Ө. Сұлтанғазин атындағы педагогикалық институты
Медреселік білім беру жүйесінің прогресшіл маңызы
жүктеу/скачать 28,65 Kb.
|
Тапсырма 2. 7 апта. Реферат жазу жұмысы (1)
Monsarrat, Ахмет Байтұрсынұлы
| 3. Медреселік білім беру жүйесінің прогресшіл маңызы.
Қазақ халқы ерте заманнан-ақ білімді де сауатты болуға ұмтылған, надандық пен топастықты әжуа етіп, күлкіге айналдырған. Әрбір ата-ана баласына әдептілікті үйреткен, сауатты да білімді болуға баулыған. Бұған мысал ретінде қазақтар арасында «Қара күш бірді жығар, білімді мыңды жығар» деген мақал кеңінен тараған. ХІХ-XX ғасырлардың бас кезінде Қазақстанда халыққа білім беру ісі екі: діни және зайырлы бағытта жүргізілді. XIX ғасырдың орта кезіне дейін қазақ балалары мектептер мен медреселерде мұсылманша білім алды. Оларды негізінен молдалар оқытты. Оқу ата-аналарының қаржысы есебінен жүзеге асырылды. Мұсылмандар мектебінде негізінен ер балалар оқыды. Халық арасында медреселердің беделі күшті болды. Олар молдалар мен мектеп мұғалімдерін даярлады. Оқу мерзімі 3-4 жылға дейін созылды.Медресе шәкірттері ислам дінінің негіздері бойынша бастауыш білім алумен қатар философия, математика, медицина, тарих, тіл білімі (лингвистика) және астрономия жөнінде де едәуір хабардар болып шықты. Діни оқу орындарының басты қызметінің бірі жастардың бойына әдептілік өнегесі мен адамгершілік қасиеттерді дарыту болды. 1870 жылдан бастап патша үкіметінің бастамасы бойынша медреселерде міндетті түрде орыс тілінің негіздерін үйрету енгізілді. Медреседе бірнеше сынып бөлмелері болды. Олар шәкірттер тұратын, дәрет алып, жуынып-шайынатын, сондай-ақ тамақтанатын бөлмелер еді. Медреседе ұстаздыққа әдетте жасы 40-тан асқан адамдар ғана қабылданатын. Олардың медресені бітіргені туралы дипломының болуы талап етілетін. Кейіннен патша үкіметі мұсылманша оқытуды да өз бақылауына алуға тырысты. Мәселен, 1867-1868 жылдардағы әкімшілік реформалар бойынша мектептер мен медреселер ашу үшін уезд бастығының арнайы рұқсатын алу керек болды. Патша үкіметі мұсылмандардың оқу орындарын ашықтан-ашық кемсітіп, қорлау саясатына көшті. Құлдық қоғамның ыдырауы және құлауы оны жаңа фоодальдық құрылыспен өзгертуге алып келді. Ал, сөзсіз оның алдындағы құлдық қоғаммен салыстырғанда прогрессивтік сипатта болды (себебі негізгі өндіргіш күш-шаруаның өз шаруашылығы болды, сондықтан да еңбекте құлдарға қарағанда кейбір литалылық танытты), бірақ феодальдық құрылыстың негізіне феодалдардан, ллиелерінің жерге жекеменшігі жатты. Феодалдық құрылыстың идеологиялық тірегі жә не рі саяси күші католиктік шіркеу болды. Ол орта ғасырлық батысевропалық коғам өмірінде ерекше роль атқарды. Шіркеу бұқара халықты басты-данзуды жақтап отырды. Католиктік діниелері ертедегі мәдениетке қарсы болды: ғылымға, өнерге, мектепке; Манастырлардын жалында манастырлық мектептер, шіркеулердің – приходтық мектадинінің лылды. Ең алдымен ол мектептер діни адамдарды дайындады. Бұл ерлік мұғалімдері - монахтар мен діниелері оқитын ер балаларды христиан адамгершіліктің рухында тәрбиелеуді, оларды оқуға және жазуға олар үшін жат латын тілінде оқытты, құдайға құлшылық ету латын тілінде жүргізілді. Бұл мектептерде оқыту өте қиын, әрі ұзақ болды. Балаларды үлгермегені және аз-кем тәртіпті бұзғаны үшін шәкірттерді өте ауыр дене жазасын беріп отырды. Епископтің соборы мен кафедрасының жанынан кафедралық немсес собор мепктептері жұмыс істеді. Бұл мектептерде "жеті еркін өнер" деп аталатын пәндер жүргізілді: грамматика, риторика (шешендік онері) диалектика (діни философияныңь алгашқы негіздері), арифметика, геометрия, астрономия, сазонері. Собор мектептерінде жоғары лауазымды дінмелері даярланды. Феодалдар (рыпарлар) ерекше тәрбае мен білім алды, олар жеті "рыцарлық қасисттерді" менгерді: атқа міне білу, суға жүзу, найзалау, садақ ата білу, аңшылық, шахмет оннай білу, элең шығару және орындай білу. Оқып, жаза білуміндетті болма Феолаларыын қыздары білімді үйде және әйелдер монастырларында алды, оны оларды, ини рухта тәрбиеленді, оқуға, жазуға және қолөнеріне үйретті. XII-XIII ғ.ғ. Батыс Еуропада қолонердің, сауданың дамуы және қаланың өсуі қалалық, негізінен светский мәдениеттің пайда болуына көмектесті. Қалалықтар феодальдық езгіге және католиктік шіркеуге қарсы күресті. Қалаларда қолонершілер өз балалары үшін пехтық мектептер аша ба тады, ал купептер - гильдейлік мектептер ұйымдастырды. Қала халқының күшімен ашылған бұл мектептерде ана тілінде оқуға, санауға және жазуға срекше мән берілді. Ал мектептерде дін үстемдік ете алмады. Цехтық к не гильдейлік мектептер кейін қалалық бастауыш мектептерге айналды, оқыту саласында шіркеудің үстемдігін әлсіретті және бұзды. жүктеу/скачать 28,65 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|