Нұрмұратов с нұрекеева С. С., Сағымбаев Е. Оқырмандарға ұсынылып отырылған бұл антологияның ерекшелігі «Өзін-өзі тану»


Шаханов М. Жігерлендіру/Таңдамалы жырлар. Алматы: «Шарапат»



бет15/58
Дата15.12.2016
өлшемі6,93 Mb.
#3880
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   58

104.Шаханов М. Жігерлендіру/Таңдамалы жырлар. Алматы: «Шарапат»,

1992.- 63 бет.


105.Шешендік сөздер. Аталар сөзі /Қазақтың тәлімдік ой-пікір

антологиясы: Бірінші том (VI ғасырдан ХХ ғасырдың басына

дейінгі кезең / Ред. алқасы Шаяхметов Ш.Ш. т.б. Құраст. Қ.

Жарықбаев, С. Қалиев. – Алматы, Рауан, 1994. – 320 бет.

106.Шорманов Ж. Туысқандар /http://www.kuttybolsyn.kz/ .


МАЗМҰНЫ

АЛҒЫСӨЗ 1

І. ӘЛЕМДІК ПЕДАГОГИКА НҰСҚАЛАРЫ ........................ 114
ІІ. ҚАЗАҚ АҒАРТУШЫЛАРЫНЫҢ

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИДЕЯЛАРЫ ...................................... 146


ІІІ. ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ НҰСҚАЛАРЫ ................................. 172
ІV. ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІНДЕГІ ………………………………..

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ОЙ-ПІКІР ………………………….. 207


V.ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ .........................................................І

Қазақ әдебиетіндегі өзін-өзі тануға байланысты ойлар

Ауыз әдебиетінен




Сабырлылық

Ертеде бір жігіт екі нәрсені арман етіпті. Біріншісі – сұлу қызға үйлену де,екіншісі -дүниедегі оқу атаулыны тамам ету. Сөйтіп ару қызға үйленеді де, келесі жылы оған өзінің екінші арманын айтып, рүқсат сұрап, дүниедегі бар оқуды тамамдауға жол жүріп кетеді.Бірнеше күн жол жүріп, сол кездегі бір үлкен шаһарға келіп, он шақты жыл оқып, «енді бәрін тауыстым ғой» деп үйіне қайтады.Үйіне келе жатып, жолда қой бағып отырған карияға жолығады.

– Ассалаумағалейкүм,-деп сәлем береді.

– Уалағайкүмсәләм, қайдан келесің, балам.

-Он шақты жылдан бері бар оқуды бітіріп, үйге қайтып келе жатырмын.

-Е, балам, оқу оқып, білім алғаның дұрыс, бірақ сол оқудың бас-аяғы не екен, білдің бе?

Жігіт оқудың бас-аяғын айта алмай түрып қалады.

-Балам, оқудың бас-аяғын біле алмадың ғой, менің мына қойымды бір жыл бақсаң, саған оқудың бас-аяғын айтайын,- депті қария.

Жігіт ойланып қалады: «Үйге барғанда тағы да біреу сұрай қалса, не демекпін?» Сонымен жігіт бір жыл қой бағып, келесі жылы:

-Ата, рұқсат болса, мен үйге қайтайын, оқудың бас-аяғын айтыңыз,-дейді.

-Айтайын, оқудың бас-аяғы – сабырлылық, әрқашан есіңде болсын.

Жігіт:


– Окудың бас-аяғы – сабырлылық, – деп қайталай: – осы сөз үшін бір жыл қой бақтым-ау! – деп ренжіп, жүріп кетеді.

Тағы да бірнеше күн жол жүріп, түнде үйіне келеді. Ақырын ғана әйнектен сығаласа, май шам жанып тұр, әйелі жалғыз емес сияқты: «Е, мен кеткен соң әйелім біреуге тиген екен»,- деп ойлайды да, есікті ақырын ғана ашып, «Бұлардың екеуін де көзіме күйік қылмай жоқ қылайын»,- деп, босағада жатқан балтаны алып көтере бергенде, бағанағы қарияның айтқан «сабырлылық» деген сөзі ойына түсіп кетеді де, «таң атқан соң көрейін» деп ауыз үйге барып, жатып қалады.Таңертең әйелі келіп бас салады.

Сөйтсе әйелінің жанындағы өзі оқуға кеткенде, іште қалған баласы екен. Оқудың бас-аяғы- сабырлылық екенін жігіт сонда ғана біледі.

Ақылдың пайдасы.


Ертеде бір патша өмір сүріпті. Оның әдеті үстіне жаман киім киіп, жабайы адам бейнесіне кіріп, қаланы аралап жүреді екен. Бір күні ерекше адамға кездеседі. Ол бас аяғына алтын жастанып жатыр екен. Таңырқаған патша әлгі адаммен әңгімелессе, ол ақыл сатып кәсіп етеді екен. Сол сатылатын ақылдан патша да алмақ болады. «Не жұмыс істесең де ақылмен істе, сабырмен артын ойлап жаса»,- деген сөз екен,соны бір ділдаға сатып алады. Үйіне келген соң, әр қабырғаға, орамалға, тіпті дастархан шетіне де жаздырып қояды.

Бір күні шаштаразды шақыртып, шашын алдыртпақ болды. Шебердің шаш алатын бір ағаш сапты, бір алтын сапты ұстара бар екен. Шаштараз сәл ойланып барып, ағаш сапты ұстарамен шашын алып береді. Сонда патша алтын сапты ұстараны пайдаланбай, арзан құралды пайдаланғаны үшін, шеберді өлтіруге бұйырады.Сонда шебер осында кірерде ғана патшаның шашын ал деп ұсынған бас уәзірдің құралын қабырғадағы, орамалдағы жазуды оқыған соң, пайдалан бағанын айтып ақталыпты.Мұны естіген патша уәзірдің шашын алтын сапты ұстарамен алуға бұйырыпты. Шашын алып бол бере, уәзір уланып өліп кетіпті. Шеберге сыйлық беріп қайтарып, ақыл сатушыны өзіне уәзір сайлапты.



Ақылгөй торғай

Бір қарт базарлап қайтайын деп қалаға кетіп бара жатып, жолда бір баланың бұта түбінде тұзақ құрып отырғанын көреді. Сол сәтте аспанда бір торғай шықылықтап:

– Ей, бала, мен алпыс жасаған торғаймын,тұзағыңа қонбаймын, алты жасар баласың, мені қайтіп аласың? – деп сайрап тұр екен.

– Бұйыртса, өзің-ақ келіп түсерсің, – деп бала тұзағын құрып отыра беріпті.

Бұл екеуінің сөзіне қарт онша көңіл бөлмей, өз жолымен жүріп кетеді.

Қаладағы шаруасын түске дейін бітіріп, ауылына қайтып келе жатып, манағы баланың манағы торғайды тұзақтан босатып алып жатқанын көреді.

– Балам, осы олжаңды маған байлашы, – деп қарт баланың торғайын қалап, сұрап алады.

Былай шыққан соң торғайдан:

– Сен ғой, мана таңертең баланы мазақтап, «Алпыс жасаған торғаймын, тұзағыңа қонбаймын» деп сайрап тұр едің. Енді қалай тұзаққа түсіп қалдың? – деп сұрайды.

– Тақсыр, жаңа қатты жел тұрып, бұршақ жауды. Сол бұршақтан қорғалап, бір бұтаны тасалап едім, тұзаққа қалай түсіп қалғанымды байқамаппын - Бар болғаны осы. Тақсыр, мен асылық айтқан екем, – дейді торғай. – Ал енді сізге үш ауыз ақыл айтайын, мені босатыңыз.

Онсыз да қоя берейін деп келе жатқан қарт:

– Жарайды, айт ақылыңды, – деп келісім береді.

– Бірінші ақыл – көзің көрмей сенбе, екінші ақылым – өнбесті қума, үшіншісі – өткенге өкінбе,– дейді торғай қартқа қарап.

– Түсіндім, – деп қарт торғайды босатып жібереді. Торғай анадай жердегі бір тастың үстіне барып қонып отырып:

– Кәрия, мен неге ұша алмай отырмын? – депті.

– Мен қайдан білейін, – дейді қарт.

– Қанатымның астында асықтай алтын бар еді, соны көтере алмай отырмын.

Мұны естіген қарт торғайдың алтынын алмақ болып ақырын аттан түсіп, торғайға жакындап келіп, қолын соза ұмтыла береді. Таяп қалғанда торғай қарғып, екінші тасқа қонады. Қарт тағы ұмтылады, торғай тағы секіріп кетеді.

Өстіп, қарт ұмтыла қуып, торғай секектей қашып, тастан-тасқа қона береді. Қарт қуа-қуа әбден шаршап, аты бір жақта, езі бір жақта қалады.

Сонда торғай таяу жерде қонақтап отырып:

– Сіз мен айтқан үш ауыз ақылдың бірде-біреуін түсінбеген екенсіз, – депті.

– Қалайша? – деп ашуланады қарт.

Сонда торғай:

– Бірінші ақылым – «көзің көрмей сенбе» дедім, сіз көзіңіз көрмей тұрып, менің қанатымның астындағы асықтай алтын бар дегенге сендіңіз. Мен не бәрі өзім асықтай ғанамын. Сонда менің қай жеріме асықтай алтын сыяды? Екінші ақылым – «өнбесті қума» дедім. Сіз мені ұстай алмасаңыз да, өнбес істің соңына түсіп, әбден қалжырадыңыз. Үшіншісі – «өткенге өкінбе» дедім. Сіз сол өткен қателіктеріңізге қатты өкініп, қапа болдыңыз. Үш ауыз ақылдың мәнін енді түсінген боларсыз деп сенемін, – депті де, торғай өз жайына ұшып кете барыпты.

«Өнбесті қума, көз жетпей сенбе, өткенге өкінбе» деген түйін осыдан шығыпты.



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   58




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет