Об особенностях организации образовательного процесса в общеобразовательных школах республики казахстан в 2016-2017 учебном году
ОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ОБЛАСТЬ «ИСКУССТВО»
жүктеу/скачать 3,67 Mb.
|
ОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ОБЛАСТЬ «ИСКУССТВО» Музыка Целью обучения учебному предмету является формирование основ музыкальной культуры учащихся, воспитание средствами музыки духовно-нравственной творческой личности, умеющей применять полученные знания и умения в учебной деятельности и различных жизненных ситуациях. Изучение предмета включает четыре главные содержательные линии: «Казахская традиционная музыка», «Музыкальные инструменты», «Посещение концертных залов и театров», «Казахстан – наша Родина». Методическая система обучения базируется на использовании современных технологий. Ролевые игры во 2-ом классе носят обучающий характер и выполняют коммуникативную функцию. Технология «учитель- 62 Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год ученик» создает атмосферу подлинного творческого сотрудничества. Технология «ситуация успеха» становится ведущим способом достижения высоких творческих результатов. Объем учебной нагрузки по учебному предмету составляет: во 2-4 классах – 1 час, 34 часа в учебном году. Оценивание работы на уроке музыки Оценка «5» – соответствие трем критериям либо первым двум: проявление интереса к музыке, непосредственный эмоциональный отклик на нее; высказывания о прослушанном или исполненном произведении; активные усилия школьников, обнаруженные в ходе поисковых ситуаций, и умение пользоваться прежде всего ключевыми знаниями в процессе восприятия музыки; рост исполнительских навыков, которые оцениваются с учетом исходного уровня подготовки ученика и его активности на занятиях. Оценка «4» – соответствие двум или одному критерию. Оценка «3» – отсутствие соответствия данным критериям. Оценка «2» недопустима, так как она может погасить интерес ребенка и соответственно его потребность в красоте и доброте. Изобразительное искусство Обучение учебному предмету направлено на воспитание эстетических чувств, интереса к изобразительному искусству; воспитание нравственных чувств, уважения к культуре народа Казахстана и других стран; развитие воображения, желания и умения подходить к любой своей деятельности творчески, способности к восприятию искусства и окружающего мира, умений и навыков сотрудничества в художественной деятельности; воспитание интереса и любви к народному творчеству; развитие наблюдательности и зрительной памяти. Учебный материал в программе представлен блоками, отражающими деятельный характер и нравственную сущность художественного образования: «Виды художественной деятельности», «Основы художественной грамоты», «Познание окружающего мира», «Содержание художественно-творческой деятельности». В комплексе все блоки направлены на решение задач начального художественного образования и воспитания. Объем учебной нагрузки по предмету составляет: во 2-4 классах – 1 час, 34 часа в учебном году. Нормы оценок Оценка «5»: учащийся полностью справляется с поставленной целью урока; правильно излагает изученный материал и умеет применить полученные знания на практике; верно решает композицию рисунка, т.е. гармонично согласовывает между собой все компоненты изображения; умеет подметить и передать в изображении наиболее характерное. Оценка «4»: учащийся полностью овладел программным материалом, но при изложении его допускает неточности второстепенного характера; 63 Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год гармонично согласовывает между собой все компоненты изображения; умеет подметить, но не совсем точно передаёт в изображении наиболее характерное. – Оценка «3»: учащийся слабо справляется с поставленной целью урока; допускает неточность в изложении изученного материала. Оценка «2»: учащийся допускает грубые ошибки в ответе; не справляется с поставленной целью урока. ОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ОБЛАСТЬ «ТЕХНОЛОГИЯ» Трудовое обучение Учебный предмет направлен на овладение начальными технологическими знаниями, трудовыми умениями и навыками, способами планирования и организации труда; на развитие сенсорики, мелкой моторики рук, пространственного воображения, способностей ориентироваться в информации разного вида; освоение знаний о роли трудовой деятельности человека в преобразовании окружающего мира; воспитание трудолюбия, уважительного отношения к людям и результатам их труда. В связи с отсутствием в учебнике «Трудовое обучение» для 4-го класса тем «Работа с проволокой», «Изготовление украшений из фольги», «Последовательность изготовления орнамента «Қошқар мүйіз» учитель вправе заменить их другими темами в рамках учебной программы. Объем учебной нагрузки по предмету составляет: во 2-4 классах – 2 часа, 68 часов в учебном году. Нормы оценок Оценки выставляются за выполнение изделия в целом, за отдельные технологические операции; за умение составлять план работы, поставить опыт, определить свойства материалов, правильно назвать материалы и инструменты, определить их назначение, назвать правила безопасной работы с ними. Выполнение изделия в целом Оценка «5» выставляется за безошибочное и аккуратное выполнение изделия при соблюдении правил безопасности работы с инструментами (учитывается умение выбрать инструмент в соответствии с используемым материалом, а также соблюдение порядка на рабочем месте в течение всего урока). Оценка «4» выставляется с учётом тех же требований, но допускается исправление без нарушения конструкции изделия. Оценка «3» выставляется, если изделие выполнено недостаточно аккуратно, но без нарушения конструкции изделий. За проявленную самостоятельность и творчески выполненную работу оценку можно повысить на один балл или оценить это дополнительной отметкой. Изделие с нарушением конструкции, не отвечающей его назначению, не оценивается, оно подлежит исправлению, переделке. За готовое изделие во время проверочной работы оценка ставится всем 64 Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год учащимся (Проверочные работы проводятся каждую четверть и в конце года. Они могут быть проверкой усвоения отдельных операций после определенного количества уроков или итоговым уроком по видам труда). Отдельные технологические операции Оценка «5» выставляется за точность выполнения различных видов разметки, раскроя материалов; правильность сгибания; выполнение равномерных стежков; точность выполнения изделия из деталей конструктора соответственно образцу или рисунку; экономное и рациональное использованиематериалов, инструментов в зависимости от их назначения; за умение составить план работы по наводящим вопросам (2-й класс), самостоятельно составить план после коллективного анализа конструкции изделия (3-й класс), составить план, самостоятельно проанализировать изделие (4-й класс); умение продемонстрировать изделие в действии (2-й класс), с объяснением (3 - 4 классы). Оценка «4» выставляется, если ученик при разметке допустил неточность (до 3 мм), при раскрое – отклонение от линии разметки на 1 мм, нерационально использовал материал; порядок на рабочем месте соблюдал после напоминания учителя; составил план работы по наводящим вопросам учителя (2-й класс), вместе с учителем (3-й класс), самостоятельно составил план предстоящей работы с 1 ошибкой (4-й класс). Оценка «3» выставляется, если ученик при разметке допустил неточность: от 3мм до 10 мм – во 2-ом классе, от 2 мм до 5 мм – в 3-ем классе, до 5 мм – в 4-ом классе; неэкономно использовал материал (2-й класс), нерационально использовал материал и инструменты (3-й класс), соблюдал порядок на рабочем месте только по напоминанию учителя; при составлении плана работы по наводящим вопросам учителя допустил 3 логические ошибки (2-й класс), при составлении плана работы вместе с учителем допустил 3 логические ошибки (3-й класс), при самостоятельном составлении плана работы изготовления изделий допустил 2 логические ошибки (4-й класс). Для объективности оценки знаний и умений учащихся необходимо вести учёт усвоения программных требований каждым ребёнком. Оценка может быть объективной в том случае, если учитель планирует опрос и наблюдения за учащимися. В плане урока он записывает фамилии 3-4 учеников, у которых будет наблюдать соблюдение порядка на рабочем месте в течение всего урока, 3-4 учеников, у которых проверит умения точно размечать детали на материале, 3-4 учеников, у которых будет отслеживать умения правильно и точно резать по линиям разметки , у следующих 3-4 учеников будет отслеживать умения аккуратно работать с клеем, выполнять стежки или работать, соблюдая правила безопасной работы с инструментами на уроках. Если ученик плохо справляется с тем заданием, которое проверяет учитель, то учитель обязан заново показать ребёнку, как правильно выполнить работу. В этом случае оценка ставится через несколько уроков. Таким образом, за урок учитель выставляет несколько оценок, но все они будут выставлены за определённые знания и умения. 65 Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год ОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ОБЛАСТЬ «ФИЗИЧЕСКАЯ КУЛЬТУРА» Физическая культура Учебный предмет «Физическая культура» – это система знаний о физкультурной деятельности, он направлен на поддержание физического и психического здоровья учащихся. Изучение предмета направлено на формирование физической культуры учащегося посредством освоения основ физкультурной деятельности с общей развивающей направленностью; формирование устойчивых мотивов и потребностей в бережном отношении к своему здоровью; целостное развитие физических и психических качеств; творческое использование средств физической культуры в организации здорового образа жизни. В регионах республики, где нет возможности проводить полноценные уроки по разделам «Лыжная подготовка» и «Плавание», рекомендуется замена. По решению педагогического совета школы эти уроки могут быть заменены соответственно кроссовой подготовкой и гимнастикой (ритмической, атлетической, профессионально-прикладной). Вариативная часть учебного плана предусматривает дополнительные занятия оздоровительной физической культурой для физически отстающих детей или занятия другим видом спорта с учетом потребностей и интересов учащихся и их родителей. «Дни здоровья» проводятся 3-4 раза в учебном году и организуются в каникулярное время. Распределение учащихся на группы для занятий на уроках по учебному предмету «Физическая культура» производится на основании медицинского осмотра с обязательным предъявлением справок. целях оказания методической помощи учителям по вопросу организации проведения уроков по физической культуре Национальным научно-практическим центром физической культуры разработаны методические пособия, которые размещены на сайте центра (www.nnpcfk.kz). Объем учебной нагрузки по предмету составляет: во 2- 4 классах – 3 часа, 102 часа в учебном году. Нормы оценок При оценивании деятельности учащихся учитываются их индивидуальные особенности и психосоматические возможности. Если учащийся по состоянию здоровья не может выполнить практическое задание, ему предлагается теоретическое задание. Оценка «5» ставится в случае, если учащийся самостоятельно справился с заданием в соответствии со своими психосоматическими возможностями. Оценка «4» ставится в случае, если учащийся справился с заданием в соответствии со своими способностями и психосоматическими возможностями, но при этом использовал небольшую помощь учителя. Отметка «3» ставится в случае , если учащийся выполнил задание хуже,чем ему позволяют его способности и психосоматические возможности. При 66 Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год выполнении задания учащийся систематически использовал помощьучителя. Отметка «2» ставится в случае, если учащийся не выполнил задание, не использовал помощь учителя. 67 Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год ОСОБЕННОСТИ ОБУЧЕНИЯ ПРЕДМЕТАМ УРОВНЯ ОСНОВНОГО СРЕДНЕГО ОБРАЗОВАНИЯ ОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ОБЛАСТЬ «ЯЗЫК И ЛИТЕРАТУРА» Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан жолы-2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Қазақстан халқына Жолдауында «Мәңгілік Ел» идеясын – Қазақ елінің ұлттық идеясы ретінде жариялады. Бұл – ел өміріндегі ерекше бір белес. Өйткені, ол – барша қазақстандықтардың өміріне, болашағына қатысты мәнді, саяси, мемлекеттік құжат болып табылады. «Мәңгілік Ел» идеясын жүзеге асыру белгілі бір құндылықтар жүйесіне негізделетіні белгілі. Сол құндылықтардың ішіндегі ең бастысы – қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде нығайту, қазақстандықтардың үш тілде еркін сөйлеуіне жағдай жасау. Мемлекеттік тіл жалпыұлттық идеяның негізі, өзегі. Тіл – «Мәңгілік Ел» идеясының басты қолдаушысы. Ана тіліңді құрметтеу - ұлттық намысты ояту мен жаңғыртудың көзі . Бұл жолда тілдік және ақпараттық кеңістік қауіпсіздігін қамтамасыз ету – ел тәуелсіздігін қорғаудың басты ұстанымы болуы тиіс . Елбасының «Мәңгілік Ел – Мәңгілік Тіл» идеясын көтеруі – қазақ тілінің маңыздылығын, басымдығын көрсетеді, ал бұл идеяны қазақ тілі сабақтарында іске асыру – оқушыларды патриоттық рухта тәрбиелеуге, қазақ тілін білудің қаншалықты маңызды екенін түсінуге мүмкіндік беретін, жалпы тұлғалық қасиетін қалыптастырудың маңызды аспектісі болып табылады. Функционалдық сауаттылық адамның мамандығына, жасына қарамастан үнемі білімін жетілдіріп отыруы. Мұндағы басшылыққа алынатын функционалдық сапалар: белсенділік, шығармашылық тұрғыда ойлау, шешім қабылдай алу, өз кәсібін дұрыс таңдай алуға қабілеттілік. Қазақ тілі сабақтарында Қазақстан Республикасының зияткерлік, рухани тұрғысынан дамыған азаматын қалыптастыру, оның физикалық құбылмалы әлемде әлеуметтік бейімделуін қамтамасыз ететін білім алудағы қажеттіліктерін қанағаттандыру болып табылады. «Казахский язык» для школ с русским/ узбекским/ уйгурским/ таджикским языком обучения «Қазақ тілі» пәнін қазақ тілді емес мектептерде оқыту негізгі және орта деңгейлер бойынша қазақ тілін қатысымдық тұрғыдан меңгерту, оқушыны өз ойын айқын, түсінікті жеткізуге үйрету, коммуникативтік қабілеті дамыған дара тұлғаның дамуына мүмкіндік жасауға негізделген. Қазақ тілін үйретудің А2 деңгейінің сөйлесім әрекетінің бес түрі бойынша қойылатын талаптар: Тыңдалым. Өзіне қатысы бар (өзі туралы, отбасы, сатып алынған заттар, тұратын жері, жұмысы туралы) жеке тіркестер мен шағын сөйлемдерді, сондай-ақ көлемі жағынан шағын, анық айтылған жарнамалар хабарландыруларда не туралы баяндалғанын түсінеді. 68 Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год Оқылым . Көлемі жағынан шағын, қарапайым мәтіндерді оқып , негізгі мәліметтерді іріктей алады, түсінеді, оқыған ақпаратты жеткізе алады ; өз ойын қысқаша айтады. Жарнама, мәзір, кесте сияқты күнделікті кездесетін сөз және сөйлемдерден қажетті ақпараттарды таба алады. Жеке тұлғаға қатысты қарапайым хаттардың мағынасын түсінеді. Айтылым. Өзіне таныс (отбасы, өмірі, оқуы туралы) тақырыптар бойынша өз ойын түсінікті етіп жеткізе отырып, қарапайым тіркестер мен сөйлемдер арқылы сөйлесе алады. Күнделікті өмірдің негізгі аспектілерін сипаттай алады. Жазылым. Өзіне қатысы бар немесе ұнайтын мәселелер туралы шағын хаттар мен хабарландыру, шағын шығарма, эссе жазуға, сурет, кесте, карта бойынша шағын мәтін құрастыруға мүмкіндігі бар. Жеке басы, отбасы туралы мәліметті қажет ететін сауалнамаларды толтыра алады. Тілдесім – сөйлесім әрекетінің барлық түрлерін қамтитын ерекше құбылыс. Ол тілдік қатынастың ең маңызды көрсеткіші бола келіп, оқылым, жазылым, айтылым, тыңдалымның іс жүзінде қолданылуына мүмкіндік жасайды .Тілдесім арқылы оқу, жазу, тыңдау, сөйлеуге үйрету жүзеге асады, оларға қатысты жұмыстар атқарылады. Тілдесім – айтылым және жазылымның өзара бірлігінен құрала келіп, қандай да болмасын ақпарат негізінде адамдар арасындағы тілдік қатынасты жүзеге асыратын сөйлесім әрекетінің түрі. Бұл қарым-қатынаста оқылым мен тыңдалымның да тыс қалмайтындығы өзінен-өзі белгілі. Адамдардың бір-бірімен қандай мақсатпен, қалай сөйлесуіне байланысты тілдесім түрліше болады. Осы тұрғыдан келгенде, оларды келесідегідей жіктеуге болады: ресми тілдесім; бейресми тілдесім; қалыптасқан тілдесім; кәсіби /мамандыққа қарай/ тілдесім; әлеуметтік тілдесім; дербестік тілдесім. Ресми тілдесім – тіл үйренушілерге ресми қарым-қатынастың элементтерін үйрету, ондағы сөз қолданыстарды, ситуацияларды, ресми материалдарға қатысты меңгерту. Бейресми тілдесім – оқушыларды ресми емес, күнделікті тұрмыс-тіршілікте кездесетін, адаммен қарапайым қарым-қатынастың элементтерін білуге үйрету. Бұл – өмірде болатын кез келген жағдайда таныс болсын, бейтаныс болсын ұшырасқан адаммен тілдесе білу, сөйлесе білу деген сөз. Қалыптасқан тілдесім – әр адамның өмірдегі өз орнына сай бір-бірімен тілдесуі, түсінісуі. Адамдар жастың өсуіне қарай – бала , әке, ана, туыс т.б. тәрізді табиғи кезеңдерден өтеді. Олардың әрқайсысының қалыптасқан өзіндік рөлі бар. Адамдардың осындай қарым-қатынасына негізделген сөйлесуді қалыптасқан тілдесім деп атауға болады. Кәсіби тілдесім – тіл үйренушілерге белгілі бір мамандықтың саласына байланысты сөйлесудің үлгілерін, мамандыққа қатысты сөздерді, тілдік қолданыстарды, терминдерді үйрету. Оқушылар арасындағы тілдік қатынасты әртүрлі мамандық иелерімен қалай сөйлесіп, тіл табысуға болады, соған қарай құруға тура келеді. Адамның қоғамдағы орнын, беделін, қызметін ескере отырып құрылатын 69 Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год тілдік қарым-қатынас – әлеуметтік тілдесім болып табылады. Мұнда сөйлеуші адамдар бір-бірінің қоғамдағы әлеуметтік рөліне, атқарып отырған қызметіне, жасына , жолына т.б. қарап тілдеседі. Қазақ тілін үйренушілерге мұны да білудің өмірлік қажеттігі бар. Дербестік тілдесім – адамның қызметіне, беделіне, әлеуметтік орнына қарамай, жеке басының қасиеттеріне қарай, өзіне тән барлық ерекшеліктерін ескере отырып, тілдесу, сөйлесу. Бұл – тұлғаның жеке адамшылығын, білгірлігін , ақылдылығын танып, оны үйрене білумен қатар жүреді. Дербестік тілдесім – оқытушы мен оқушының тең дәрежеде, бірін-бірі құрметтей, бірінің кісілігін бірі танып тілдесуге мүмкіндік жасайды, тілдік қатынасты арттырады, адамдардың өзара достасуына, түсінісуіне жол ашады. Жалпы адамдар арасындағы тілдесімнің кең тараған түрі: ақпараттық; ықпалдастық; қабылдамалық. Ақпараттық – сөйлесім әрекеті кезінде адамдардың бір-біріне мағлұмат бере отырып пікірлесуі; оймен, идеямен, әртүрлі хабарлармен алмасуы. Ықпалдастық – тілдесім кезінде адамдардың бір-біріне дәлелді пікірмен әсер етіп, тілдесушілердің бір-біріне ықпал етуі. Қабылдамалық – тілдесім процесінде адамдардың бірінің пікірін, ойын екіншісінің қолдануы, қабылдауы. «Балабақша-мектеп-колледж -жоғары оқу орны» жүйесіндегі мемлекеттік тілді деңгейлік үздіксіз оқыту стандартына (бұдан әрі – Стандарт) сай мемлекеттік тілді деңгейлік оқытудың сатылары жіктелді (1-кесте). 1-кесте – ҚР үздіксіз білім беру жүйесінде мемлекеттік тілді деңгейлік оқытудың сатылары
Стандартта Еуропалық деңгейлер жүйесіне сәйкес қазақстандық әдістемеші-ғалымдар қазақ тілін үйрету үшін алты деңгейді ұстанады. Ол деңгейлер жүйесі А1, А2, В1, В2, С1, С2 деп аталатын үш ірі деңгейден тұрады (2-кесте). 2-кесте – Тілді білу деңгейлерінің жіктелуі
Стандартта ҚР жалпы білім беретін қазақ тілді емес мектептерде «Қазақ тілі» пәні бойынша оқушылардың қазақ тілін білу деңгейлері мен сөйлеу дағдыларына қойылатын өлшемдер де көрсетілген (3-кесте). 3-кесте – Қазақ тілін білу деңгейлері мен сөйлеу дағдыларына қойылатын өлшемдер
5-9-сыныптарда оқу процесі ҚР Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі №115 бұйрығымен бекітілген (ҚР Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы 18 маусымдағы № 393 бұйрығымен өзгерістермен толықтырулар енгізілген) «Негізгі орта білім беру деңгейінің 5-9 сыныптары үшін «Қазақ тілі» (оқыту қазақ тілді емес) пәнінен типтік оқу бағдарламасымен жүзеге асырылады. «Қазақстан Республикасы бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы» ҚР БҒМ 2013 жылғы 27 қарашадағы №471 бұйрығына сәйкес «Қазақ тілі» пәні оқу жүктемесінің көлемі: оқыту орыс тілді мектептерде: 5-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында – 136 сағат; 6-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында – 136 сағат; 7-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында – 136сағат; 8 -сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында – 136 сағат; 9-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында –136 сағат. 71 Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год оқыту ұйғыр, өзбек, тәжік тілді мектептерде: 5-сынып– аптасына 3 сағат, оқу жылында – 102 сағат; 6-сынып– аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат; 7 -сынып– аптасына 3 сағат, оқу жылында – 102 сағат; 8 -сынып– аптасына 3 сағат, оқу жылында – 102 сағат; 9-сынып– аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат. Әрбір тоқсанда алынатын жазба жұмысының (тест, эссе, диктант, бақылау жұмысы, шығарма, мазмұндама) саны сол сыныптағы апталық сағат санымен сәйкес келуі керек. Білім алушылардың үлгеріміне ағымдық бақылау, аралық және қорытынды аттестаттау өткізудің үлгілік ережелеріне сәйкес 5 -8-сыныптардағы білім алушылар оқу жылы аяқталғаннан кейін 31 мамырға дейін емтихан түрінде аралық аттестаттаудан өтеді. Жалпы білім беретін күндізгі мектептердің 9-сыныптың білім алушылары «Қазақ тілі» пәні бойынша қорытынды мемлекеттік емтихан түрінде (ауызша) қорытынды аттестаттауданөтеді. Әрбір сабақтың мазмұнына сай әдістер мен тәсілдері дұрыс таңдап, саралап, даралап оқыту ұсынылады. Оқушылардың қазақ тілін өз еркімен, ынтасымен қызыға, түсініп оқуға, қадірлеуге, бағалауға, жақсы меңгеруге, ауызекі дұрыс сөйлеуге үйрету мақсатында белсенді оқыту, коммуникативтік технология, интерактивті оқыту негізінде және сабақты «Блум таксономиясы» стратегиясы бойынша ұйымдастыру, сын тұрғысынан ойлау жобасының стратегияларын қолдану қажет. Қазақ тілін сауатты үйрету үшін оқушыларға берілетін жазба жұмыстарын дұрыс жоспарлаудың маңызы зор . Оқу орыс тілінде жүргізілетін мектепте оқушылар қазақ тілінің дыбыстық құрамын, дыбыстардың айтылу нормасын, дыбыстық заңдылықтарын, грамматикалық құрылысын меңгеруге, ойын еркін жеткізуге, жеткілікті дәрежеде сөздік қорын меңгеруге, сонымен бірге қазақ тілінде сөйлеуге жаттығып, қазақ тілінде қарым-қатынас жасай алуы қажет. Оқушыны мұндай дәрежеге жеткізу үшін түрлі жаңа технологиялардың тиімді жақтарын алып, оқушыны жеке тұлға ретінде дамыту жолында жұмыс жасау қажет. Оқушының жазбаша тілін дамытуда, ойды байланыстырып құрастыруда, сөздерді орынды тіркестіріп, дұрыс айтуға дағдыландыруда жазба жұмыстарының атқаратын маңызы зор. «Қазақ тілі» пәнінің оқу бағдарламасында жазба жұмыстарына бөлінген сағат саны тоқсандарға бөлініп, жыл көлемінде жүргізіліп отырады. Жазба жұмыстарына (диктант, мазмұндама, шығарма, эссе) қойылатын талаптарды сақтау ұсынылады (4-кесте). 4-кесте – Қазақ тілінен жазба жұмыстары саны
Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год Диктант мәтініне байланысты мұғалімдердің ескеретіндері: – қажет болған жағдайда мәтін мазмұны жөнінде қысқаша мәлімет беру; – сөйлемдердің құрылысы мен тыныс белгілерін, оқылу интонациясын ескеру; – жай сөйлем, құрмалас сөйлем түрлерінің барын анықтау, ондағы екпін, тыныс белгілеріне көңілбөлу; – сызықша, тырнақша тәрізді белгілерді қолдану жүйесі; – егер диктанттың мәтінінде дұрыс жазылуы оқушыларға бұрын түсіндірілмеген қиын сөздер кездессе, онда олар тақтаға жазылады. Мәтінді мәнерлеп оқып шығып , содан кейін жеке сөйлемді оқып жаздыра бастайды. Соңғы сөйлем жазылып болған соң, диктант мәтіні толық қайта оқылады. Соңында мұғалімнің рұқсаты бойынша оқушылар өз жұмыстарын қосымша тексере алады. Диктант мәтінін қайтадан көшіруге болмайды. Диктанттарды бағалауда орфографиялық және тыныс белгілік қателері есептеледі. Жалпы екі баға қойылады, бірінші баға сауаттылыққа, екінші баға грамматикалық тапсырмаларға қойылады. Грамматикалық тапсырмалы диктант сабағының құрылымдық кезеңін шамамен былай көрсетуге болады: тілдік дайындық (өтілген грамматикалық материалдарды еске түсіру) 4-5минут; берілген тапсырманы орындату - 4-5минут; диктант мәтінімен таныстыру, жазғызу -30-35минут; тексеру, жинау-2-3минут. Мазмұндама және шығарма жұмыстарының көлемімен бағалау өлшемдері Мазмұндама–оқушының мемлекеттік тілден алған білімін тексерудің негізгі нысандарының бірі. Мазмұндама арқылы оқушының өз ойын жүйелі баяндай алу қабілеті мен байлығы, сауаттылық деңгейі айқын көрінеді (5- кесте). 5-кесте – Қазақ тілі пәнінен мазмұндама мәтінінің көлемі Мазмұндама мәтініндегі сөз мөлшері
Шығарма жазуға қойылатын негізгі талаптар: – тақырыпты оқушының өз ойы арқылы толық аша білуі; – жазып отырған тақырыптан алшақтамай, оның мазмұнын нақты ашу; – шығарманы 5-сыныптан бастап жазады, бірақ 5, 6-сыныптарда үйрету шығарма болып саналады; 73 Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год – 5, 6-сыныптарда жоспар беріледі. Диктант жұмыстарын бағалау нормалары: – «5» деген баға: ешбір қатесі болмаса немесе емле, тыныс белгілерінен бір-бірден қатежіберсе; – «4» деген баға: емле және тыныс белгілерінен екі-екіден қате жіберсе; – «3» деген баға: емле мен тыныс белгілерінен 4-5-тен қатесі болса немесе3 емле, 5 тыныс белгі қатесіболса; – «2» деген баға: емле мен тыныс белгілерінің әрқайсысына 6-дан 10-ға дейін. Ескерту: бағалау кезінде қателердің қайталануы мен біртектілігіне назар аударылады. Егер бір қате бір сөздің құрамында немесе түбірлес сөздердің түбірінде қайталанса, бір қатеболып саналады. Бір ережеге жататын қателер біртекті болып есептеледі. Алғашқы біртекті үш қате біреуге саналады да, келесі осындай қателер дербес есептеледі. 6-кесте – Мазмұндама жұмыстарын бағалау нормалары
Мазмұндамаға екі баға қойылады: 1-шісі: жұмысының мазмұны мен көркемдік сапасы, тіл байлығы үшін; 2-шісі: грамматикалық сауаттылығы үшін. 74 Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год Мазмұндаманың екі бағасы бір пәнге қойылады. Мазмұндама мәтінін бағалауда шартты белгілер қолданылады (7-кесте).
8-кесте – Шығарма жұмыстарын бағалау нормалары
Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год Шығармаға екі баға қойылады: 1-шісі: жұмысының мазмұны мен көркемдік сапасы, тіл байлығы үшін; 2-шісі: грамматикалық сауаттылығы үшін.
Мұғалімдер назарына оқушыларда «Қазақ тілі» пәнінен болуы тиіс дәптерлердің санын ұсынамыз (10-кесте). 10-кесте – Оқушы дәптерлерінің саны
Бірыңғай орфографиялық және сөйлеу режимі оқушы дәптерінің жүргізілуіне, дәптерлердің пәндер бойынша саны мен пәнге арнауы, оқушылардың жазба жұмыстарын тексеру тәртібіне бірыңғай талап қояды. «Қазақтілі» пәнінен жазба жұмыстарына арналған дәптері (бұл дәптерге диктанттар мен мазмұндамалар, шығармалар, эсселер, бақылау жұмыстары орындалады). «Қазақ тілі » пәнінен сөздікке арналған дәптері Дәптердегі барлық жұмыстар төмендегі талаптарды, ережелерді сақтай отырып жүргізілуі керек: – ай аты мен күн реті жазбаша жазылады;
– үй жұмысы сынып жұмысының жалғасы деп есептелінеді де, күн реті жазылмайды; – жаттығу (тапсырма) сөзі толық жазылады. Мысалы: 15-жаттығу (тапсырма); – тапсырмаға сәйкес сөздерді бағандарға бөліп жазғанда бірінші сөзі бас әріптен үтірсіз жазылады. Мысалы: Бала 76 Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год Бақа Барыс; – сынып жұмысын немесе үй жұмысын орындағанда тапсырмалар арасында жол қалдырылмайды; – мәтін азат жолдан басталады; – сынып жұмысы мен үй жұмысының арасында 2 жол қалдырылады; – талдау жасау тапсырмаларын орындағанда жақсы ұшталған қара қарындашпен орындаған жөн; – ереже, емлені белгілеу үшін жасыл сияны қолдануға болады. Баға тапсырмадан кейін сол жаққа нүктесіз қойылады. Талдау жұмыстары қарындашпен орындалады (сөз құрамына, сөйлем мүшелеріне талдау). Төл дыбыстарды дұрыс жазбаса, қызыл жолда дұрыс жазылуы көрсетілуі тиіс. Дәптерге, мүмкіндігінше, мұғалімнің ескертулері жазылып отырады (Дұрыс жаз. Қатесіз көшір.). Дәптерлерді тексеруден кейін келесі сабақта талдау жасалуы қажет. Дәптердегі барлық жұмыс қызыл сиялы қаламмен тексеріледі. Диктанттан жіберілген қателер жол бойынша сол тұстағы қызыл жолға көрсетілуі керек: – орфографиялық қате - / – тыныс белгілер қатесі – ۷ Диктант тексерілгеннен кейін қатемен жұмыс жүргізіледі. Қатемен жұмыс жүргізу жазба жұмысынан кейінгі келесі сабақтың 15-20 минутында іске асырылады. Оқу бағдарламасында «Қатемен жұмыс» түріне арнайы сағат бөлінбегендіктен журналға жазылмайды. Пән бойынша дәптерлерді тексеру тәртібі: 5-9-сыныптарда үй жұмысы күнде тексеріледі; 6-8-сыныптарда күнде сабақтан кейін үлгірімі төмен оқушылардың дәптерлері тексеріледі, үлгірімі жақсы оқушылардың маңызды деген жұмыстары тексеріледі, сонда да бұл сыныптарда аптасына толығымен 1 рет тексерілуі қажет; 9-сыныпта жұмыс дәптерлері аптасына 1-2 рет тексерілуі қажет; 5-9-сыныптарда сөздік дәптерлері айына 1 рет тексеріледі (баға қойылмайды, ескертулер жазылуы ұсынылады). Оқушының қабілеті мен икем дағдыларын қалыптастырып, әрі қарай дамытуда сыныптан тыс жұмыстардың алатын орны ерекше. Оқыту қазақ тілді емес мектептерде «Қазақ тілі» пәнінен сабақтан және сыныптан тыс іс-шараларды ұйымдастыруда келесе мерекелерді ескеру ұсынылады: 22 наурыз – Наурыз мейрамы; 1 мамыр – Қазақстан халықтарының бірлігі мерекесі; 7 мамыр – Отан қоғаушылар күні; 4 маусым – Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері күні; 6 шілде – Астана күні; 30 тамыз – Қазақстан Республикасының Конституциясы күні; 77 Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год 22 қыркүйек - Қазақстан халықтарының тілдері күні; 1 желтоқсан – Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті күні; 16 желтоқсан – Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күні. «Қазақ тілі» пәні мұғалімдерінің әдістемелік бірлестігі қазақ тілі мен әдебиеті пәндері бойынша әдістемелік қызмет көрсетудің, оқу пәндері бойынша сыныптан тыс шаралар мен тәжірибе жұмыстарын ұйымдастырудың негізгі құрылғысы болып табылады. Осыған байланысты, «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәндері мұғалімдерінің әдістемелік бірлестігінің 2016-2017 оқу жылының отырыстарында келесі тақырыптардың қарастырылуы ұсынылады: – «Мәңгілік Ел» ұлттық идеясын жүзеге асыру аясында «Жаңа формация мұғалімі: тәжірибе және кәсіби диалог»; – «Білім беруді жаңарту аясында жаңа ақпараттық технологияарқылы оқушылардың қазақ тілін үйренуге деген ынта-ықыласын арттыру және жан-жақты дамыған, сыни көзқарасыбар тұлға қалыптастыру: халықаралық тәжірибе және отандық практика»; – «Білім беру мазмұнын жаңарту жағдайында smart технологияның оқушы дамуына ықпалы»; – «Оқытуды басқаруға көмектесетін қажетті ең тиімді технологиялар»; – «Біліктілікті арттыру жүйесінде мұғалімнің АКТ құзыреттілігін дамыту» Оқыту қазақ тілді емес мектептердегі «Қазақ тілі» пәнінің мұғалімдеріне қосымша материалдар алу үшін ұсынылатын сайттар: – nao.kz (Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясының ресми айты); – u-s.kz (Ұстаздар сайты); – ustaz.kz(Ашық сабақтар сайты); – testent.ru/news/uroki(Урокиказахскогоязыкаврусской школе); – sabak.ucoz.org/news(Сайт творческих учителей Казахстана); – plani.kz(«Планы.kz» планирование для учителей Казахстана); – agartu.com («Просвещение"-казахстанский педагогический интернет журнал); – testent.ru (Сайт для подготовки к ЕНТ и КТ 2015 – Образовательный сайт); – obrazovanie (Каталог Казахстанских ресурсов); – abiturient.kz(Сайт о современном образовании в Казахстане). «Казахская литература» для школ с русским/узбекским/уйгурским/ таджикским языком обучения Қазақ әдебиетін жаңаша оқыту – шынайы ұлттық патриотизмді қалыптастырып, рухани болмысымыз бен идеялық мұратты орнықтырудың бірден-бір тұжырымы. Пәнді оқыту барысында білім алушыларға білім мазмұнын игертумен қатар, оларға ұлттық тәлім-тәрбиеге негізделген мәдени құндылықтарды, әдет-ғұрып пен салт-дәстүрлерді таныту, оқушылардың тілдік қорын байыту, әдеби білімнің жүйелілігі, үздіксіздігі, сабақтастығы, білім 78 Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год мазмұнының тарихилық сипаты мен пәнаралық байланыс ұстанымдары басшылыққа алынуы тиіс. Оқыту барысында оқушыларға білім мазмұнын игертумен қатар, оларға ұлттық мәдени құндылықтарды таныту, оқушылардың тілдік қорын байыту, әдеби білімнің жүйелілігі, білім мазмұнының сабақтастығы мен пәнаралық байланыс ұстанымдары басшылыққа алынады. Әдеби көркем туынды арқылы оқушының мемлекеттік тілді меңгеру мүмкіндігін арттыру; қазақ халқының әдебиеті, тарихы, тілі, мәдениеті, өнері туралы біртұтас түсініктерін қалыптастыру көзделеді. Оқыту қазақ тілінде емес мектептердегі «Қазақ әдебиеті» пәнін оқыту барысында қазақ тілінде ауызша және жазбаша сөйлеу тілін дамыту, қазақ әдебиеті шығармаларын өз бетінше оқып, түсіне алуын қамтамасыз ететін тілдік негіз қалыптастыруға бағытталған. Жеке тұлғаны жан-жақты дамыту мен қалыптастыру мәселесі А.Құнанбаев, Ы.Алтынсарин, М.Жұмабаев, Ш.Құдайбердіұлы, Ж.Аймауытовтардың шығармаларының негізгі арқауы болған. Әсіресе ұлы ғұлама Абайдың еңбектерінде сауатты, адамгершілігі жоғары, парасатты жан-жақты жетілген тұлға тәрбиелеп жетілдіру мақсаты көзделеді. Әдебиет арқылы оқушы бойында өмір туралы дұрыс талғам, түсінік қалыптастырамыз. Қазақ әдебиетіндегі көркем туындылар арқылы қалаған мамандықты игеріп, өмірден өз орнын табуларына, қалаулы азамат болып өсулеріне тигізетін әсері көп. 5-9-сыныптарда оқу процесі ҚР Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 03 сәуірдегі № 115 бұйрығымен бекітілген (ҚР Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы 18 маусымдағы № 393 бұйрығымен өзгерістермен толықтырулар енгізілген) «Негізгі орта білім беру деңгейінің 5- 9 сыныптары үшін «Қазақ әдебиеті» (оқыту қазақ тілді емес) пәнінен типтік оқу бағдарламасымен жүзегеасырылады. Оқу жүктемесінің көлемі: оқыту орыс тілінде жүргізілетін мектептерде: 5-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағат; 6-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағат; 7-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағат; 8-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағат; 9-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағат; оқыту орыс, ұйғыр, өзбек, тәжік тілдерінде жүргізілетін мектептерде: 5-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағат; 6-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағат; 7-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағат; 8-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағат; 9-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында –34 сағат. Білім алушылардың үлгеріміне ағымдық бақылау, аралық жәнеқорытынды аттестаттау өткізудің үлгілік ережелеріне сәйкес 5-8-сыныптағы білім алушылар оқу жылы аяқталғаннан кейін 31 мамырға дейін емтихан түрінде аралық аттестаттаудан өтеді. Жалпы білім беретін күндізгімектептердің 9-сыныптың білім алушылары таңдауы бойынша «Қазақәдебиеті» пәнінен қорытынды мемлекеттік емтихан түрінде (ауызша) қорытынды аттестаттаудан 79 Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год өтеді.
Шығарма – оқушылардың тілдік және әдебиеттік білімдері мен өзінің таным, түйсік, көзқарасының тәжірибелеріне сүйене отырып өз ойын жүйелі, әдеби тіл қалыбында бере білуге машықтандыратын жазбаша тәжірибелік жұмыстың бірі. Шығарма құрылымы: кіріспе; негізгі бөлім; қорытынды. Шығарма жазуға қойылатын негізгі талаптар: – тақырыпты оқушы өз ойы арқылы толық аша білуі; – жазып отырған тақырыптан алшақтамай, оның мазмұнын нақты ашуы; – шығарманы 5-сыныптан бастап жазады, бірақ 5,6-сыныптарда үйрету шығарма болып саналады, сондықтан 5,6-сыныптарда үлгі жоспар беріледі. Кез келген шығарма мен мазмұндама екі бағамен бағаланады: 1-шісі: жұмысының мазмұны мен көркемдік сапасы, тіл байлығы үшін: – мазмұны мен идеясы, – ой-пікірдің жүйелілігі; – стилі; – грамматикалық сауаттылығы; – әдеби материалдарды пайдалануы. 2-шісі: грамматикалық сауаттылығы үшін: – оқушы жұмысының мәтін мазмұны мен негізгі ойға сәйкестігі, тақырыптың толық ашылуы; – баяндау жүйесі; – сөздік қорының деңгейі; – сөйлем құрылысы, мәтіннің стильдік біртектілігі, сөз шеберлігіне назар аударылады; – орфографиялық, пунктуациялық және грамматикалық қателіктері бойынша сауаттылығы бағаланады. Мазмұндама – оқушының қазақ тілі мен әдебиетінен алған білімін тексерудің негізгі нысандарының бірі. Мазмұндама арқылы баланың өз ойын жазбаша жүйелі баяндай білу қабілеті мен тіл байлығы, сауаттылық деңгейі айқын көрінеді (1, 2-кесте). 1-кесте – Қазақ әдебиеті пәндерінен мазмұндама мәтінінің көлемі
Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год 2-кесте – Мазмұнда мәтінінің шартты белгілері.
Оқушының білім дағдысын қалыптастыруда мазмұндаманың мынандай түрлерін жүргізуге болады: – дайын мәтін бойынша; – сурет бойынша; – аяқталмаған мәтін бойынша мазмұндама. Мәтін мазмұнын мазмұндап жазу формалары әр түрлі болады: – мәтін мазмұнын дәлме-дәл жеткізіп жазу; – мәтін мазмұнын өз бетінше меңгеріп, өз сөзімен құру; – өз ниетімен қосымша оқиға қосу; – мәтін формасын өзгерте мазмұндау, яғни, бірінші жақ, осы шақ формасында немесе керісінше мазмұндау; – қысқарта мазмұндау, яғни, берілген мәтіннің негізгі мәселелерін ғана мазмұндау; – мәтін мазмұнына байланысты дәйексөз және эпиграф келтіре отырып мазмұндау; – берілген мәтін мазмұнына сәйкес ой қорытындысын жасау. Шығарма мен мазмұндаманы бағалау. Оқушы жазбасын тексеру, бағалау негізінен бес салаға бөлініп қарстырылады: мазмұндылығы мен идеялығы; ой-пікірдің жүйелілігі; стилі; грамматикалық сауаттылығы; әдеби материалдарды пайдалануы. Шығарма мен мазмұндама екі бағамен бағаланады: Бірінші баға – мазмұны мен тіл шеберлігіне (көркем тілмен жеткізілуі) қойылса, екінші баға – сауаттылығына, яғни, орфографиялық, пунктуациялық және тілдік нормалардың сақталуына қойылады.
81 Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год 3-кесте – Оқушы дәптерлерінің саны
«Қазақ әдебиеті» пәнінен дәптердегі жазба жұмыстарын келесі тәртіп бойынша орындау ұсынылады: – дәптерге ұқыпты, түсінікті жазу; – көк сиялы қаламмен жазу және қажет кезінде қара қарындаш пайдалану; «Қазақ әдебиеті» пәнінен жазба жұмыстарына арналған дәптер (бұл дәптерге мазмұндамалар, шығармалар, эсселер орындалады) және «Қазақ әдебиеті» пәнінен сөздікке арналған дәптері.
– күн реті мен жұмыс түрінен соң нүкте қойылмайды. Дәптердің басынан, жол тасталмай, барлық жазбалар бір деңгейде жазылады. Үлгі: Қазанның тоғызы Сынып жұмысы Сабақ тақырыбы жазылады. 19-жаттығу; – үй жұмысы сынып жұмысының жалғасы деп есептелінеді де, күн реті жазылмайды; – жаттығу (тапсырма) сөзі толық жазылады. Мысалы: 13-жаттығу (тапсырма); – сынып жұмысын немесе үй жұмысын орындағанда тапсырмалар арасында жол қалдырылмайды; –мәтін азат жолдан басталады; –сынып жұмысы мен үй жұмысының арасында 2 жол қалдырылады. «Қазақ әдебиеті» пәнінен сабақтан тыс іс-шараларды ұйымдастыруда келесі мерекелерді ескеру ұсынылады: – 2 қараша – ағартушы, педагог, фольклоршы, этнограф, жазушы Ыбырай Алтынсариннің туғанына 175 жыл(1841-1889жж); – 5қыркүйек – қазақтың ақыны, әдебиет зерттеуші ғалымы, түркітанушы, публицист, педагог, аудармашы, қоғам қайраткері Ахмет Байтұрсынұлының туғанына 145 жыл (1872-1937жж); – Исатай Таймановтың 225 жылдығы (1791-1838 жж) – халық көтерілісінің саяси көсемі, қайсар қолбасшысы, халық батыры; – 5наурыз – қазақтың көрнекті қоғам қайраткері, қазақтың 20 ғасыр басындағы ұлт-азаттық қозғалысының негізін салушы әрі көсемі, халқымыздың тұңғыш саяси Алаш партиясының ұйымдастырушысы және ұлттық Алашорда автономиялы үкіметінің төрағасы, этнограф, әдебиеттанушы, аудармашы, публицист Әлихан Бөкейхановтың 150 жылдығы (1866-1937 жж); – Қазыбек би Келдібекұлының 350 жылдығы - қазақ халқының XVII – XVIII-ғасырлардағы ұлы үш биінің бірі, көрнекті қоғам және мемлекет 82 Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год қайраткері (1659-1765 жж). Әдістемелік бірлестік білім беру ұйымындағы әдістемелік қызметтіңнегізгі құрылымдық бөлігі болып табылады. Әдістемелік бірлестік бір немесе бірнеше бағыттас пәндер бойынша оқу-тәрбие, әдістемелік, эксперименттік және сыныптан тыс жұмыстарды жүргізеді.
«Мәңгілік Ел» ұлттық идеясын жүзеге асыру аясында «Жаңа формация мұғалімі: тәжірибе және кәсіби диалог»»; «Білім беруді жаңарту аясында жаңа ақпараттық технология арқылыоқушылардың қазақ тілін үйренуге деген ынта-ықыласын арттыру және жан-жақты дамыған, сыни көзқарасы бар тұлға қалыптастыру: халықаралық тәжірибе және отандық практика». «Қазақ әдебиеті» пәнін оқытуда жаңаша әдістер мен иновациялық технологияларын пайдалану оқушының белсенділігін, шығармашылық ізденісін арттырып, пәнге деген қызығушылығын оятады. Осыған орай пәнді оқытуды ұйымдастыру барысында «Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту» жобасын қолдануды ұсынамыз. Мұнда әрбір сабақтың мазмұнына сай әдістер мен тәсілдері дұрыс таңдап, саралап, даралап оқыту ұсынылады. Оқушылардың қазақ тілін өз еркімен, ынтасымен қызыға, түсініп оқуға, қадірлеуге, бағалауға, жақсы меңгеруге, ауызекі дұрыс сөйлеуге үйрету мақсатында белсенді оқыту, коммуникативтік технология негізінде оқытуда қазақ әдебиеті сабақтарында «Әдеби шеңбер», «Болжау», «Блум таксономиясы», «Венн диаграммасы», «Кубизм», «Жолаушының екі жақты күнделігі», «Галлереяны аралау», «Үщ қадамды сұхбат» стратегияларын қолдануарқылы оқушылардың сөздік қорын, ойлау, ауызекі сөйлеу қабілеттерін дамытуға болады. Жалпы алғанда «Қазақ әдебиеті» пәні бойынша сабақтарды түрлендіріп, әр түрлі форматта өткізу ұсынылады, атап айтқанда: тренингтер, дөңгелек үстелдер, баспасөз-конференциялары және т.б. оқушылардың сабақтағы жауапкершілігін, белсенділігін, өзін-өзі бағалауын қамтамасыз етеді. Курс «Абаеведение» «Абайтану» курсы ҚР Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі №115 бұйрығымен бекітілген оқу бағдарламасы арқылы оқыту жүзеге асырылады. Курстың білім мазмұны ұлы ақын шығармаларын терең де, жан-жақты 83 Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год таныту арқылы елжанды, халқымыздың әдебиетін, өнерін, салт-дәстүрін, мәдениетін, тілін ұлттық құндылық ретінде бағалайтын, эстетикалық талғамы жоғары, білім, білік, дағдылармен қаруланған, түйген ойларын іс жүзінде өз кәдесіне жарата білетін, ұлттық сана-сезімі қалыптасқан, өркениетті қоғамда өмір сүруге лайықты, терең ойлайтын дара тұлға қалыптастыруға бағытталған. Курсты қазақ тілі мен әдебиеті немесе біліктілікті арттыру және қайта даярлау бойынша арнайы курстардан өткен пән мұғалімдері жүргізеді. Мұғалімдерге көмек ретінде «Абайтану» курсы бағдарламасының мазмұнын жобалау мен өткізу бойынша әдістемелік құралдар әзірленіп, Академия сайтына (www.nao.kz) орналастырылды. Жалпы білім беретін мектептердің 9-сыныбына арналған «Абайтану» курсын ҚР БҒМ 2012 жылғы 8 қарашадағы №500 бұйрығымен бекітілген негізгі орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларының вариативтік компоненті есебінен жүргізу ұсынылады. Курс жүктемесінің көлемі: 9-сыныпта – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағатты құрайды. Курс бойынша білім алушылардың оқу жетістігін ағымдық бағалау, сондай-ақ емтихан жүргізілмейді. «Русский язык» для школ с русским языком обучения Предмет обучения в школьном курсе русского языка – современный русский литературный язык в его реальном функционировании в условиях полиэтнического Казахстана. Он закладывает фундамент общего филологического образования учащихся как целостной системы, изучающей духовную культуру народа, выраженную в языке и литературном творчестве. Программа предполагает изучение теоретических сведений о языке, имеющих познавательно-практическую направленность, которая обеспечит эффективное общение в социально -бытовой, социально-культурной, официально-деловой сферах общения. В целом, все содержание учебного предмета направлено на повышение культуры общения на русском языке и формирует навыки, необходимые для активной социальной и производственной деятельности конкурентоспособной личности в современном мире. Цель обучения русскому языку – воспитание творчески активной языковой личности путем формирования языковой, речевой, коммуникативной компетенций на основе: – освоения описательной и функциональной языковой системы, норм употребления средств разных уровней, активизации последних в продуктивной речевой деятельности, обогащения словарного запаса и синтаксического строя речи; – овладения законами построения связного высказывания, общей культурой общения, механизмами совершенствования речи и творческого использования языка. Предмет «Русский язык» должен быть направлен на формирование коммуникативных навыков учащихся, чтобы учащийся мог в любой 84 Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год стандартной и нестандартной ситуации высказать собственную точку зрения, доказать и обосновать при необходимости, умело вести диалог в условиях межкультурной коммуникации . Важным компонентом в обучении русскому языку должна быть ориентация на формирование функциональной грамотности личности, одним из компонентов которой является грамотность чтения. В связи с этим при обучении русскому языку необходимо усилить работу по формированию данного вида функциональной грамотности как необходимого навыка применения знаний и умений при решении широкого диапазона жизненных задач в различных сферах человеческой деятельности, а также в межличностном общении и социальных отношениях. Следует усилить работу с текстом как источником информации, направленную на развитие скорочтения, умений выделять главную и второстепенную, явную и скрытую, текстовую и внетекстовую информацию, лаконично представлять информацию и выступать перед публикой, излагать собственную точку зрения, аргументировать ее в устной (в дискуссиях, дебатах, докладе и др.) и письменной ( эссе) формах. На уроках с целью формирования ИКТ - компетенций учащихся следует включать разнообразные виды работы с информацией из различных источников, включая инновационные коммуникационные технологии (словари, справочники, СМИ, интернет, компьютер и др.). Поскольку предметом обучения является современный русский литературный язык в его реальном функционировании в современных условиях полиэтнического Казахстана, на уроках русского языка рекомендуется использовать тесты различных стилей и жанров, охватывающих различные аспекты социально-экономической и культурной жизни общества. Работа с художественными, научными, научно-популярными текстами и текстами СМИ, фрагментами речевого общения в официальной/неофициальной обстановке позволят учащимся повысить уровень орфографической, пунктуационной, стилистической грамотности, а также уровень речевой культуры, отработать навыки анализа и составления связных высказываний различных стилей, типов и жанров речи. При отборе текстового материала необходимо усилить воспитательный компонент содержания образования. Тексты должны быть отобраны с учетом этнокультурного компонента (сведения о национально-культурной специфике русского языка, о культуре русского, казахского народов и других народов, проживающих на территории нашей страны). Содержание текстов должно быть направлено на формирование духовно-нравственных качеств и патриотических чувств учащихся, на формирование казахстанского патриотизма и стремления воплотить в жизнь общенациональную идею «Mәңгілік Ел», на развитие толерантности и умения общаться в условиях межэтнической и межкультурной коммуникации. Организация учебного процесса при ориентации на развитие критического мышления предполагает равноправные взаимодействия субъектов обучения, диалогические отношения между ними, возможность высказывать свои 85 Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год суждения, рассчитывая быть услышанным, выслушивать, понимать и принимать другие мнения, выстраивать систему аргументов в защиту своей позиции, сопоставлять разные позиции, участвуя вдискуссии. При изучении предмета «Русский язык» развитие критического мышления должно быть связано в первую очередь с работой с текстом. При этом необходимо объединение приемов учебной работы по видам учебной деятельности в зависимости от характера текста (текст информационный или художественный) и способа работы с ним (чтение готового текста или создание письменного текста). Чтение имеет огромный развивающий и воспитательный потенциал: приобщает ребенка к духовному опыту человечества, развивает его ум, облагораживает чувства. При изучении русского языка учащиеся будут глубже понимать прочитанное, овладеют активными способами чтения и приемами работы с художественным текстом, что позволит повысить культуру речи, эстетическое развитие, сформирует активную личность, умеющую творчески и самостоятельно работать с текстом, информацией. Необходимо развивать такие читательские умения, как нахождение информации, заданной в явном виде; формулирование выводов; интерпретация обобщение информации; анализ и оценка содержания, языковыхособенностей структуры текста. При повышении уровня орфографической и пунктуационной грамотности учащихся следует уделять большое внимание внутрипредметным связям (морфемика, словообразование, лексика и этимология), формированию умения распознавать разнообразные синтаксические структуры в тексте и применять полученные знания на практике, в продуктивной речевой деятельности. В связи с этим важно формировать представления о системе русского языка (фонетика, лексика, состав слова и словообразование, морфология, синтаксис), правилах функционирования языковых средств в речи, нормах русского литературного языка, об обогащении словарного запаса и грамматического строя речи . При изучении любого языкового явления необходимо опираться на его семантическую характеристику и функциональные особенности, что способствует развитию у учащихся чувства языка, потребности совершенствовать свою речь. Для совершенствования коммуникативных навыков и развития чувства языка важно проводить работу с синонимами, антонимами на разных языковых уровнях, осуществлять стилистический и жанровый анализ текстов, редактирование текста, стилистическую и жанровую трансформацию текста и др. Также в процессе обучения русскому языку необходимо использовать различные формы коллективной и индивидуальной работы, обсуждение проблемных вопросов, решение лингвистических задач и др. Для более глубокого изучения предмета «Русский язык» учащимся можно предложить дополнительные корректировочные курсы по орфографии, пунктуации и культуре речи. Количество часов по русскому языку составляет: в 5, 6, 7, 8 классах – 3 часа в неделю, общее количество в год – по 102 часа 86 Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год каждом классе; 9 классе – 2 часа в неделю, общее количество в год – 68 часов. Всего на изучение курса в 5 классе выделено 102 ч., из них 20 ч. – на развитие речи: письменные, контрольные работы и тестирование: 5 диктантов (1 стартовый , далее по одному в четверть); 2 изложения (по одному в полугодие); 2 сочинения (по одному в полугодие); 2 контрольные работы (по одной в полугодие); 2 тестирования (по одному в полугодие; по усмотрению учителя на тестирование возможно отводить 20-25 минут урока после повторения) . Объем контрольных диктантов – 90-110 слов, с грамматическим заданием – на 10-20 слов меньше (в зависимости от сложности и объема грамматического задания). Объем текста для подробного изложения – 100-150 слов, для сжатого изложения , итоговых , контрольных изложений – на 30-60 слов больше. Объем классных сочинений – 0,5-1,0 страницы. На изучение курса в 6 классе выделено 102 ч., из них 20 ч . – на развитие речи: письменные, контрольные работы и тестирование: 5 диктантов (1 стартовый, далее по одному в четверть); 3 изложения (2 в первом полугодии, одно – во втором полугодии); 3 сочинения (1 в первом полугодии, 2 – во втором полугодии); 3 контрольные работы (1 – в первом полугодии, 2 – во втором полугодии); 3 тестирования (2 – в первом полугодии, 1 – во втором полугодии; по усмотрению учителя на тестирование возможно отводить 20-25 минут урока после повторения). Объем контрольных диктантов – 110-120- 130 слов, с грамматическим заданием – на 10-20 слов меньше (в зависимости от сложности объема грамматического задания). Объем текста для подробного изложения – 150-200 слов, для сжатого изложения, итоговых, контрольных изложений – на 30-60 слов больше. Объем классных сочинений – 1,0-1,5 страницы. На изучение курса в 7 классе выделено 102 ч., из них 20 ч. – на развитие речи: письменные, контрольные работы и тестирование: 5 диктантов (1 стартовый, далее по одному в четверть); 3 изложения (2 в первом полугодии, одно – во втором полугодии); 3 сочинения (1 в первом полугодии, 2 – во втором полугодии); 3 контрольные работы (1 – в первом полугодии, 2 – во втором полугодии); 3 тестирования (2 – в первом полугодии, 1 – во втором полугодии; по усмотрению учителя на тестирование возможно отводить 20-25 минут урока после повторения). Объем контрольных диктантов–120-140 слов, с грамматическим заданием – на 10-20 слов меньше (в зависимости от сложности объема грамматического задания). Объем текста для подробного изложения – 200-250 слов, для сжатого изложения, итоговых, контрольных и экзаменационных изложений – на 30-60 слов больше. Объем классных сочинений – 1,5-2,0 страницы. На изучение курса в 8 классе выделено 102 ч., из них 20 ч. – на развитие речи: письменные, контрольные работы и тестирование: 5 диктантов (1 стартовый, далее по одному в четверть); 3 изложения (2 в первом полугодии, одно – во втором полугодии); 3 сочинения (1 в первом полугодии, 2 – во втором полугодии); 2 контрольные работы (по 1 в полугодие); 3 тестирования (1 – в первом полугодии, 2 – во втором полугодии; по усмотрению учителя на 87 Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год тестирование возможно отводить 20-25 минут урока после повторения ). Объем контрольных диктантов – 140-150 слов, с грамматическим заданием – на 10-20 слов меньше (в зависимости от сложности и объема грамматического задания). Объем текста для подробного изложения – 250-350 слов, для сжатого изложения , итоговых, контрольных изложений – на 30-60 слов.Объем классных сочинений – 2,0-2,5 страницы. На изучение курса в 9 классе выделено 68 ч., из них 12 ч . – на развитие речи: письменные, контрольные работы и тестирование: 5 диктантов (1 стартовый, далее по одному в четверть); 3 изложения (2 в первом полугодии, одно – во втором полугодии ); 3 сочинения (1 в первом полугодии, 2 – во втором полугодии); 2 контрольные работы (по 1 в полугодие); 2 тестирования (1 – в первом полугодии, 2 – во втором полугодии; по усмотрению учителя на тестирование возможно отводить 20-25 минут урока после повторения ). Объем контрольных диктантов – 150-170 слов, с грамматическим заданием – на 10-20 слов меньше (в зависимости от сложности и объема грамматического задания). Объем текста для подробного изложения – 350-400 слов, для сжатого изложения, итоговых, контрольных изложений – на 30-60 слов больше. Объем классных сочинений – 2,5-3,0 страницы.
Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год развернутость, логичность, завершенность), языковая правильность в области лексики, грамматики (морфология, синтаксис), стилистики (соответствие стилю текста-источника/ оригинальность мысли, проявление собственного стиля), орфографии и пунктуации. Учащиеся 5-9 классов имеют две рабочие тетради по русскому языку, тетрадь для контрольных работ по русскому языку, тетрадь для работ по развитию речи. Требования к ведению тетрадей по русскому языку: Тетрадей по русскому языку должно быть две – одна сдаётся на проверку, вторая остаётся на руках. Тетрадь должна быть в линейку, состоять из 12листов. Писать следует аккуратным почерком синей ручкой, не допускать неразборчивогонаписания. Необходимо соблюдать поля с внешней стороны, то есть не писать на полях.
Следует соблюдать красную строку (делать отступ). Если в конце страницы после даты и наименования работы не помещается хотя бы одна строчка текста, нужно пропустить строку и перейти на новуюстраницу. Между датой, заголовком, наименованием вида работы и текстом строка непропускается. Между заключительной строкой текста одной письменной работы и датой или заголовком следующей работы пропускаются 2линейки. Верхняя строчка на странице непропускается. Ошибки учащийся исправляет только ручкой. Все перечеркивания выполняются карандашом. Пользоваться корректором неразрешается. Запись в тетради выглядит следующим образом (5-9 классы): Пятое сентября. Домашняя работа. Упражнение 7. В столбики слова выписываются с маленькой буквы, запятые не ставятся. В строчку слова выписываются следующим образом: первое с прописной, остальные со строчной буквы, запятая ставится. Словосочетания пишутся с маленькой буквы. Названия падежей обозначаются с большой буквы (Р. п.). Спряжения глаголов обозначаются римскими цифрами (I спр.). Род существительных обозначается маленькими буквами (м.р.). Нормы оценки письменных контрольных работ и устных ответов учащихся Часть I. Оценка устных ответов учащихся Устный опрос является одним из основных способов учета знаний учащихся по литературе и русскомуязыку.
Инструктивно-методическое письмо ǀ 2016-2017 учебный год При оценке ответа ученика надо руководствоваться следующими критериями, учитывать: полноту и правильность ответа; степень осознанности, понимания изученного; языковое оформление ответа.
обнаруживает понимание материала, может обосновать свои суждения, применить знания на практике, привести необходимые примеры не только из учебника, но и самостоятельносоставленные; излагает материал последовательно и правильно с точки зрения норм литературного языка. «4» 1) ученик дает ответ, удовлетворяющий тем же требованиям, что и для отметки «5», но допускает 1 - 2 ошибки , которые сам же исправляет, и 1 - 2 недочета в последовательности и языковом оформлении излагаемого. «3» 1) ученик обнаруживает знание и понимание основных положений данной темы,
– излагает материал неполно и допускает неточности в определении понятий или формулировкеправил; – не умеет достаточно глубоко и доказательно обосновать свои суждения и привести своипримеры; – излагает материал непоследовательно и допускает ошибки в языковом оформлении излагаемого. Отметка «2» ставится, если ученик обнаруживает незнание большей части соответствующего раздела изучаемого материала, допускает ошибки в формулировке определений и правил, искажающие их смысл, беспорядочно и неуверенно излагает материал. Оценка «2» отмечает такие недостатки в подготовке ученика, которые являются серьезным препятствием к успешному овладению последующим материалом. Отметка «1» не ставится. Отметка («5», «4», «3») может ставиться не только за единовременный ответ (когда на проверку подготовки ученика отводится определенное время), но и за рассредоточенный во времени, т.е. за сумму ответов, данных учеником на протяжении урока (выводится поурочный балл), при условии, если в процессе урока не только заслушивались ответы учащегося, но и осуществлялась проверка его умения применять знания на практике. жүктеу/скачать 3,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||