыруға және жүзеге асыруға қатысқан адамдарды қылмыстық жауапкершілікке тартады. ГЕОПОЛИТИКА – понятие, характеризующее теорию и практику международных отношений, основанных на взаимоувязывании географи- ческих, геостратегических, социально-политических, военных, демографических, экономических и других факторов. Все эти разнообразные факторы национальной мощи рассматриваются с позиции соотношения сил в регионе или в мире целом. жүктеу/скачать 1,99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|