Низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети
Сабақ өтуде қолданған тәсілдер
жүктеу/скачать 0,71 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Белгілі бір ұғымға берілген атауды сөз
- Призентация. Сабақ үлгісі. «Ауыс мағыналы сөз»
- Мақсаты
- Әдісі
- 2. Үйге берілген тапсырма
- Өткен сабақты пысықтау ( 3 минөт).
- Семантикалық карта Лексикология жайлы кім не біледі
- Лексикология Мағыналық түрлеріне мысалдар келтіріңдер Семасология
- Этимология Лексикография
2.2. Сабақ өтуде қолданған тәсілдер Оқушыларға жаңа білім беруде бұл сабақтың құрылымдық элементтерін төмендегі уақыт мөлшерімен көрсетуге болады: өткенді еске түсіру 3-5 минут жаңа материалды таныту 17-20 минут анықтама мен ереже шығаруға 3-2 минут дағдыландыру жұмысын жүргізуге 10 – 13 минут үй жұмысын тапсыруға 3-4 минут Осы сабақты құрылымдық элементтер мен оған арналған уақыт мөлшері белгілеп қойылған стандартты нәрсе емес. Материалдың көлеміне балдардың жас ерекшеліктеріне қарай (сыныпқа) ішінара өзгертіп отыруға болады. Бірақ осы өзгертуде жоғарыда айтылған сабақ мезгілін сақтаған жөн. Уақыттың айтылуына және жұмыс жүйесінің ауысуына орай үй тапсырмасын тексеру, өтілгенді сұрау, өтілген тақырып пен жаңа материалды байланыстыру мақсатында қазақ тілі бойынша талдау жүргізу сияқты сабақ элементтері қатысуы мүмкін. Бұл сабақ элементтерінің қайсысынан кейін қою мәселелеріне көңіл аудару мақұл. Сабақ элементтерінің орынсыз ауысуы, біріншіден теориялық материалдан өзіндік белгісін толық түсіндіруге зиянын тигізеді, екіншіден таңдап алынған практикалық дағдылардың түрлері жүргізуге кедергісін жасайды, үшіншіден уақыт жағынан үнемдеуге мүмкіндік болмай қалады, төртіншіден сабақтың құрылымдылық элементтерінен теориялық жүйесі бұзылады. Сондықтанда үй тапсырмасын тексеру өтілгенді сұрау, өткен тақырып пен жаңа материалды байланыстыру мақсатында жүргізілетін талдау, элементтерін еске түсіру процесі орынды және жаттығу жұмыстарын түгел жүргізу мақсатында, жаңа материал үғымды болғанан соң жүзеге асыруға болады. Мұндай бағытпен методик құрылған жүйе жұмыс сапасының артуына септігін тигізеді. Енді осы негізінде бір тақырыпты талдап көрелік. Мемлекеттік білім стандарты негізінде түзілген «Қазақ тілі» (5 –сыныпқа арналған оқулық) оқулығы бойынша бағдарламада ауыспалы мағыналы сөздерге бір сағат ажыратылған. Лексика – тілдегі сөздердің жиынтығы. Табиғат пен қоғамда алуан түрлі заттар мен құбылыстар бар. Ол заттар мен құбылыстар жайында да ұғым пайда болады. Ұғым тілде сөз арқылы аталады. Белгілі бір ұғымға берілген атауды сөз дейміз. Мысалы: ағаш, тас, топырақ деген сөздердің әрқайсысы – табиғаттағы белгілі бір заттық ұғымының аты; жел, тасқын, жаңбыр деген сөздердің әрқайсысы – белгілі бір заттық ұғымның аты. Ал ұжым еңбек деген сөздердің әрқайсысы – белгілі бір ұғымның аты. Сөз сын, сапа, сан, қимыл, іс-әрекеттің және т.б. ұғымдарын да білдіре алады. Мысалы: қызыл, сары, күшті, білгір деген сөздер түс, сапа, сындық ұғымдарды білдіреді. Ал ору, кесу, он, отыз деген сөздер сандық ұғымды білдіреді. Ал ору, кесу, жүру деген сөздер қимыл, іс-әрекет ұғымдарын білдіреді. Лексикалық талдауда практикалық әдістер тобына жатады. Лексикалық ұғымдарды менгертуде жиі іске асырылады. Лексикалық талдау әдісін жүргізу арқылы оқушылар қазақ сөздерінің мағыналық ерекшеліктерін толық түсінеді. Таңдалған мәтіннің әр түрлі сөздердің кездестіріп, олардың бір және көп мағыналары мен жасалу жолдарына, қалай қолданылып тұруына көз жүгіртеді. Лексикалық талдау пысықтау, түсінтіру және сынау қалыптары топтарына жатады. Лексикалық талдау өзінің ішкі мазмұнына қарай төмендегі топтарға бөлінеді. Сөз және оның мағыналық топтары. Тілдің сөздік құрамы. Сөздердің қолдану өрісіне байланысты сөздер. Лексикалық талдау жүргізуден алдын мәтін немесе сөйлемдер таңдалады: 1) Ей, жігіт, не қылсаңда ер екенсің, Көргейсің ерлігіңнің берекесін (Абай). 2) Бұл – таудың басы. 3) Ауру, науқас, сырқат. 4) ауыр киім-жеңіл киім, алыс жол-жақын жол. 5) ғасыр, қайрат, мағлұмат – араб-иран тілдерінен енген сөздер. 6) тартым – ау тартатын жер, мұрап – суды басқарушы адам, көсек – ашылмаған мақта, сым – шалбар, пәс – аласа, пісте (шекілдеуік). 7) сәукеле - әйелдердің асыл тастармен безендіріліп жасалған ерте кездегі бас киімі, қорамсақ – садақтан жебесін салып белге байлайтын жеке-жеке ұясы бар оқ салғыш. 8) балмұздақ, ұшақ, сынып. 9) қас пен көздің арасында – лезде, ит өлген жерде – алыста, тайға таңба басқандай – айқын, қой аузынан шөп алмас – момын. 10) Тұз астың дәмін келтірсе, мақал сөздің сәнін келтіреді. Кең болсаң, кем болмайсың. Жауға жаныңды берсең де, сырыңды берме. 2. Құлыпталып алынған дидактикалық материалдарды екі-үш оқушы дауыстап оқып шығады. 3. Дидактикалық материалдар тақтаға немесе дәптерге жазылады. 4. Сөз және оның мағыналық топтары, тілдің сөздік құрамы, сөздердің қолданылу өрісіне байланысты сөздерге назар аударумен бірге, олардың орфографиялық, грамматикалық ерекшеліктеріне көңіл бөледі. Таңдалған мәтінге лексикалық талдау жасау, тұсында оқушыларға мағынасы түсініксіз сөздерді түсіндірме сөздіктен тауып оқытып, оны дәптерге көшіртіп отыру абзал. Сондай-ақ стильдік қолданысы әртүрлі сөз немесе сөз тіркестерін, ондағы көрсетілген бірнеше мағынаның қайсысы мәтіндегі қолданысқа дәл келетінін айыра білген жөн. 5. Сөз және оның мағыналық топтары, тілдің сөздік құрамы, сөздердің қолданылу өрісіне байланысты сөздер туралы пікірлеп қорытылып жинақталады. Призентация. Сабақ үлгісі. «Ауыс мағыналы сөз» атты тақырып төмендегі үлгі бойынша оқытылады. Тақырыбы: «Ауыспалы мағыналы сөздерің жасалу жолдары туралы түсінік». Мақсаты: а) жаңа сабақты түсіндіру. ә) жаңа сабақты дамыту, жаттықтыру. Б) тәрбие беру. Көрнекілігі: сызба, тесттер, үлестірмелі карточкалар, оқулық Әдісі: Лекция, сұрақ-жауап, өз бетінше жұмыс. Сабақтың барысы: Ұйымдастыру (2 минөт). Сыныптың тазалығын, оқушылардың сырт көрінісін, олардың бар-жоғын анықтау. 2. Үйге берілген тапсырма: 356 – жаттығуды көріп шығу, екі не үш оқушыға талдату (10 минөт). 1. Лексика дегеніміз не? 2. Оны зерттейтін объектісі не? 3. Семантика дегеніміз не? 4. Этимология дегеніміз не? 5. Метонимия дегеніміз не? 6. Синекдоха, метафра туралы түсінік бер? 7. Фразеология дегеніміз не? 8. Идиома және фраза дегеніміз не? 9. Мақал-мәтелдер туралы түсінік бер? Өткен сабақты пысықтау ( 3 минөт). Лексикология бөліміндегі тараулардың бір-бірінен мағыналық қатынастары әр түрлі болады. Мысалы: Әл - Фараби – дүние жүзіне әйгілі, ұлы ғалым. Оның балалық шағы Арыс, Сырдария бойында өтті. Ол Бағдат қаласына білімін жетілдіру үшін келді. Әл – Фараби 150 ден астам құнды-құнды еңбектер жазды. Ол домбыра қобыз секілді аспап түрлерін жасады. Сөздердің мағынасы бірдей өзгеріп бірде жоғалып бірде жаңарып отырады. Сөздің лексикалық мағынасы, олардың өзгеру сипаты қазақ түсіндірме және этимологиялық сөздіктерінде ашылып отырады. Оқытушы сабақ барысында осы сұрақтар бойынша оқушылар әр бірінің пікірлерін айтуды сұрайды. Айтылған пікірлердің ешқайсысы талқыланбайды, сыналмайды және бағаланбайды. Негізгі пікірлерді оқытушы маршрут қағаз үлгілері мен карта, тақтаға жазып алады немесе экранға көрсетеді. Барлық пікірлер топталады. Негізгі идеологиялар ұжымдық технология уақытында көріп шығып, анализда талқыланады. Семантикалық карта Лексикология жайлы кім не біледі? Оқылған мәтіндегі сөздердің айырмашылықтары мен байланыстарын оқушылар орналастырады.
Соң оқушыларға үлестірмелі тарқатпа материалдар тарқатылады. Ол тарқатпа материалдарда тақырып бойынша мысалдар, талдау үлгілері беріледі. ПРОЕКТ ТЕХНОЛОГИЯСЫ Тілдің лексикасын тексеретін тараулар
ВЕНН ДИАГРАММАЛАРЫ  
 
Үлестірмелі карточка таратылып, оқылған өлеңдердегі ауыс мағыналы сөздерді оқушылар орналастырады Карточка № 1
Карточка № 2
жүктеу/скачать 0,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|