Оқыту әдістерін тиімді қолдану арқылы мектепте математикалық білім беру [ 60 бет ]

Жоспар

Кіріспе

1.1. ''Оқыту әдісі'' ұғымының мән-мағынасы

1.2. Оқыту әдістерін топтамалау және олардың сипаттамасы

ІІ-бөлім. Математиканы оқыту барысында оқыту әдістерін үйлесімді қолдану жолдары.

2.1. Оқыту әдістерінің үйлесімділігі және оның критерийлері

2.2. Мектеп математикасын оқыту барысында оқыту әдістерін үйлесімді қолданудың тәжірибесі

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Кіріспе

Қоғамдағы болып жатқан әлеуметтік-экономикалық және саяси өзгерістер білім беру саласын жетілдіруді талап етеді. Әсіресе қоғамдағы оқу-ағарту, білім беру салаларындағы гуманитарландыру мен демократияландыру процестері, ең алдымен, білім мазмұнын жаңартуды қазіргі заман талаптарына сәйкес болуын қажет етіп отыр. “Білім берудің гуманитарлық сипаты, онда адам тек жай зерттеу обьектісі ретінде ғана емес, ең алдымен, шығармашылық пен таным субьектісі құдіретті мәдениет үлгілерін дүниеге әкелген, әрі өзінің шығармашылыққа деген құлшынысымен оқушыларды баурап әкететін субьект ретінде көрінуімен бедерленеді”- делінген Қазақстан Республикасы гуманитарлық білім беру тұжырымдамасында. Міне, мынадай мақсатқа жету - білім мазмұнын жаңартумен қатар, оқытудың әдіс- тәсілдері мен әр алуан құралдарын қолданудың тиімділігін арттыру міндетін жүзеге асыруды қажет етеді.

Ұлы ғалым-педагогтар (Әл-Фараби, Я.А.Коменский, И.Г. Песталоцци, Ж.Ж.Руссо, И.Герберт, А.Дистерверг, К.Д.Ушинский, Ы.Алтынсарин т.б) оқыту әдістері арқылы оқушылардың ақыл-ой қабілеттері мен дербестігін дамытуға баса назар аударғаны тегін емес.

Жалпы оқыту әдістерінің өзіне тән тарихы бар, оған үлес қосқандар да баршылық. 20-жылдары Ресейлік Б.Е.Райков, К.И.Ягодовский, М.М.Пистрак оқытудың түсіндірме, практикалық, еңбек, эвристикалық, зерттеу, лабораториялық әдістерін ұсынды. 30-жылдары Ресейлік М.М.Пистрак, П.Н.Щимбириев, И.Т.Огородников оқытудың жаңа әдістерін: әңгіме, әңгімелесу, көрсету, демонстрация, лекция, кітаппен жұмыс, лабораториялық жұмысты ұсынды. 50-жылдары Д.О.Лордкипанидзе әдістерді топтастырып үш түрін берді: сөздік, кітаппен жұмыс, оқыту-практикалық. 60-жылдары Е.Я.Голант, С.Г.Шаповаленко, Н.М.Верзилин білім көзін негізге алып, оқыту әдістерінің жаңа жіктеуін енгізді: сөздік, көрнекілік, практикалық. И.А.Данилов пен Б.П.Есипов әдістер классификациясын (жіктеп-топтау) жасағанда оқыту процесінде іске асырылатын дидактикалық міндеттерді негіз етіп алды: жаңа білімді меңгеру, білікті, дағдыны қалыптастыру, білімді қолдану, бекіту, шығармашылық іс-әрекетін дамыту. Дидактикаға оның ішінде оқыту әдістеріне үлес қосқандар: С.Т.Шацкий, Н.А.Менчинская, В.В.Краевский, М.И.Паламарчук, С.Г.Шаповаленко, А.Н.Леонтьев, Г.И.Щукина, И.Д.Зверев, М.Н.Скаткин, Ю.К.Бабанский, Б.Т.Лихачев, И.Ф.Харламов, Р.Г.Лемберг, Н.А.Сорокин т.б.

Ал Қазақстанда оқыту процесінің нәтижелі және сапалы болуы оқыту әдістерін тиімді шығармашылықпен жүзеге асырылуына байланысты Р.Г.Лемберг, Т.С.Сабыров, Ж.Б.Қоянбаев, Р.М.Қоянбаев және тағы басқалардың еңбектерін атауға болады.

Дидактикалық түрде негізделген оқыту әдістері танымдық қатынастың жолдары арқылы күнделікті танымдық әдістер мен ғылыми танымдық әдістерді байланыстыру арқылы іске асады. 1997-98 оқу жылынан бастап мектептер оқытудың жаңа мазмұнына көше бастады. Осыған орай жалпы мекткпте берілетін білімнің тұжырымдамасы, мемлекеттік стандарты, жаңа типтік оқу жоспары мен бағдарламалары жасалды. Қазақстан Республикасы жалпы орта білім беру стандартында көрсетілгендей білімнің мазмұны өзгерумен бірге әр пән бойынша білім мазмұнын оқытудың әдістемесі де түбегейлі өзгеріп отыр. Мектеп тәжірибесінен енгізіліп отырған төл оқулықтардың жаңа толқынында дамыта оқыту технологиясының мүмкін бір нұсқасы берілген. Сол себептен жаңа материалды түсіндіру кезеңдерінде қолданылатын әр алуан әдістерді де жетілдіру қажеттігі байқалады.

Дегенмен оқыту әдістерінің қолайлы етіп таңдаудың теориялық қағидалары мен тәжірибесінде бірізділіктің болмауы байқалуда. Осыдан келіп оқыту әдістерін тиімді қолданудың теориясы мен тәжірибесі арасындағы қарама-қайшылық орын алуда. Осы қарама-қайшылықты шешу мақсатында зерттеу жұмысымыздың тақырыбын: ”Оқыту әдістерін тиімді қолдану арқылы мектепте математикалық білім беру. ” деп алдық.

Зерттеудің мақсаты:

Математикалық ұғымдар мен іс-әрекет тәсілдерінің мазмұны мен мән-мағынасына орай оқыту әдістерін тиімді қолданудың жолдарын айқындау.

Зерттеудің міндеттері:

1. Оқыту әдістерін саралау және олардың ерекшеліктері мен мәнді белгілерін айқындау мәселесіне шолу жасау.

2. Ұғымдарды және іс-әрекет тәсілдерін оқытып үйретуде қолданылатын әдістерді іріктеу.

3. Математиканы оқыту барысында әдістерді үйлесімді қолданудың критерийлерін жасау.

4. Математиканы оқыту барысында әдістерді үйлесімді қолданудың әдістемесін сынақтан өткізу және оның нәтижелері.

Ғылыми болжамы: оқу материалының түрі мен мазмұнына және оқыту әдістерінің үйлесімділігі критерийлеріне орай іріктелген олардың түрлерін қолдану білім, білік және дағдылардың сапасын арттырады, өйткені осылай болғанда ғана оқу-танымдық процесті ұйымдастыру барысында мұғалім мен оқушылардың бірлескен іс-әрекетінің тиімділігі артады.

Зерттеу обьектісі - Мектептегі математиканы оқыту

процесі.

Зерттеу пәні – Ортта мектеп математикасын оқыту барысында оқыту әдістерін үйлесімді қолдану.

Зерттеу әдістері:

- Психологиялық-педагогикалық әдебиеттерге шолу;

- оқулықтар, бағдарламалар, білім мемлекеттік стандартты талдау;

- байқау, бақылау, оқыту әдістерін салыстырмалы талдау;

- тәжірибе және оның нәтижелерін қорытындылау.

Зерттеу жұмысының базасы:

Сонымен, біздің зерттеу жұмысымыз: кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Кіріспеде зерттеу жұмысының көкейкестілігі, мақсаты, міндеттері, обьектісі, пәні, зерттеу әдістері айқындалды.

Бірінші тарауда педагогика ғылымында оқыту әдістерінің зерттелуі, қалыптасуы және оларды топтастыру мәселелері, сонымен бірге оқыту әдістеріне жалпы сипаттама жасалған.

Екінші тарауда математиканы оқыту барысында оқыту әдістерін үйлесімді қолданудың жолдары және оның критерийлері көрсетілген және орта білім беретін мектеп математикасын оқыту барысында оқыту әдістерін үйлесімді қолданудың озат педагогикалық тәжірибесі мен өз тәжірибем мысалдар арқылы көрсетілген.

Қорытындыда орта мекткпте математикалық білім берудің өзіндік ерекшелігін және математика пәнінің табиғаты, өзіндік орны мен мақсатына сәйкес, осы пән бойынша орта сыныптың сабақтарында “түсіндіру,” “түсіндірме,” “әңгіме,” “әңгімелесу,” “проблемалы баяндау,” “ішінара іздену немесе эвристикалық әңгімелеу” сияқты әдіс түрлері қолданылып келе жатқаны тұжырымдалады.

Қолданылған әдебиеттер

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. АõметоА С. Бастауыш кластарда білім берудің тиімділігін арттыру жолдары. Алматы, Рауан, 1994.

2. °бдірайымоАа Р. µлттық үрдістен үйренеріміз көп. Бастауыш мектеп, 1991 № 4, 39-43 беттер.

3. Бабанский Þ.К. Методы обу÷ениÿ А соАременной обùеобразоАательной школе. М, 1985.

4. БекжүрсіноАа ±. Ойын – тиімді тәсіл. Бастауыш мектеп, 1991 № 10, 28-29 беттер.

5. БантоАа М.А., БельтþкоАа Г.А. Бастауыш кластарда математиканы оқыту методикасы. Алматы, 1979.

6. БидосоА °. Математиканы оқыту методикасы. А, 1989.

7. БержаноА Қ, Мусин С. Педагогика тариõы. Алматы, Мектеп, 1989.

8. Аыбор методоА обу÷ениÿ А средней школе. Под. ред. Þ.К.Бабанского. М, 1984.

9. Крупскаÿ Н.К. Методические заметки. Пед.со÷. А 10-ти томаõ. 3-том, стр 557.

10. КөнекбаеА Н. Оқыту теориÿсы: Мектеп мұғалімдеріне арналған көмекші құрал. Алматы, Мектеп, 1976.

11. ҚоÿнбаеА Ж.Б., ҚоÿнбаеА Р.М. Педагогика. Астана, 1998.

12. ҚоÿнбаеА Р.М. Қысқаша педагогикалық сөздік. Алматы, 1993.

13. ҚоÿнбаеА Р.М. Білім беру және оқыту теориÿсы. Алматы, 1990.

14. ҚосаноА Б.М. Математикадан дидактикалық материалдар. 1-сынып. Алматы, Атамұра, 1997.

15. Құрманалина Ш.Õ. Дидактикалық ойындар және қызықты тапсырмалар. Алматы, Атамұра, 1997.

16. ҚосаноА Б.М. Қазақстандағы әдістемеліқ-к-матемтаикалық ой-пікірдің қалыптасу тариõы. Алматы, 1999.

17. Қазақстан Республикасы бастауыш білім стандарты. Алматы, 1997.

18. Лернер И.ß. Дидакти÷еские осноАы методоА обу÷ениÿ. М, 1984.

19. Мұстаôина З. Дециметр - ұзындық өлшемі. Бастауыш мектеп, 1995 № 12, 12-13 беттер.

20. Методика на÷ального обу÷ениÿ математики. Под. ред. Скаткина М.Н. 1972.

21. МеңжаноАа А. Педагогикалық пәндерді оқыту әдістемесі. А, 1996.

22. Оқу-тәрбие жұмысындағы тиімді әдістер: Бастауыш класс мұғалімдерінің іс-тәжірибелерінен. Алматы, Мектеп, 1978. 64-бет.

23. ОспаноА Т.Қ., Құрманалина Ш. Математиканың бастауыш курсын оқыту әдістемесі. ІІ-бөлім. А, 1996.

24. ОспаноА Т.Қ. және т.б. Математика-1. Алматы, Атамұра, 1997.

25. ОспаноА Т.Қ. және т.б. Математиканы оқыту әдістемесі. 1-сынып. Алматы, Атамұра, 1997.

26. ОспаноА Т.Қ. және т.б. Математика дәптері № 1. Алматы, Атамұра, 1997.

27. ОспаноА Т.Қ. және т.б. Математика дәптері № 2. Алматы, Атамұра, 1997.

28. ´стеміроА К. Оқыту құралдарын пайдалану негіздері. Алматы, Мектеп, 1989.

29. Педагогикалық ізденіс. Педагогика. Алматы, 1987.

30. Педагоги÷ескаÿ ýнциклопедиÿ. 2-том. М, 1965. Стр. 812.

31. ÕарламоА И.Ô. Как актиАизироАать у÷ение школьникоА. Минск, 1975.

32. СабыроА Т.С. Оқыту теориÿсының негіздері. Алматы, 1993.

33. СабыроА Т.С. Оқушы жастардың танымдық әрекетін арттырудағы оқытудың әдістері мен ôормаларының дидактикалық жүйесін тиімді қолдануға мұғалімді даÿрлаудың теориÿлық негіздері. Пед. ғыл. Докторы ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертациÿ. А, 1996.

34. Сабақ беру тиімділігін арттыру жолдары. Республикалық ÕÕІУ педоқулардың материалдары. Көкшетау, тамыз. (Құрастырған Б.СманоА). А, Мектеп, 1989.

35. Төртжылдық бастауыш мектеп бағдарламасы. А, 1997.

36. ТазақұлоАа З. Көбейту және бөлу таблицасын оқыту. Бастауыш мектеп, 1991 № 8, 31-34 беттер.

37. БегалиеА Т. Педагогика оқу құралы. Қысқаша лекциÿлар курсы. Оқу құралы. Тараз, 2001.

38. °биеА Ж, БабаеА С, ҚұдиÿроАа А. Педагогика. А,2004.

39. СадықоА Т.С., °білқасымоАа А.Е. Жоғары мектепте білім берудің дидактикалық негіздері. А, ±ылым, 2003.

40. НұрғалиеАа Г.Қ. Оқыту әдістері. А, 1991.

41. СабыроА Т.С. Болашақ мұғалімдердің дидактикалық дайындығын жетілдіру. А, 1999.

Дисциплина: Педагогика

Тип работы: Дипломдық жұмыс

Чтобы скачать эту работу Вам нужно отправить SMS сообщение на номер 4161 с текстом dam 207019

Не забудьте поставить один пробел между dam и номером. Все буквы в сообщении латинские. Стоимость SMS 700 тенге. Пароль придет в течений 1-2 минуты на Ваш телефон в виде SMS сообщения. Введите полученный пароль в ячейку снизу и нажмите на кнопку "Скачать".

Пароль

Скачать

Оқыту әдістерін тиімді қолдану арқылы мектепте математикалық білім беру

Мазмұны

Кіріспе

1. ''Оқыту әдісі'' ұғымының мән-мағынасы

2. ... ... ... және ... ... ... ... барысында оқыту әдістерін үйлесімді қолдану

жолдары.

2.2. ... ... ... ... ... әдістерін үйлесімді

қолданудың тәжірибесі

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... және ... білім беру саласын жетілдіруді талап етеді. ... ... ... беру ... ... ... процестері, ең алдымен, білім мазмұнын жаңартуды

қазіргі ... ... ... ... ... етіп ... “Білім

берудің гуманитарлық сипаты, онда адам тек жай ... ... ғана ... ең ... ... пен таным субьектісі

құдіретті мәдениет үлгілерін дүниеге әкелген, әрі өзінің шығармашылыққа

деген ... ... ... ... субьект ретінде

көрінуімен бедерленеді”- делінген Қазақстан Республикасы ... беру ... ... ... мақсатқа жету - білім

мазмұнын жаңартумен қатар, оқытудың ... ... мен әр ... ... тиімділігін арттыру міндетін жүзеге асыруды

қажет етеді.

Ұлы ... ... ... И.Г. Песталоцци,

Ж.Ж.Руссо, И.Герберт, А.Дистерверг, К.Д.Ушинский, Ы.Алтынсарин т.б) оқыту

әдістері ... ... ... ... мен ... баса ... ... тегін емес.

Жалпы оқыту әдістерінің өзіне тән тарихы бар, оған үлес қосқандар

да ... ... ... ... ... ... түсіндірме, практикалық, еңбек, эвристикалық, зерттеу,

лабораториялық әдістерін ... ... ... ... ... оқытудың жаңа әдістерін: ... ... ... лекция, кітаппен жұмыс, лабораториялық

жұмысты ұсынды. 50-жылдары Д.О.Лордкипанидзе әдістерді ... ... ... ... ... ... оқыту-практикалық. 60-жылдары

Е.Я.Голант, С.Г.Шаповаленко, ... ... ... негізге алып,

оқыту әдістерінің жаңа ... ... ... ... ... пен Б.П.Есипов әдістер классификациясын (жіктеп-

топтау) жасағанда оқыту процесінде іске ... ... ... етіп алды: жаңа білімді ... ... ... білімді қолдану, бекіту, шығармашылық іс-әрекетін дамыту.

Дидактикаға оның ішінде оқыту әдістеріне үлес ... ... ... ... ... ... И.Д.Зверев, М.Н.Скаткин, ... ... ... ... ... Қазақстанда оқыту процесінің нәтижелі және сапалы болуы ... ... ... жүзеге асырылуына байланысты

Р.Г.Лемберг, Т.С.Сабыров, Ж.Б.Қоянбаев, Р.М.Қоянбаев және тағы басқалардың

еңбектерін ... ... ... негізделген оқыту әдістері танымдық қатынастың

жолдары арқылы күнделікті танымдық ... мен ... ... ... арқылы іске асады. 1997-98 оқу жылынан бастап

мектептер ... жаңа ... көше ... Осыған орай жалпы

мекткпте берілетін білімнің ... ... ... ... оқу ... мен ... ... Қазақстан Республикасы

жалпы орта білім беру стандартында көрсетілгендей білімнің мазмұны

өзгерумен ... әр пән ... ... ... ... ... де

түбегейлі өзгеріп отыр. Мектеп тәжірибесінен енгізіліп отырған төл

оқулықтардың жаңа ... ... ... ... ... ... берілген. Сол себептен жаңа материалды түсіндіру ... әр ... ... де ... ... байқалады.

Дегенмен оқыту әдістерінің ... етіп ... ... мен ... ... болмауы байқалуда. Осыдан

келіп оқыту әдістерін тиімді қолданудың теориясы мен тәжірибесі ... орын ... Осы ... шешу ... зерттеу

жұмысымыздың тақырыбын: ”Оқыту әдістерін тиімді қолдану арқылы мектепте

математикалық білім беру. ” деп ... ... ... мен ... ... ... мен мән-

мағынасына орай оқыту әдістерін тиімді қолданудың жолдарын ... ... ... ... ... және олардың ерекшеліктері мен мәнді белгілерін

айқындау мәселесіне шолу жасау.

2. Ұғымдарды және іс-әрекет тәсілдерін ... ... ... іріктеу.

3. Математиканы оқыту барысында әдістерді ... ... ... ... оқыту барысында әдістерді ... ... ... ... және оның ... болжамы: оқу материалының түрі мен мазмұнына және ... ... ... орай ... ... ... ... білік және дағдылардың сапасын арттырады, өйткені осылай

болғанда ғана оқу-танымдық ... ... ... ... ... бірлескен іс-әрекетінің тиімділігі артады.

Зерттеу обьектісі - Мектептегі математиканы оқыту

процесі.

Зерттеу пәні – ... ... ... ... ... ... ... қолдану.

Зерттеу әдістері:

- Психологиялық-педагогикалық әдебиеттерге шолу;

- оқулықтар, бағдарламалар, білім мемлекеттік стандартты талдау;

- байқау, бақылау, оқыту әдістерін ... ... ... және оның ... қорытындылау.

Зерттеу жұмысының базасы:

Сонымен, біздің зерттеу жұмысымыз: кіріспеден, екі ... ... ... ... тұрады.

Кіріспеде зерттеу жұмысының көкейкестілігі, ... ... ... ... ... айқындалды.

Бірінші тарауда педагогика ғылымында оқыту ... ... және ... ... ... ... бірге оқыту

әдістеріне жалпы сипаттама жасалған.

Екінші тарауда математиканы ... ... ... ... ... ... және оның критерийлері көрсетілген және орта ... ... ... ... ... ... ... үйлесімді

қолданудың озат педагогикалық тәжірибесі мен өз тәжірибем мысалдар арқылы

көрсетілген.

Қорытындыда орта мекткпте математикалық ... ... ... және ... пәнінің табиғаты, өзіндік орны мен мақсатына

сәйкес, осы пән ... орта ... ... ... ... ... ... баяндау,” “ішінара

іздену немесе эвристикалық әңгімелеу” ... әдіс ... ... ... ... Педагогика ғылымында оқыту әдістерінің қарастырылу жайы.

1. “Оқыту әдісі” ұғымының мән-мағынасы.

Оқыту әдісі - ... ең ... ... ... ... Оқыту

әдістері білім берудің мазмұны сияқты, оқытудың жалпы мақсаттары ... ... ... ... ... және ... ... оқыту

әдістерін тиімді творчестволықпен жүзеге асыруына байланысты. Оқыту әдісі

ақыл-ой, санаға байланысты. Онсыз ешқандай оқыту әдісі жоқ. ... ... ... ... ... әдістердің

орны бөлек. Бұл жерде анализ (талдау), ... ... ... ... ... ... ... мазмұнын дұрыс түсінуге

мүмкіндік береді.

Оқыту ... ... ... алу ... ... ... табиғатқа

байланысты. Ал табиғатты, қоршаған ортаны, әлеуметті қарым-қатынас арқылы

білеміз. ... ... ... ... нәр ... ... негіздер: ғылыми таным, күнделікті таным, ақпарат алмасу болып

табылады. Осылар баланы, ... ойға ... ... ... ... ортаны, әлеуметті, табиғатты зерттеуге итермелейді.

Шәкірт ұстаз берген білімді күнделікті өмірдегі таным арқылы ... ... ... ... ... ... кемшіліктер

мен жетістіктер, соқыр сезім, болжау т. б. Мұндай таным балаға жақын. Бала

өмірін танымның осы түрінен ... ... ... ... ... әдістері өте күрделі. Мұнда ... ... ... ... ... ... тәжірибені жинақтау т. б

әдістер қолданылады. Бірақ бұл ғылыми тұрғыда. Ақпарат алмасу, пікір-сайыс,

пікір-талас, қарым-қатынаста ұстаз ... жас және ... ... ... ... мен ... ... пайда болған ой-санасын

сараптап жүйеге түсіреді. Осының нәтижесінде ұстаз бен шәкірттің оқыту, оқу

қарым-қатынасы пайда болып, оқыту әдістері айқындалады.

Дидактикалық ... ... ... ... танымдық қатынастың

жолдары арқылы күнделікті танымдық әдістер мен ғылыми танымдық әдістерді

байланыстыру арқылы іске асады. Жаңашыл ... осы ... ... ... ... ”Оқушының таным процесінде оған көмектесу керек,

сонда ғана оқушы ары қарай білімді ... ... ... - ... И.П. ... ... ... байланысты ұтымды пайдаланып,

теория мен тәжірибені ұштастырады. Шаталов В.Ф. оқытуды ірі блоктар ... ... ... ... пайдаланады. Жаңашыл ұстаздар күнделікті таным

процесінен ғылыми таным процесіне немесе ғылыми таным процесінен күнделікті

таным ... ... ... ... ... жолдарын іздестіреді,

яғни индуктивті-дедуктивті, дедуктивті-индуктивті әдістерді пайдаланады.

Дегенмен оқыту әдістерінің өзінше қолайлы етіп таңдаудың ... іске ... ... бар. ... ... ... ... мен принциптеріне сәйкестігі;

- әр әдістің педагогикалық, психологиялық тиімділігі, атқаратын қызметі.

Мысалы, әңгіме әдісін ... ... ... ... ... ... логикасын, ал прблемалық ситуацияны баланың ой-

өрісін дамытуға қолданамыз.

- әдістің ұстаз бен шәкірт қызметтестігін ұйымдастыруға ... ... ... ... үйрету.

- әдістің оқушылардың жас және дербес ерекшелігіне сәйкестігі: ... өмір ... ... ... ес, ... т.б

- әдістің ұстаздың жалпы мәдениетіне, қабілетіне, ... ... және ... ... жеке ... байланысты.

- әдістің оқытудың түріне байланысты. Мысалы, лабораториялық сабақтарда

нұсқау, тапсырма, кеңес беріп, тексеріп қорытындылауға болады.

- ... ... ... ... ... ... ... әдістері қолданылады.

Оқыту әдістерінің нәтижелі қолданылуы ұстаздың шығармашылығына,

шәкірттердің білімге деген құштарлығына ... ... ... ... ... бен ... ... туындап, шәкіртке білім-

тәрбие береді. Оқыту әдістері мен ... ... ... ... ... оқыту әдістерінің өзіне тән тарихы бар, оған үлес қосқандар да

баршылық. 20-жылдары Ресейлік Б.Е.Райков, ... ... ... ... еңбек, эвристикалық, зерттеу,

лабораториялық әдістерін ұсынды. 30-жылдары ... ... ... ... жаңа ... ... әңгімелесу,

көрсету, демонстрация, лекция, кітаппен жұмыс, ... ... ... ... әдістерді топтастырып үш түрін берді:

сөздік, кітаппен жұмыс, оқыту-практикалық. 60-жылдары ... ... ... ... ... ... ... әдістерінің

жаңа жіктеуін енгізді: сөздік, көрнекілік, практикалық. И.А.Данилов пен

Б.П.Есипов ... ... ... жасағанда оқыту

процесінде іске асырылатын дидактикалық міндеттерді ... етіп ... ... ... ... дағдыны қалыптастыру, білімді қолдану, бекіту,

шығармашылық іс-әрекетін дамыту. Дидактикаға оның ішінде оқыту әдістеріне

үлес қосқандар: С.Т.Шацкий, ... ... ... ... ... ... А.Н.Леонтьев,

Г.И.Щукина, И.Д.Зверев, М.Н.Скаткин, ... ... ... ... т.б.

Оқыту әдісі - дидактиканың ең басты құрамды бөлімінің бірі. Оқыту

әдістері, білім берудің мазмұны сияқты, ... ... ... ... анықталады. Оқыту процесінің нәтижелі және сапалы болуы оқыту

әдістерін тиімді шығармашылықпен жүзеге асыруына байланысты. Оқыту әдістері

бүгінгі күні көп өзгерістерге ұшырап ... ... ... әдістері дегеніміз

- оқытушы мен оқушылардың жұмыс істеу әдісі, соның арқасында білім, білік,

дағды қалыптасып, оқушылардың дүниетанымдығы мен ... ... ... М, 1965 ж).

“Оқыту әдістері деген - мұғалім мен оқушылардың ... ... ... - ... мен ... ... ... арқылы білім

алуы.”(И.Д.Зверев).

“Оқыту әдістері дегеніміз - мұғалім мен оқушылардың ... ... ... және ... ... ... әдістері дегеніміз - баланың танымдық қызметін ұйымдастыру

барысында ұстаз шәкіртпен, шәкірт ... ... ... ... бола ... оның ... бар ... дамыту,

жетілдіру.”(Лихачев Б.Т).

“Оқыту әдістері - ұстаз шәкірттің оқу-танымдық қызметін ұйымдастыру

арқылы әр түрлі дидактикалық ... ... ... ... ... ... ... И.Ф).

Дегенмен осындай анықтамалардың көптігіне қарамастан олардың арасында

принциптік қарама-қайшылық жоқ. ... ... оқу, ... ... бен ... ... қатынасы және сонда қолданылатын әдіс, тәсіл, іс-

әрекеттер жатыр. Сонымен оқыту әдісі ... ... ... және

олардың дамуы мен тәрбиесіне бағытталған шәкірт пен ұстаз арасындағы

бірлесіп ... ... ... ... ... ... материалын оқушылардың санасына қалай жеткізу керек? Балалар

білімді, біліктер мен дағдыларды игере алуы үшін ... ... ... ... ояту ... Бұл ... мұғалім сабаққа даярланғанда күн

сайын шешуіне тура келеді. Бұлардың бәрі қалай болған ... де ... ... ... іздестіруге байланысты болады. Оқыту әдістері деп

нені түсіну қабылданған? Оқыту әдістері ұғымының мазмұнын анықтауда құрал,

жол, тәсіл сөздерін ... ... ... педагогикалық

әдебиеттерде әртүрлі көзқарастар байқалады. Бұл сөздер бір-біріне жақын,

бірақ әрқайсысының ... тән не ... не ... ... ... ... - дидактикада дербес терминологиялық мәні бар сөз. Мысалы,

дидактикада қолданатын құралдар оқыту жабдықтары, оқыту ақпаратының көздері

(оқытудың техникалық құралдары, ... оқу ... ... ... әдісі дегеніміз - гректің “методос” айтып беру ... ... Ол ... мен ... сабақтағы жұмыс тәсілі дегенді

білдіреді. Педагогикалық энциклопедияда: ... ... - ... ... ... тәсілдері, солардың көмегімен білімді, ... ... ... ... дүние танымы қалыптасады, қабілеттер дамиды”-

жазылған.

Демек, оқыту әдістері бұл ... мен ... ... жұмысының

міндеттерін ойдағыдай шешуге бағытталған, өзара байланысты іс-әрекетінің

тәсілдері. Оқыту ... ... ... ... түсіндіру жалпы

философиялық анықтамаға сай келеді. Әдіс дәл жалпы ... ... ... ... ... ... тәсілдері. Сонымен, оқу әдістері

оқушылардың танымдық ... ... ... ... ... ... ойын ... өз бетінше ізденіп жаңа білімді игеруге ықпал

жасайды.

ережелер оқушылардың танымдық іс-әрекетінде қолданылатын оқыту әдістерінің

ерекшелігін анықтайды. Бұл ережелер: ... ... ең анық ... қамтамасыз етеді; оқыту әдістері ... мен ... ... ... ... тануға әрекет жасайды; идея нақты

өмір мәліметтерінен қорытылады. Осы ережелердің бәрі оқушылар ... ... ... дамуының негізі болады. Оқыту әдісі

мақсатқа жетудің саналы түрде қолданылатын ... ал ... ... ... оның ... ... тиімді ұйымдастыра білуіне,

оқушылардың даярлық дәрежесіне, мұғалім мен ... ... ... ... ... “ және ... тәсіл” ұғымдары бір-бірімен тікелей

байланысты. Әдістемелік тәсіл оқыту әдісінің элементі (компоненті, құрамды

бөлімдері). Мысалы, жеке сөздерді ... ... ... ... пен ... шекарасы өте жылжымалы, құбылмалы, сондықтан

олардың шекарасын ... өте ... ... әдіс ... ... ... ... оқыту әдісіне айналады. Мысалы:

1.Егер мұғалім баяндау процесінде суреттерді демонстрациялап көрсетсе,

онда демонстрация әдістемелік ... ... ... ... ... суреттер мен танысып, тақырып бойынша

нақты білім алса, онда ... ... ... ал ... ... ... сабақтың мәнін және мағынасын анықтайтын ... ... Егер ... ... ... өз бетінше орындауға

кіріссе, ал мұғалім сол дербес жұмыс процесінде тек әңгіме элементтерін

қолданса, ... ... ... пайдаланылады. Әдіс және тәсіл педагогикалық

ұғым. Олар жеке ... ... ... ... ... ... ... арифметикада бүтін (тұтас) сандар әдісі, химияда және

физикада лабораториялық, практикалық жұмыстар қолданылады.

Оқыту әдістері мен тәсілдері жайындағы зерттеу ... ... әлі де ... ... ... көрсетті. Әдіс және тәсіл

туралы сіздің түсінігіңіз қалай деген сұраққа жауап берген мұғалімдердің 40

проценті әдіс, әдістемелік ... ... бұл екі ұғым ... ... Бұған қарағанда, әдістер мен ... ... ... педагогикалық ғылымның соңғы жетістіктерінен таныс емес екені

байқалады. Сондықтан мұғалімдердің білімін ... ... ... ... ... ... қажет. Оқытудың нәтижесі әдістерге

тәуелді болады. Әдістер мұғалім іс-әрекетінің жасампаздығын, тиімділігін,

оқу ... ... және ... ... мәні ... ... Кіші ... жасындағы оқушылардың, әсіресе алты

жасарлардың ақыл-ой, адамгершілік, еңбек, әсемдікке ... ... даму ... ... ... оқыту әдістеріне тәуелді болады.

Оқыту әдісі - оқу материалын хабарлау және ... оны ... ... ... Бұл - ... әдістерінің бір жағы ғана.

Дегенмен оқушылардың танымдық ... ... және ... ... ... ... танымдық іс-әрекеттерінің тәсілдері

оқушылардың өздігінен ойлау ... ... ... ... ... жолы ... ... лайықты танымдық іс-

әрекетінің нақты бағыттары мен жағдайларын ... ... ... ... ... мен оқыту тәсілдері тепе-теңдікте бола бермейді.

Сондықтан да оқытуда оқушылардың танымдық іс-әрекет ... ... Олар ... ... ... және ... арқылы анықталады,

бірақ олрдан бөлек болады. Сондықтан педагогикада оқыту әдістері жөнінде

айтқанда ол оқу міндетін шешуге ... ... ... жұмысының

тәсілдері және оқушылардың танымдық іс-әрекетінің тәсілдері ... ... ... беру мақсаттары мен мазмұнына тәуелді болады.

Оқыту әдістері оқу пәнінің ... ... ... ... ... ... болады. Оқыту әдістерінің психологиялық негіздемелері бар.

Жасынан қарай білімді ... мен ... ... мәнінің даму мүмкіндігін

оқыту мен оқу тәсілдеріне елеулі ықпал жасайды. ... ... ... мен ... қоғамдық мәндерінің қасиеттерін терең түсіну оқытудың

тиімдірек тәсілдерін табуға мүмкіндік береді.

Оқыту әдістері ... келе ... ... ... ... ... тәуелді. Оқушылардың таным іс-

әрекетін ұйымдастыру процесінде олардың жасына сай ... ... ... жөн. ... бұған жұмыс істеу қабілетін, шаршауы, жасампаздық

күйі, денсаулығы, мектептегі гигиеналық жағдай сияқты ... ... ... ... ... ... теориядан туындауы керек.

Бірақ оқыту әдістері пратикада ... ... тыс ... өз

мәнін жояды. Практиканың бағыттылығы оқыту әдістерінің қажетті, ... ... ... ... теория терең және ғылыми болса,

соғұрлым оқыту әдістері ... ... ... ... мен ... ... ... елеулі ықпал

жасайды. Педагогика ғылымы мектеп пен мұғалімдер жұмысының озат тәжірибесін

жинақтайды, дәстүрлі оқытудың ғылыми негіздерін ашады, тиімдірек әдістерді

жасампаздықпен ... ... ... ... ... ... білім беру, тәрбиелеу және дамыту функцияларын жүзеге ... ... ... әдіс ... оқу ... ... ... анатомиялық және физиологиялық, санитарлық-

гигиеналық және ... да ... ... жақтарының жиынын көрсетеді.

Танымдық оқу іс-әрекетінің бұл жақтары оқу міндетіне, ... ... ... ... оқыту дәстүрлеріне, оқу

процесінің педагогикалық және методикалық ... ... ... әр ... ... ... педагогикалық мазмұны әдістің құрылымына енетін

компоненттер мен ... ... ... ... беру және ... ... Әдіс өзінің құрылымына енетін әрбір ... ... ... тәрбиелеу және дамыту функцияларын жүзеге асырудағы орны, ... ... ... ... шын ... ... болады.

Мұндай бірлікті оқытудың мәні, принциптері мен әдістерінің ... ... ... процесінде оқушылар мен қарым-қатынастағы, ... және ... оқып ... ... ... ... дүниенің өзін тануды

және оны адамның тану процесін түсінуді тереңдетеді. Тәжірибеде бұл оқыту

әдістерін ... ... ... іс-әрекетін ұйымдастыру және оны

басқару тәжірибесінің жинақталуында көрінеді. Әдістің ... ... оны ... ... ... береді. Оқыту процесінде

әдіс-тәсілдерді қолдану өте ерте ... ... ... ... ... мектеп үшін жалпы программалар, ... ... ... ... әдістерін ісін ең негізгі міндеті деп санады.

Оқытудың ... ... ... ... ... ең ... ... ойлауын тәрбиелеуді қойды. Бұл өзінің ... ... және ... ... атты еңбектерінде бірнеше нақты кеңестер

ұсынды. Д.Ж.Локктың оқыту ... - ... ... ... оқыту әдістерінің мәнін балалардың ақыл-ойын дамытуға

тигізетін әсеріне қарай бағалады. Оқытуда, әсіресе әңгіме әдісінің ... ... ... ... ... ... ... іздеуге,

талдауға, ойлауға үйретеді деп санады.

Ы.Алтынсарин - оқыту процесінде балалардың ... ... ... ... ... болса, программаны да өзгертіп отыруды мұғалімдерден

талап етті. ... ... ... сол заманның техника жаңалығы

дәрежесінде болуы керек, бұл өте маңызды жағдай деп көрсетті. ... ... ол ... ... ... алу, ... ... жасау

мәселесіне көп қаржы бөлді.

Абай - оқыту ... ... ... ... ... ... Ол ... білім беруді қуаттады. Абай оқыту процесінде ақыл-ойды

дамыту керек екендігін, онсыз ... ... ... өте дұрыс

көрсетеді. Ойлау мен қиялдауды дамыту айналадағы дүниені, құбылыстар мен

заттарды жан-жақты терең танып білуге ... ... - оқу ... ... ... ... ... шеберлікте, ал методикалық шеберлік әр түрлі оқыту әдістеріне

байланысты деп есептеген.

Оқыту әдістері өте көп. Ол ... ... ... оқушылардың

жалпы деңгейіне, ұстаздың шеберлігіне, сабақтың керекті құрал- жабдықтармен

қамтамасыз етілуіне т.б. байланысты.

Сондықтан оқыту әдістері топталып жіктеледі ... ... ... әдістерін топтап-жіктеудің жиырмадан астам

түрлері бар. ... ... ... ... ... ... қай ... алып қарайды? Мысалы, әдістердің ең кең тарағандары

- ... ... ... ... т.б. ұсынған

оқыту әдістерінің жүйеленуі. Олар: ауызша, (әңгіме, кеңес, ... ... ... ... ... ... практикалық). Ауызша әдебиеттерде сөзге, көрнекілікте

көркемдік бейнеге, ал ... ... ... Оқыту әдістерін

қолдана отырып, мынаны есте сақтағанымыз жөн. Бала есту қабілеті арқылы

информацияның 20 (-ын, көру ... ... 20-60 (-ын, ... ... 90 ( -ын ... ... ауызша, көрнекілік практикалық әдістердің үшеуі де

қолданылады. Әсіресе ... ... ... С.Н.Лысенкова т.б бұл

әдістерге жаңа мән беруде. И.Я.Лернер мен М.Н.Скаткин оқыту ... ... ... ... ... лекция, көрсету, сипаттау әдісі, оқулықпен жұмыс

істеу, жазбаша жаттығулар).

- қайталау (жаттығу, әңгіме, өз сөзімен айтып беру).

- проблемалық баяндау әдісі ... ... ... дәлелді

түрде баяндауы).

- ізденіс түрлері (байқау, жоспар жасау, эвристикалық әңгіме).

- зерттеушілік (тәжірибе, байқау, сыныппен жұмыс, сурет салу).

Тағы бір ғалым Ю.К.Бабанский ... 1988 жылы ... ... оқыту

әдістерін әрекет, амалға негізделген жүйе бойынша береді. Олар:

а) оқу-танымдық іс-әрекетін ұйымдастыру әдістері. Оған ... ... ... ... ... ... көрнекілік (иллюстрация,

демонстрация, теледидар, оқулық, кино, ... және ... ... ... ... ... ... өз

бетінше ізденіс әдістері жатады.

б) оқыту процесінде оқытудың іс-әрекетін ынталандыру әдістері. Бұл

топқа: оқу ... ... ... ... ... оқу кезінде қолайлы

ситуация туғызу, өмірден алынған ситуацияны талдау, жауапкершілікке және

парызға жүгіну, баланы ... ... ... ... ... ... ... қажетті талаптарды қоя білу, мадақтау ... ... ... ... ... ... тиімділігін бақылау

және өзін-өзі бақылау әдістеріне: ауызша ... ... ... ... ... ... жатады.

Әдіс өте құбылмалы. Ескі әдістер жойылып жаңа әдістер пайда болады.

Мысалы, догматикалық әдіс өмірден ... ... ... ... ... ... Ұстаз сабақ өткізген кезде таза бір ... ... ... бірнеше әдісті қолданудың нәтижесінде өтеді. Оның

үстінде әрбір әдіс жеке элементтерден ... Оны ... деп ... кітаппен жұмыс істеу әдісінің тәсілдеріне оқыған кітапқа жоспар.

Тәсіл мен әдіс қабат жүреді. ... ... ... ... ... іс жүзінде өзін ақтаса, ол күрделене келе әдіске айналады, ал ... ... ол ... ... ... ... ... тәсілдерге ғана байланысты емес, мектептің оқу-

материалдық және техникалық базасына да ... ... ... және ... ... ... оқу пәндерінің ерекшелігі,

мектеп лабораторияларының, оқу кабинеттерінің түрлі көрнекті ... ... мен ... ... ... ... а) ... плакаттар, жаттығулар, сабақта

қолданылатын құралдар;

- көрнекті ... ... ... ... ... ... ... карталар, муляждар;

- техникалық құралдар: ЭЕМ, компьютер, оқу машиналары т.б. аппараттар.

- түрлі обьектілер:өндіріс орындары, көрмелер, мұражайлар т. б.

Әдіс, тәсіл және ... ... - ... ... Әр пәннің

өзіне лайықты әдістері, тәсілдері, қолданылатын оқыту ... ... ... даму және қалыптасу тарихы тым ерекше. Ғалым-педагогтар

жоғары оқу орындарындағы оқыту процесін бақылай отырып, ... ... ... аударды және оларды оқыту әдістері деп атады. Мысалы,

оқытушы жаңа ... ... яғни ол ... ... ... ... әдіс - оқу-тәрбие мақсаттарына қол жеткізу

қызметінің тәртіпке келтірілген тәсілдері. Бұл ... ... ... тәсілдері (оқыту) және оқушылардың оқу қызметінің ... ... ... байланысты және өзара әрекеттес.

Оқыту әдістері ұғымы сондай-ақ оқу ... ... ... ... де ... бұларды оқыту процесінде шешу ... ... ... және оқушылардың таным қызметіне ... ... ... ... ... ұғымы мыналарды көрсетеді:

1.Мұғалімнің оқыту жұмыстарының тәсәлдері мен оқушылардың ... ... оқу ... ... ... оқытудың әр түрлі мақсаттарына қол жеткізу жолындағы жұмыс

ерекшеліктері;

Осыған орай, оқыту ... - бұл ... ... ... ... ... бағытталған, мұғалім мен оқушының бірлескен

іс қимыл түрлері.

Сондай-ақ “оқыту тәсілдері” ұғымы дидактикада кең тараған. Тәсіл ... ... ... ... ... оның жеке ... яғни ... деген жалпы

ұғымға қарағанда жеке ұғым. Жекелеген тәсілдер әр түрлі әдістердің құрамына

кіруі мүмкін. Оқыту ... әдіс пен ... әр ... ... ... түсіндіру, әңгімелеу оқытудың дербес әдісі болып

саналады. Әдіс пен тәсіл орындарын ауыстыруы мүмкін. Мысалы, егер ... ... ... ... көрнекі құралдар арқылы көрсетілетін

түсіндіру ... ... онда бұл ... ... ... ... ... - тарихи категория. Өндіргіш күштердің даму деңгейі мен

өндірістік қатынастардың сипаты оқытудың жалпы мақсаттарына ... ... ... байланысты оқыту әдістері де өзгереді. Ерте кезде

еліктеуге ... ... ... ... болды. Мектептерді

ұйымдастырғаннан бері оқытудың ... ... ... болды. Сабақ берудің

негізгі тәсілі - мұғалімдердің дайын ақпаратты жазбаша, ауызша, кейде

баспасөз арқылы ... және оны ... ... ... ... ... орта ... басым болды. Сөз - ақпаратты басты жеткізуші, ал

кітап ... ... - ... берудің басты мақсатына айналды.

ХІХ-ХХ ғасырлар аралығында оқытудың практикалық әдістерін пайдаланып,

“іс-әрекет арқылы оқу” тұжырымдамасы қызығушылық туғызды. ... ... ... ... ... кезекті нұсқаларына үлкен үміт

артылды. Әйтсе де бұл әдіс нәтижеге жету үшін көп ... ... ... Осы ... ... қорытынды шығаруға болады.

1) Білім берудің әр түрлі даму кезеңдерінде оқыту әдістерінің ... ие ... ... ... ... ретте олардың

бір де бірі қажетті нәтиже бермейді.

2) Әдістердің бір де бірі әмбебап емес, ... ... ... нәтижелерге тек көптеген әдістерді пайдалану арқылы жетуге болады.

Қазіргі дидактиканың келелі мәселелерінің бірі - оқыту әдістерін жіктеу

болып табылады. Қазіргі уақытта бұл ... ... ... ... ... байланысты әр автор әдістерді топтарға, топшаларға бөлуде әр ... ... ... ... ... түрі бар. ... ... білім

алу көздері бойынша жіктеу кең тараған. Әдістерге ... ... ... ... ... әдіс (білім көзі ауызша немесе баспасөздері болып табылады).

б) көрнекі әдістер (білім көзі ... ... ... ... ... ... практикалық әдістер (практикалық қызмет атқара ... ... ... және ... ... ... ... кең тараған түріне М.Н.Скаткин және

И.Я.Лернер ұсынған классификациялар жатады. Олар оқыту ... ... ... ... ... ... ... байланысты

түсіндірмелі-иллюстрациялық, репродуктивтік, проблемалық ... ... ... деп ... ... ... ... мәні - оқытушы дайын

ақпаратты әр түрлі құралдар арқылы жеткізеді. ... - ... ... ең бір ... тәсілі. Дегенмен, оқытудың бұл әдісін

пайдаланғанда алған білімді ... ... пен ... ... ... әдісінің мәні - оқытушы алдына мәселе қояды

және туындаған қарама-қайшылықтарды аша отырып, өзі оның шешу ... Бұл әдіс ... ... ... ... ... шешудің

үлгілерін көрсетеді.

Оқыту әдістерін басқаша классификациялауды қарастырайық. Мысалы, оқыту